Rwy'n ddiolchgar i bawb a gyfrannodd tuag at ffurfio adroddiad y pwyllgor hwn. Fel y clywsom eisoes y prynhawn yma, mae hwn yn fater eithriadol o berthnasol i deuluoedd ac aelwydydd ledled Cymru. Ond fel y mae'r adroddiad hwn yn nodi'n briodol, mae'r cynnydd mewn costau byw i'w deimlo hyd yn oed yn fwy difrifol yng nghymunedau gwledig Cymru, fel y rhai yn fy etholaeth fy hun, Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro.

Mae cefn gwlad Cymru bob amser wedi wynebu heriau cysylltedd, boed yn ffisegol gyda thrafnidiaeth, neu'n dechnolegol gyda seilwaith band eang a chyfathrebu. Os cyfunwch hyn â stoc dai hŷn, oerach ac oddi ar y grid, mae'r problemau hyn sy'n bodoli'n barod yn dwysáu'r straen cynyddol a'r niwed i gostau byw. Dyma pam roeddwn yn falch o nodi argymhelliad 20 o'r adroddiad hwn,

'Rhaid i Lywodraeth Cymru sicrhau bod ganddi gynlluniau cadarn i gefnogi aelwydydd oddi ar y grid drwy’r gaeaf eleni. Dylai hyn gynnwys naill ai ymestyn y gallu i aelwydydd oddi ar y grid gael cymorth drwy’r Gronfa Cymorth Dewisol neu’r cynllun Talebau Tanwydd.'

Mae'n ceisio lleddfu'r sefyllfa, ac rwy'n falch o ddeall bod yr argymhelliad hwn wedi'i dderbyn yn llawn gan Lywodraeth Cymru. Wedi dweud hynny, mae'n bwysig ein bod yn gweld costau byw fel sefyllfa sy'n esblygu a gallai fod adeg—nawr, gellid dadlau—pan nad yw'r pecyn cymorth ariannol presennol yn mynd yn ddigon pell. Caiff hyn ei waethygu pan ystyriwn ddylanwad materion cysylltedd a stoc dai, sydd wedyn yn gwaethygu'r argyfwng a nodwyd ymhellach. Ac felly pan soniwn am gymunedau gwledig yn y cyd-destun hwn, rydym yn cydnabod bod unigolion yn talu cost uwch i fyw yng nghefn gwlad Cymru, lle nad yw cyflogau'n adlewyrchu hynny.

Mae cost uwch i gynhesu eich cartref oherwydd eich bod yn byw mewn bwthyn 150 oed heb foethusrwydd modern insiwleiddio thermol, cost uwch i deithio oherwydd eich bod yn byw 45 munud i ffwrdd o'ch archfarchnad agosaf, 55 munud i ffwrdd o ysbyty, neu awr a hanner i ffwrdd o'ch dinas agosaf. Felly, nid yw eich cartref yn cael ei wresogi mor effeithlon ac rydych yn llenwi eich car â thanwydd yn amlach, ac yn talu gordal am y pellter y mae eich nwyddau a'ch gwasanaethau wedi teithio. Dyma realiti costau byw yng nghefn gwlad, ac o'm rhan i a fy etholwyr, nid yw'n ffactor sy'n cael ei gydnabod yn ddigonol.

Mae paragraff 76 o'r adroddiad yn nodi sylwadau'r Gweinidog materion gwledig am y sefyllfa hon. Dywedodd wrth aelodau o'r pwyllgor

'Ar gyfer yr eiddo oddi ar y grid, rydym ni'— sef Llywodraeth Cymru—

'yn edrych ar beth arall y gallwn ei wneud i gefnogi.'

Dylwn nodi i'r sylwadau hyn gael eu gwneud ym mis Mehefin, ac eto, sawl mis yn ddiweddarach, mae ein cymunedau gwledig yn dal i fod yn yr un sefyllfa. Felly, o ystyried y cyfle y mae'r adroddiad hwn wedi'i gyflwyno, hoffwn ofyn i Lywodraeth Cymru a oes ganddynt unrhyw fwriad i ymestyn y cymorth i gynorthwyo ein cymunedau ymhellach.

I gloi, mae'r adroddiad wedi rhoi sylw pwysig i fater sy'n esblygu drwy'r amser. Yn allweddol, mae costau byw presennol yn fater sy'n mynd i fod gyda ni am y dyfodol rhagweladwy, felly ym mhob penderfyniad ar gymorth ariannol y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud, hoffwn eich annog i ystyried y premiwm costau gwledig i sicrhau nad yw cymunedau'n cael cam oherwydd eu cod post.

Hoffwn orffen drwy adleisio geiriau Luke, fy nghyd-aelod o'r pwyllgor, a diolch i'n Cadeirydd, Paul Davies, am ei gadeiryddiaeth ragorol o'r pwyllgor hwn, ein tîm clercio pwyllgorau, a phawb a gyfrannodd drwy dystiolaeth lafar neu ysgrifenedig i'r adroddiad hwn. Diolch, Ddirprwy Lywydd.