6. Dadl ar Adroddiad Pwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig — 'Codi’r bar: Sicrhau dyfodol y sectorau lletygarwch, twristiaeth a manwerthu'

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:16 pm ar 9 Tachwedd 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Sarah Murphy Sarah Murphy Labour 4:16, 9 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Rwyf am ddechrau, unwaith eto, fel pawb arall, drwy ddiolch i fy nghyd-Aelodau a'r clercod am eu gwaith ar yr adroddiad hwn. Fel y dywedodd ein Cadeirydd, Paul Davies, dyma un o'r pethau cyntaf i ni ddweud ein bod eisiau ymchwilio iddo, ac mae'n ymddangos yn amser hir iawn yn ôl bellach. Fel y gwnaethoch nodi yn eich rhagair, roeddem yn edrych ar y sefyllfa pan oedd pobl yn cael gwyliau yn y wlad hon, onid oeddem—y bownsio'n ôl ar ôl y pandemig COVID-19. Ac fe wnaeth ailgynnau ymdeimlad o falchder yn ein sectorau twristiaeth, manwerthu a lletygarwch lleol ledled Cymru. Nawr, bron i 18 mis yn ddiweddarach, ar y cyd â hyn, yr union sectorau hyn a gafodd eu cosbi fwyaf gan y cyfyngiadau COVID hynny ar fusnesau, yn enwedig yr economïau bach a lleol yn ein trefi a'n cymunedau, ac maent bellach yn wynebu'r argyfwng costau byw a gallwn ddisgwyl y bydd busnesau, os nad ydynt eisoes yn dioddef, yn wynebu llawer gwaeth.

Felly, rwy'n falch iawn fod hwn wedi'i gyhoeddi bellach a'n bod wedi llwyddo i ymgorffori'r ddwy agwedd ar yr hyn sy'n digwydd i'n busnesau, ac rwy'n falch iawn fod Llywodraeth Cymru wedi derbyn, neu wedi derbyn mewn egwyddor, yr holl argymhellion a nodir yn yr adroddiad. Mae yna ymdeimlad llethol o fod angen inswleiddio'r sectorau hyn, ond hefyd, byddai'n braf gweld a allant barhau i ffynnu hefyd yn hytrach na dim ond goroesi drwy'r cyfnod economaidd gwirioneddol anodd hwn.

Fel y crybwyllwyd gan ein Cadeirydd, Paul Davies AS, mae argymhelliad 13 yn hanfodol iawn, oherwydd mae'n nodi'r cyfleoedd ar gyfer llwybrau gyrfa yn y sector lletygarwch a thwristiaeth, gan gynnwys gradd-brentisiaethau. Yn ystod y sesiynau tystiolaeth, clywsom gan weithwyr o amrywiaeth o gefndiroedd a oedd eisiau gweithio yn yr ardaloedd lle cawsant eu magu. Rhaid i'r Llywodraeth a'r sectorau hyn weithio ar y cyd i sicrhau bod cyfleoedd ar gael yn lleol i gamu ymlaen yn yrfaol i gefnogi hyn. Rwy'n falch o weld bod y gwaith hwn ar yr economi sylfaenol yn cael ei wneud gan Lywodraeth Cymru, ac rwy'n gobeithio gweld cyfleoedd pellach yn y dyfodol.

Roeddwn eisiau tynnu sylw hefyd at argymhelliad 18 am bwysigrwydd gwaith teg, oherwydd nid yw'n gyfrinach fod llawer o weithwyr yn y sectorau hyn yn parhau i wynebu ansicrwydd. Mae Cyngres Undebau Llafur Cymru, Unite Cymru, Undeb Gweithwyr Siopau, Dosbarthu a Gwaith Perthynol ac eraill wedi cyfrannu at sesiynau tystiolaeth gan fanylu ar realiti cytundebau ansicr a oedd yn gwneud iddynt deimlo fel pe baent yn ddiwerth, a'r ffaith bod gweithwyr yn wynebu tâl gwael a phrinder staff wedyn. Dywedodd un cyfrannwr nad oedd ganddi syniad beth oedd ei hawliau yn y gwaith, a hoffwn bwysleisio bod rhaid inni wneud mwy i rymuso gweithwyr i ddeall eu hawliau, drwy rôl undebau llafur a phartneriaeth gymdeithasol. Ni ddylai unrhyw weithiwr wynebu camdriniaeth am wneud eu gwaith, neu fel yr amlygodd fy nghyd-Aelod, Luke Fletcher, gael eich trin fel pe baech islaw pobl eraill oherwydd eich gwaith. Dylid grymuso gweithwyr i godi llais ar y materion hyn, ac rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn ystyried y rhain mewn perthynas â phartneriaeth gymdeithasol yn y sectorau hyn.

Yn olaf, hoffwn dynnu sylw at y nifer o argymhellion sy'n ymwneud â'r ardoll dwristiaeth. Mae Porthcawl yn fy etholaeth i yn dibynnu'n helaeth ar y sector twristiaeth; yn amlwg, mae gennym Draeth Coney, mae gennym ŵyl Elvis ac mae gennym syrffio yn Rest Bay. Rwyf wedi bod yn siarad gyda fy nghymuned ers tro am y cynnig hwn. Pryd bynnag y cawn sgwrs am y peth, rwy'n teimlo bod yna lawer o gamsyniadau, ac fe amlygwyd rhai o'r rheini yn ein hadroddiad pwyllgor. Oherwydd ceir nifer o enghreifftiau o wledydd ar draws Ewrop a'r byd sydd ag ardoll dwristiaeth, ac mae hyn yn cynnwys cyrchfannau twristaidd megis Ffrainc, Gwlad Belg, Sbaen, Gwlad Thai a Seland Newydd, i enwi rhai yn unig. Mae sail yr ardollau hyn yn amrywio o wlad i wlad, gyda rhai'n gosod cyfradd y person; eraill yn ôl ystafell, lleoliad neu sgôr seren y llety. Ym Mwlgaria, mae'r ardoll wedi'i gosod yn lleol ac yn amrywio o 10 cent i €1.53 am y noson gyntaf. Mae'r arian sy'n cael ei godi o'r ardoll hon yn cael ei ailfuddsoddi'n ôl wedyn i'r sector twristiaeth. Yn Rwmania, defnyddir yr arian a godir drwy'r ardoll ar gyfer hyrwyddo twristiaeth; yn Sbaen, fe'i defnyddir ar gyfer prosiectau twristiaeth gynaliadwy. Ac er bod llawer o bosibiliadau o ran sut y gellid gosod ardoll dwristiaeth, mae'n hanfodol fod cymunedau'n cael dweud eu barn ynglŷn â'r modd y caiff ei gwario. Nid wyf am ddangos rhagfarn ynglŷn â hyn; rwy'n rhannu'r hyn sy'n cael ei ddweud pan siaradaf â phobl yn fy nghymuned. Oherwydd y gwir amdani yw bod pobl ym Mynydd Cynffig a Nant-y-moel, drwy eu treth gyngor hwy, yn talu am y traethau hynny a'r toiledau cyhoeddus hynny yn ystod yr haf, a phan gynhelir gŵyl Elvis a'r stryd yn cael ei chau, mae hynny'n costio tua £35,000 i gyllideb y cyngor, a'r bobl yn y cymunedau hynny sy'n talu amdano. Felly nid wyf yn credu y byddai twristiaid yn malio talu er mwyn inni allu cadw tref brydferth Porthcawl y maent eisiau dod i ymweld â hi yn lân ac yn daclus.

Mae Llywodraeth Cymru wedi derbyn yr argymhelliad am fabwysiadu dull o weithredu sy'n seiliedig ar dystiolaeth wrth gynnig yr ardoll dwristiaeth, a'u bwriad yw ymgysylltu â'r rhanddeiliaid yn ystod y broses ymgynghori ar hyn, a dyna'r cyfan rwy'n gofyn amdano—rwyf eisiau ymgynghoriad lle mae pobl a rhanddeiliaid yn cael y ffeithiau ar hyn, yn cael persbectif rhyngwladol ar hyn, posibiliadau hyn, a hefyd, yn ddelfrydol, ei dreialu. Felly, diolch i bawb am y gwaith caled sydd wedi'i wneud ar yr adroddiad hwn. Mae'n newid ac yn symud o hyd, ond rwy'n croesawu ymateb Llywodraeth Cymru. Diolch.