5. Pa gefnogaeth y mae Llywodraeth Cymru yn ei darparu i weithlu gofal cymdeithasol Cymru? OQ58637

Wel, Llywydd, diolch i Hefin David am y cwestiwn. Rydyn ni'n gweithio'n agos gyda'n partneriaid gofal cymdeithasol i wella telerau ac amodau cyflogaeth y gweithlu. Mae £43 miliwn wedi cael ei ddarparu i'r sector i'w helpu i gynyddu cyflogau i'r cyflog byw gwirioneddol. Yn ogystal â hynny, mae £45 miliwn wedi cael ei roi ar ffurf grant y gweithlu i awdurdodau lleol eleni.

Diolch am yr ateb.

Mae'r cwestiwn yma'n dilyn ymlaen, mewn sawl ffordd, o fy nghwestiwn yr wythnos diwethaf am y gwasanaeth ambiwlans. Pen arall y raddfa yw hon, lle gallai oedi ymhellach i lawr y ffordd gyda'r gwasanaeth ambiwlans gael ei achosi drwy oedi wrth drosglwyddo gofal, sydd wrth gwrs yn dibynnu'n enfawr ar y gweithlu gofal cymdeithasol. Cefais alwad yr wythnos hon a'r wythnos ddiwethaf hefyd gan Neville Southall, sy'n gweithio i Unsain, yn ceisio cael cartrefi gofal i gydnabod gwerth eu gweithlu, a gweithio gyda chartrefi gofal ac Unsain i wneud hynny, a dywedodd bod ychydig o bethau a allai ddigwydd i helpu pethau i wella. Yn gyntaf oll, cyflog, ac mae'r Prif Weinidog wedi cydnabod bod y cyflog byw gwirioneddol yn hanfodol; ceir recriwtio hefyd, gan fod y bobl hynny sy'n gweithio yn y sector gofal yn gweld eu bod nhw'n cael eu gorlwytho â gwaith; ceir amodau gwaith, nad ydyn nhw'n gyfartal â'r GIG; ceir cydnabyddiaeth undebau llafur, sy'n hanfodol bwysig; ac ar y cyfan mae hynny'n gyfystyr â chyd-barch â'u cydweithwyr yn y GIG. A'r hyn a ddywedodd Neville Southall wrthyf i oedd ei fod yn canfod bod pobl yn y sector gofal yn teimlo eu bod nhw'n cael eu cydnabod llai na'u cymheiriaid yn y GIG yn ystod y pandemig. Felly, mae'r pethau hyn i gyd gyda'i gilydd yn bwysig. A fyddai'r Prif Weinidog yn barod i ganiatáu i swyddogion gyfarfod gyda mi a gyda Neville Southall, a'r Gweinidog, i drafod rhai o'r materion hyn a cheisio dod o hyd i ffordd drwy hynny a fyddai o gymorth iddo yn ei waith?

Wel, Llywydd, fe wnaeth Hefin David gyfres o bwyntiau pwysig yn y fan yna, yr wyf i'n credu y byddai Llywodraeth Cymru yn cytuno â phob un ohonyn nhw ac sydd i gyd yn feysydd yr ydym ni'n parhau i wneud ein hymdrechion ynddyn nhw. Soniais am y £43 miliwn yr ydym ni'n ei fuddsoddi mewn sicrhau'r cyflog byw gwirioneddol i'n gweithlu gofal cymdeithasol, y buddsoddiad ychwanegol rydym ni wedi ei wneud—£10 miliwn a dweud y gwir, ar ben y £45 miliwn rydym ni'n ei ddarparu fel rheol yn y grant gweithlu blynyddol, i helpu awdurdodau lleol yn eu hymdrechion i recriwtio ac yna chadw gweithwyr gofal cymdeithasol, ac mae codi statws y proffesiwn yn bwysig iawn i wneud hynny. Dyna pam y pasiodd y Senedd hon ddeddfwriaeth i'w gwneud yn ofynnol cofrestru'r gweithlu. Mae dros 40,000 o weithwyr ym maes gofal cymdeithasol eisoes wedi'u cofrestru neu ar fin cael eu cofrestru yma yng Nghymru. Fe wnaethon ni ddechrau trwy gofrestru gweithwyr gofal cartref, fe wnaethon ni symud ymlaen i gofrestru cartrefi gofal i oedolion hefyd, ac mae hynny'n bwysig gan mai trwy gofrestru rydych chi'n agor y drws i ddatblygiad gyrfaol, hyfforddiant, cyfleoedd, hyfforddiant arweinyddiaeth. Mae'r fforwm gwaith teg gofal cymdeithasol, yr ydym ni wedi ei sefydlu yn rhan o'r fforwm partneriaeth gymdeithasol, newydd gwblhau'r fersiwn gyntaf o fodel y maen nhw'n mynd i'w hyrwyddo ar gyfer datblygiad gan weithwyr ym maes gofal cymdeithasol. Felly, os byddwch chi'n dod yn weithiwr gofal cymdeithasol, gallwch weld sut y gallai gyrfa ddatblygu o'ch blaen, fel y byddech chi, yn wir, pe byddech chi'n ymuno â'r GIG. Rwy'n hapus iawn i edrych i weld a fyddai sgwrs rhwng y fforwm a Mr Southall yn ffordd dda o fwrw ymlaen â rhai o'r pwyntiau y mae wedi eu gwneud, a gyflëwyd gan yr Aelod dros Gaerffili y prynhawn yma. 

Ar hyn o bryd mae fy awdurdod lleol fy hun, Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy, yn comisiynu tua 790 o welyau sy'n cefnogi unigolion mewn gofal preswyl a/neu nyrsio. £23 miliwn oedd y gwariant gros yng Nghonwy ar wasanaethau preswyl a nyrsio yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf, gyda chynnydd posibl yn y dyfodol o ddim ond tua 7 i 9 y cant—7 i 9 y cant, nid 79 y cant. Ac eto, mewn rhai awdurdodau lleol eraill, lle maen nhw'n cadw cronfa wrth gefn flwyddyn ar ôl blwyddyn, mewn rhai awdurdodau lleol, cwpl o gannoedd o filiynau wrth gefn, mae darparwyr yn hysbysu'r awdurdod lleol bod y cyfuniad o lefelau uchel na ragwelwyd o chwyddiant, lefelau gofal cynyddol, gwasanaethau cymhleth a phwysau gweithlu cyfredol yn arwain at ddiffyg ariannol yn ymwneud â gofal preswyl a nyrsio—ac fe welais hyn yn bersonol pan ymwelais â chartref gofal yn ddiweddar. Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno â mi y dylai'r cyfraddau a delir gan unrhyw awdurdod lleol i gartrefi gofal gynyddu yn unol â chwyddiant o leiaf? A pha gamau ydych chi'n eu cymryd i sicrhau bod setliad ariannu tecach ac un sy'n adlewyrchu'n well gwir gost yr angen gofal cymdeithasol yn ein hawdurdodau lleol? Diolch.

Llywydd, rydym wedi trafod droeon yma y galwadau a ddaw o wahanol rannau o Gymru i ddiwygio'r fformiwla ariannu, ac rydym ni bob amser wedi dweud, fel Llywodraeth, y byddwn ni, wrth gwrs, yn barod i drafod y peth gydag awdurdodau lleol pan fyddan nhw'n cyflwyno cynnig ar gyfer diwygio. Yr hyn na allwn ei wneud o bosibl, fel y bydd yr Aelod yn ei ddeall, yw cytuno ar fformiwla ar wahân ar gyfer pob un o'r 22 awdurdod lleol. Ceir un fformiwla, fel sydd yn Lloegr, fel sydd yn yr Alban. Nid oes modd osgoi bod gennych chi un system. Gellir diwygio'r system, ond dim ond gyda chytundeb awdurdodau lleol eu hunain y gellir ei diwygio. Ac, o ran y pwynt y mae hi'n ei wneud ynglŷn â sicrhau cynnydd yn unol â chwyddiant i gyllid ar gyfer y gwasanaethau hynny, rwy'n gobeithio ei bod hi'n cyfleu'r pwynt hwnnw i'r Llywodraeth newydd yn San Steffan, oherwydd os byddan nhw'n rhoi'r cynnydd hwnnw i ni, byddwn yn bendant yn ei roi i'r gwasanaethau y mae hi wedi siarad amdanyn nhw y prynhawn yma.