Pan oeddwn yn gynghorydd sir, roeddwn yn falch o gael gwasanaethu ar gyngor a ymunodd â chyfamod y lluoedd arfog sydd eisoes wedi cael ei drafod heddiw. Fel hyrwyddwr y lluoedd arfog ar y pryd yng Nghyngor Sir Fynwy, bûm yn gweithio gyda Lisa Rawlings, swyddog cyswllt gwych y lluoedd arfog, sydd wedi gwneud ac sy'n dal i wneud gwaith anhygoel, gan sicrhau bod pob cyngor ar draws fy rhanbarth bellach yn cyrraedd y safon aur ac yn gwneud popeth o fewn eu gallu i gefnogi cyn-filwyr a phlant y lluoedd arfog, gan sicrhau gwasanaethau hanfodol a chonsesiynau fel gostyngiadau cyn-filwyr a gwersi nofio am ddim, a hefyd ein bod yn defnyddio ein cronfa gyfamod i gefnogi prosiectau lleol gwych, yn ogystal â gwneud popeth posibl i gefnogi cyn-filwyr i fyw bywyd mor normal â phosibl, ac yn ogystal â darparu'r cymorth iechyd meddwl sydd ei angen arnynt. Ond fel Senedd, mae'n rhaid i ni ac fe allwn ni wneud llawer mwy ar draws cyfrifoldebau portffolio.

Trwy gydol fy nghyfnod yn y swydd fel hyrwyddwr ar gyfer Cyngor Sir Fynwy, gan gydweithio â phobl fel Lisa Rawlings, gwelais pa mor hanfodol oedd ei gwaith yn yr ardal hon, a gobeithio ein bod yn gwneud popeth o fewn ein gallu i wneud ei swydd hi ac eraill ar draws Cymru'n barhaol. Mae'n gwbl hanfodol wrth symud ymlaen, gan na allwn ni fod mewn sefyllfa lle rydym ni'n dibynnu ar y bobl yma am waith hanfodol, ac eto dydyn nhw ddim yn gwybod a ydyn nhw'n mynd i gael eu cyflogi y flwyddyn ganlynol. Felly, roeddwn i wrth fy modd pan ddywedodd y Dirprwy Weinidog heddiw y byddai arian yn parhau ar gyfer y swyddi hynny, sy'n hanfodol yng Nghymru. Mae'r swyddogion cyswllt wedi bod yn ganolog yn creu'r mentrau llwyddiannus rydym ni nawr yn eu gweld ledled Cymru. Mae'r ganolfan gyn-filwyr yng Nghaerffili, sy'n cael ei redeg gan Kelly Farr a Lisa Rawlings, yn dystiolaeth o ganlyniadau cadarnhaol, ac mae'n wir yn cynnig gwasanaeth cynhwysfawr i cyn-filwyr; yn yr un modd yng Nghasnewydd, Mynwy ac mewn ardaloedd eraill yng Nghymru. Maen nhw'n enghreifftiau o arfer gorau. Yn fy ardal i yng Ngwent, mae'r pum awdurdod lleol, fel y dywedais i, wedi ennill y safon aur nawr ar y cynllun cydnabod cyflogwyr y weinyddiaeth amddiffyn, ac mae'r pump yn cynnig y cynllun cyfweliad gwarantedig ar gyfer cymuned y lluoedd arfog. Mae camau breision wedi'u cymryd.

Nid ar gyfer cyn-filwyr yn unig y gwelwn gefnogaeth y mae ei dirfawr angen bellach yn cael ei roi, diolch i SSCE, Cefnogi Plant mewn Addysg yng Nghymru, sy'n gweithio'n galed i gydlynu ymchwil a llunio tystiolaeth ar brofiadau plant gweithwyr y lluoedd arfog mewn addysg a sicrhau bod dealltwriaeth dda o'u hanghenion. Gwelwn y gwasanaeth hwn o fudd i blant personél y lluoedd arfog a theuluoedd y lluoedd arfog. Fodd bynnag, mae'r diffyg data sydd gennym o hyd ynghylch plant gweithwyr y lluoedd arfog yng Nghymru yn destun pryder mawr mewn gwirionedd, ac mae angen mawr i ddwysáu'r dystiolaeth hon fel y gallwn ni eu cefnogi nhw, y teuluoedd a'r plant, yn y ffordd orau y gallwn ni, gyda'u hanghenion unigryw. Felly, mae'n hanfodol, a gobeithio y bydd ein comisiwn newydd yn ceisio mynd i'r afael â hyn a sicrhau bod data cyfredol ynghylch niferoedd disgyblion ar y cyfrifiad ysgol blynyddol yn y dyfodol.

Rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn cytuno. Ar hyn o bryd rydym yn gweld cyn-filwyr yn cael eu cynnwys wrth lunio pob polisi cychwynnol ar gyfer y dyfodol, ac ar bob haen o Lywodraeth, sef mewn gwirionedd sut y dylai fod, ond mae mwy y gallwn ei wneud o hyd. Cefais fy nghalonogi gan benodiad diweddar, fel yr oeddem ni i gyd, mae'n ymddangos heddiw, Comisiynydd Cyn-filwyr cyntaf erioed Cymru, Cyrnol James Phillips, dyn a adawodd y fyddin yn ddiweddar ar ôl gwasanaethu am 33 mlynedd, gan gynnwys yn Irac, Affganistan, Gogledd Iwerddon a'r Balcanau. Bydd comisiynydd y cyn-filwyr, gyda'i brofiad yn y lluoedd arfog, yn dod â gwybodaeth, profiad a dealltwriaeth i'r materion penodol y mae cyn-filwyr yn eu hwynebu, ac rwy'n siŵr y bydd yn eu cynrychioli i'r eithaf, ochr yn ochr â'r Llywodraeth Geidwadol i fod y cyntaf i benodi Gweinidog cyn-filwyr penodol gyda sedd wrth fwrdd y Cabinet, sy'n gam hynod gadarnhaol.

Mae mwy y gallwn ei wneud o hyd ar gyfer cyn-filwyr, boed yn well cymorth iechyd meddwl, cefnogaeth i'w plant, neu atal erlyniadau hanesyddol. Ond ni ddylem ni, ac ni allwn ni fforddio, gorffwys ar ein rhwyfau yn ein hymgyrch i gefnogi'r amodau i'n cyn-filwyr yn well. Byddaf yn falch o fynd i wasanaethau yn fy rhanbarth dros y pythefnos nesaf i dalu fy ngwrogaeth at y rhai sydd wedi gwneud yr aberth eithaf, a byddaf yn cymryd amser i feddwl hefyd am y rhai sy'n gwasanaethu ar hyn o bryd yn Wcráin. Fe hoffwn i ddweud, Gweinidog, bod y penderfyniad a wnaed gan yr heddlu yn fy ardal i beidio â phlismona'r gorymdeithiau cofio traddodiadol wedi bod yn hynod siomedig, gan ei fod yn golygu na fydd pobl leol bellach yn gallu coffáu yn y ffordd yr oedden nhw'n arfer ei wneud yn ein trefi lleol. Mae hynny'n rhywbeth y gallech chi edrych arno efallai.

Byddwn yn annog pawb i gymryd munud yr wythnos hon i fyfyrio ar yr aberthau enfawr a wnaed gan ein lluoedd arfog ac i gefnogi apêl y pabi lle bynnag y gallant. Ni a'u cofiwn.