Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n siŵr nad oes angen i mi atgoffa'r Gweinidog o'r ffaith bod Cymru ar ei hôl hi o gymharu â gweddill y Deyrnas Unedig o ran darparu cartrefi effeithlon o ran ynni, ac mae hynny'n cael ei gadarnhau gan yr ymgynghoriad ar gyfer rhaglen Cartrefi Clyd. Cymru sydd â'r gyfran isaf o anheddau sydd â gradd tystysgrif perfformiad ynni C neu uwch, sef 28 y cant. Er cymhariaeth mae gan Loegr, 30 y cant; yr Alban, 42 y cant; a Gogledd Iwerddon, 49 y cant. Roedd yr arolwg hwn yn nodi mai gan Gymru, ar draws gwledydd Prydain Fawr, mae'r stoc hynaf o anheddau hefyd. Roedd yr arolwg hwn yn canfod bod eiddo mwy newydd yn fwy tebygol o fod â mesurau effeithlonrwydd ynni, fel dangosodd 33 y cant sy'n defnyddio goleuadau ynni isel, o gymharu â 24 y cant o anheddau a adeiladwyd cyn 1919. Felly, a fyddai'r Gweinidog yn cytuno bod methiant Llywodraeth Cymru i adeiladu cartrefi effeithlon o ran ynni newydd i'r dyfodol yn cael effaith ddinistriol ar ein hymrwymiadau ni o ran newid hinsawdd?

Rwy'n nodi bod dros £394 miliwn wedi cael ei fuddsoddi drwy raglen Cartrefi Clyd, o fis Rhagfyr 2021. Buddsoddodd Llywodraeth Cymru £20.1 miliwn yng nghynllun Nyth yn 2021, gyda £15.7 miliwn yn ychwanegol oddi wrth Lywodraeth Cymru a buddsoddiad Ewropeaidd yn y cynllun Arbed. Wrth gwrs, mae'r rhaglenni hyn yn bwysig iawn o ran gwella effeithlonrwydd ynni, ond, fel cyfeiriodd y Gweinidog eisoes, er bod Llywodraeth y DU, am ryw reswm, wedi cael ei chrybwyll, nid yw rhai o'r rhaglenni sydd wedi bod yn flaenorol wedi gwneud y cyfan y dylen nhw o reidrwydd. Er hynny, mae'r ffaith bod Cymru yn dechrau o safle anfanteisiol, gyda'r stoc tai hynaf ym Mhrydain, yn golygu y bydd raid i gostau'r prosiect yr ydych chi, Gweinidog, yn bwriadu ei chyflwyno ar gyfer hyn i gyd gynyddu, yn debyg iawn. Os ydym ni wir yn dymuno gwneud hyn mewn ffordd gyflym ac effeithlon o ran cost, mae'n rhaid i ni gynnwys busnesau lleol, gan gynnwys cwmnïau bach a theuluol, ar gyfer adeiladu'r cartrefi newydd y mae cymaint o angen arnom ni ac eraill amdanyn nhw. Felly, a wnewch chi gadarnhau, Gweinidog, yn ogystal ag ôl-osod, fod angen i ni roi'r gallu i'r busnesau bach a chanolig hyn hefyd i ddarparu tai effeithlon o ran ynni i ddiwallu angen cymunedau lleol?

Rydym ni i gyd yn gwybod bod anghyfartaledd amlwg rhwng effeithlonrwydd ynni cartrefi mewn ardaloedd gwledig a threfol. Mae ardaloedd gwledig yn fwy tebygol o gael anheddau gyda graddau tystysgrif perfformiad ynni is nag ardaloedd trefol, gyda'r gwrthwyneb yn digwydd ar gyfer ardaloedd trefol. Yn ystod y gaeaf, pan fydd pobl yn wynebu biliau uwch yn barod, fe fydd problemau mawr arbennig ni o ran effeithlonrwydd ynni hefyd yn effeithio ar nifer o aelwydydd Cymru a bydd yr effaith yn fwy ar y rhai sy'n agored i niwed. Rwyf i, ynghyd ag Aelodau fel Jenny Rathbone, yn cael pleser o'r ymchwiliad yr ydym ni'n ei wneud ar hyn o bryd i ôl-osod y stoc dai yng Nghymru. Nid ar chwarae bach yr wyf i'n dweud hyn, ond rwy'n ymwybodol o'r her sydd o'n blaenau ni yma yng Nghymru gyda'r stoc dai, a'r ffaith hefyd nad oes diben pwmpio technoleg newydd i gartrefi os ydyn nhw ar lefelau is na'r rhai sylfaenol ar gyfer effeithlonrwydd ynni. Felly, Gweinidog, a fyddech chi'n cytuno â mi, yn ystod argyfwng costau byw, y bydd y methiant o ran darparu mwy o gartrefi sy'n defnyddio ynni mewn ffordd effeithlon yn cael effaith fawr ar filiau aelwydydd, ac y gallai hynny fod yn digwydd yn anghymesur gyda phobl yng nghefn gwlad a'r henoed?

Ar bwnc biliau uwch, mae'n rhaid i mi godi mater ymrwymiad Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â thlodi tanwydd. Erbyn hyn, rhagwelir y bydd 45% o aelwydydd yng Nghymru yn mynd i dlodi tanwydd. Yn ei hanfod, fe fydd hyn yn arwain at 98 y cant o aelwydydd incwm is mewn tlodi tanwydd, gyda phedwar o bob 10 o'r rhain mewn tlodi tanwydd difrifol. Mae Llywodraeth Cymru yn mynegi ei bod hi wedi ymrwymo i fod â llai na 5 y cant o aelwydydd mewn tlodi tanwydd erbyn 2035. Mae gan effeithlonrwydd ynni ran bwysig wrth gyflawni hynny. Er hynny, Gweinidog, rwy'n credu o'r dystiolaeth a gawsom ni gan rai, o ystyried maint a chyfradd y problemau yr ydym yn eu hwynebu, mae gwir angen i ni fynd i'r afael â hyn. Ac fe fyddwn i'n dweud hyn â fy holl galon: mae angen i ni wneud hyn yn drawsbleidiol, ond mae angen i ni fwrw ymlaen â hyn nawr mewn gwirionedd. Diolch i chi.