Diolch, Llywydd. Mae'r argyfwng costau byw yn cael ei yrru i raddau helaeth gan gynnydd mewn prisiau ynni sy'n effeithio ar bris pob math o nwyddau y mae pobl yn eu defnyddio. Er bod hyn yn cael effaith andwyol ar ein safonau byw ni i gyd, mae'n cael effaith ddinistriol ar yr aelwydydd sydd leiaf abl i dalu, gan arwain teuluoedd hyd at dlodi tanwydd. Mae Llywodraeth Cymru wedi galw yn fynych am dariff ynni domestig cymdeithasol, gan osod tariffau is na safonol ar gyfer gwell diogelwch i gartrefi incwm isel a threth ffawdelw ar yr elw dros ben a welodd cwmnïau ynni. Yn ddiweddar fe ymrwymodd Llywodraeth y DU i osod terfyn o £2,500 ar gyfartaledd yn ei bris tan fis Ebrill 2023. Serch hynny, rwy'n parhau i bryderu nad yw hynny'n rhoi'r gefnogaeth a anelir yn briodol at y rhai sydd â'r angen mwyaf.

Gyda'r ysgogiadau sydd gennym ni, mae Llywodraeth Cymru wedi gweithredu yn gyflym i gyflwyno cefnogaeth i helpu deiliaid tai sy'n ei chael hi'n anodd oherwydd yr argyfwng costau byw. Mae dros £380 miliwn wedi cael ei fuddsoddi ers mis Hydref 2021. Rydym ni wedi ehangu'r gefnogaeth sydd ar gael ar gyfer y gronfa cymorth dewisol tan fis Mawrth 2023, gan gyflawni £25 miliwn pellach. Mae mwy na 332,000 o aelwydydd wedi derbyn y taliad costau byw o £150, ac mae'r taliad cymorth tanwydd gaeaf o £200 wedi ei dalu i dros 204,000 o aelwydydd. Mae bron i £4 miliwn o gyllid yn galluogi'r Sefydliad Banc Tanwydd i gyflwyno talebau tanwydd a chronfa wres genedlaethol yng Nghymru i aelwydydd sy'n talu ymlaen llaw am eu tanwydd. Mae pedair mil o dalebau tanwydd wedi cael eu rhoi eisoes i gefnogi aelwydydd sy'n ei chael hi'n anodd. Fe fydd rhaglen Cartrefi Clyd, ymgyrch tanwydd gaeaf Nyth, a lansiwyd ar 1 o fis Tachwedd, yn rhoi cyngor y mae taer angen amdano ac yn cyfeirio pobl at wasanaethau cymorth hanfodol. Fe gysylltodd dros 8,000 o bobl ag Advicelink Cymru yn rhan o ymgyrch 'Hawliwch yr hyn sy'n ddyledus i chi' i hawlio budd-daliadau, gan helpu i hawlio dros £2.1 miliwn o incwm ychwanegol.

Fodd bynnag, nid yw'r system ynni yn gweithio er mwyn deiliaid tai yng Nghymru, ac mae angen diwygiad sylfaenol ar y farchnad ynni. Rwy'n parhau i annog Llywodraeth y DU i gymryd camau. Gydag ysgogiadau cyfyngedig i newid y farchnad ynni, mae Llywodraeth Cymru yn canolbwyntio ar wella effeithlonrwydd ynni cartrefi yng Nghymru. Mae ein rhaglen ôl-osod er mwyn optimeiddio flaenllaw ni wedi dyrannu bron i £60 miliwn mewn cyllid grant eleni, gyda symiau dangosol o £70 miliwn ar gyfer y ddwy flynedd nesaf. Mae sianelu buddsoddiad y rhaglen ôl-osod er mwyn optimeiddio drwy gyfrwng landlordiaid cymdeithasol yn cefnogi dull profi a dysgu o ran sut i ddatgarboneiddio cartrefi yn effeithiol ac yn effeithlon. Fe fyddwn ni'n dysgu o'r gwaith hwn i ehangu i'r sectorau rhentu preifat a thai y mae eu perchnogion yn byw ynddyn nhw. Rydym ni wedi gwneud nifer o welliannau i raglen Cartrefi Clyd cynllun Nyth hefyd drwy osod paneli solar ffotofoltaig a storio batri, gan alluogi cartrefi i ddefnyddio ynni o'u ffynhonnell eu hunain. Cafodd dros £394 miliwn ei fuddsoddi i gefnogi mwy na 67,100 o gartrefi incwm is i wella eu heffeithlonrwydd ynni. Mae disgwyl mwy o gyllid o £35 miliwn ar gyfer y ddwy flynedd ariannol nesaf.

Er ein bod ni'n cefnogi teuluoedd drwy'r cyfnod anodd hwn, ni allwn ni ddiystyru newid hinsawdd a'r her o ddatgarboneiddio 1.4 miliwn o gartrefi yng Nghymru. Fe fydd Llywodraeth Cymru yn parhau i ganolbwyntio ar gefnogi cartrefi incwm is sydd mewn tlodi tanwydd er mwyn lleihau eu biliau nhw a'u hallyriadau carbon nhw.