9. Datganiad gan y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol: Diweddariad ar Wcráin

– Senedd Cymru am 5:12 pm ar 22 Tachwedd 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 5:12, 22 Tachwedd 2022

Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad gan y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol ar y diweddariad ar Wcráin. Dwi'n galw ar y Gweinidog i wneud ei datganiad. Jane Hutt.

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 5:10, 22 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr, Llywydd. Diolch i chi am roi'r cyfle i mi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau am ein gwaith parhaus i gefnogi pobl o Wcráin sy'n chwilio am noddfa yng Nghymru.

Pan wnes i roi diweddariad i chi ddiwethaf ym mis Hydref, roedd Cymru wedi croesawu ychydig o dan 6,000 o Wcreiniaid o dan gynllun Cartrefi i Wcráin, gan gynnwys o dan ein llwybr uwch-noddwr. Mae rhai yn parhau i gyrraedd gan bwyll ond yn gyson, ac roedd ychydig dros 6,100 o Wcreiniaid a noddwyd gan Lywodraeth Cymru ac aelwydydd Cymru wedi cyrraedd Cymru erbyn 15 Tachwedd. Mae mwy o bobl wedi cyrraedd dan y cynllun teuluoedd o Wcráin, ond nid ydym yn cael y data hwnnw gan Lywodraeth y DU.

Mae mwy na 8,450 o fisas bellach wedi'u rhoi i bobl o Wcráin sydd â noddwyr yng Nghymru, felly gallwn ddisgwyl i'r nifer sy'n cyrraedd barhau i dyfu. Rydym yn ymwybodol y gall digwyddiadau yn Wcráin gael effaith uniongyrchol ar nifer yr Wcreiniaid a allai gyrraedd Cymru, ac er ein bod wedi gweld nifer fach o unigolion yn ceisio dychwelyd i Gymru ar ôl cyfnod yn ôl yn Wcráin, nid ydym yn gweld newid sylweddol ar hyn o bryd. 

Cefais fy siomi'n fawr o beidio gweld unrhyw eglurder yn natganiad yr hydref am ddyfodol ariannol cynlluniau Wcráin. Rydym wedi galw dro ar ôl tro am gydraddoldeb ariannu rhwng cynllun Cartrefi i Wcráin a'r cynllun teuluoedd o Wcráin a'r cynllun Estyn Cyfnod Gwladolion o Wcráin. Mae angen cadarnhad o gyllid blwyddyn 2 a 3 ar frys i gefnogi'r gwaith o ddarparu gwasanaethau cyhoeddus, yn ogystal â thaliadau 'diolch' parhaus ac uwch i'r rhai sy'n lletya. Byddai'r olaf yn sicrhau y gall trefniadau lletya barhau er gwaethaf effeithiau costau byw.

Heb sicrwydd ynghylch ariannu'r dyfodol, mae Llywodraeth Cymru, llywodraeth leol a lletywyr Cymru i gyd yn wynebu dewisiadau anodd ynghylch y gefnogaeth y gallwn ni ei darparu i Wcreiniaid sy'n chwilio am noddfa. Ein gobaith yw y bydd Llywodraeth y DU yn rhoi'r eglurdeb hwn yn gyflym. Mewn ymateb i fy llythyrau at Weinidogion y DU am y materion hyn, mae'n bleser gennyf ddweud imi glywed gan Weinidog arweiniol newydd Cartrefi i Wcráin, Felicity Buchan AS, yr wythnos diwethaf. Er gwaethaf yr ansicrwydd hwn am y cyllid, mae cyfarfod wedi'i gynnull ar gyfer dydd Iau gyda Gweinidog Llywodraeth yr Alban, Neil Gray ASP, a minnau, ynglŷn â'n sefyllfa ariannol.

Rydym yn parhau i ganolbwyntio ar gefnogi pobl i mewn i lety tymor hirach, fel y gallant gael bywydau mwy sefydlog. Mae dros 700 o Wcreiniaid a oedd yn cael eu cefnogi drwy'r llwybr uwch-noddwr bellach wedi symud ymlaen o lety cychwynnol, dros 500 o'r rhain yng Nghymru, naill ai gyda lletywyr, yn y sector rhentu preifat neu mewn tai dros dro a thymor hirach eraill. Fodd bynnag, mae'r pwysau ehangach ar dai ar draws Cymru yn golygu na allwn ni gefnogi pobl i lety mwy hirdymor mor gyflym ag y byddem ni'n dymuno. Felly, byddwn ni'n parhau i annog darpar letywyr i ddod ymlaen a chofrestru eu diddordeb yn llyw.cymru/cynnigcartref. Mae lletya yn cynnig llety cyflym, hyblyg a chost-effeithiol sy'n galluogi pobl i adennill rhywfaint o annibyniaeth ac i integreiddio mewn cymunedau lleol. Rydym ni'n gwybod bod rhai unigolion a theuluoedd wedi dod ymlaen i gynnig eu cartrefi ac yn dal i aros i fod yn lletywyr. Rwy'n ddiolchgar iawn am eu haelioni. Rydym yn gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol a Chyfiawnder Tai Cymru i helpu i gefnogi'r broses baru. Ond nid oes gennym hanner digon o letywyr o hyd i ddarparu ar gyfer pawb sydd angen cefnogaeth. Byddem hefyd yn annog y rhai sy'n ystyried lletya i ymweld â gwefan Cyfiawnder Tai Cymru ac ymuno â seminar cyflwyniad i letya i gael gwybod rhagor.

Hoffwn ganolbwyntio gweddill y datganiad hwn ar goffâd pwysig a drafodwyd gennym yn y Siambr hon ym mis Mai. Mae mis Tachwedd eleni yn nodi dechrau cyfnod o goffáu naw deg mlynedd ers yr Holodomor yn Wcráin. Dyma'r newyn o waith dyn a achosodd i filiynau farw ac fe gafodd ei amlygu i'r byd, yn rhannol, gan ddewrder y newyddiadurwr o Gymru, Gareth Jones. Roedd y ddadl ym mis Mai yn fyfyrdod pwysig ar y digwyddiadau hynny ac fe wnaethom ymrwymo i goffáu'r digwyddiad yng Nghymru.

Ar y pedwerydd dydd Sadwrn ym mhob mis Tachwedd, mae'r Holodomor yn cael ei goffáu yn rhyngwladol. Byddwn yn trefnu digwyddiad yng Ngerddi Alexandra yng Nghaerdydd, ynghyd â chymaint o gofebion pwysig eraill i heddwch. Yn rhan o'r digwyddiad bydd cyfranogiad gennyf i, y Prif Weinidog a'r Cwnsler Cyffredinol, llywodraeth leol, arweinwyr crefyddol, a dirprwy lysgennad Wcráin i'r Deyrnas Unedig. Bydd Wcreiniaid yn cael eu gwahodd i fod yn bresennol a byddwn yn gosod torchau i gofio'r rhai a ddioddefodd yn ystod gweithredoedd blaenorol a gyflawnwyd gan lywodraeth ym Moscow. Ar ôl y coffáu, byddwn ni'n hyrwyddo cofio'r Holodomor ar ein sianeli cyfryngau cymdeithasol i geisio codi ymwybyddiaeth ymhellach. Yr wythnos diwethaf, fe wnaethom hefyd ysgrifennu at letywyr ledled Cymru i sicrhau eu bod yn gwybod am Holodomor a'u hannog i drafod cynlluniau gyda'u gwesteion.

Mae erchyllterau presennol Putin yn Wcráin yn rhan o batrwm ymosodol tymor hirach yn erbyn pobl Wcráin sy'n ymestyn yn ôl ddegawdau lawer, ac mae nodi'r Holodomor fel hyn yn taflu goleuni ar hyn. Gwnaeth Gareth Jones, y newyddiadurwr o Gymru, a oedd yn ysgrifennu am y newyn, yr oedd Stalin yn gyfrifol amdano, hi'n glir nad oedd yr Wcreiniaid yr effeithiwyd arnyn nhw yn ceisio tosturi ac fe gyfeiriodd at eu dewrder. Rwy'n credu y gallwn ni i gyd weld y nodweddion hynny sy'n cael eu amlygu yn Wcráin eto heddiw. Ac er ein bod yn anrhydeddu cydnerthedd a dewrder pobl Wcráin yn wyneb ymddygiad ymosodol Putin, rydym hefyd yn ailddatgan ein hymrwymiad i helpu Wcreiniaid yma yng Nghymru i gofnodi eu gwybodaeth am droseddau rhyfel a gyflawnwyd mewn cyfnod mwy diweddar.

Trwy sefydlu Donetsk ac adroddiadau Gareth Jones, yn ogystal â'r 500 a mwy o Wcreiniaid a alwodd Cymru yn gartref cyn y gwrthdaro hwn, roedd gan ein gwledydd sawl edefyn yn ein cysylltu. Nawr, rydyn ni'n gartref i fwy na 7,000 o Wcreiniaid mae'n debyg ac mae'r edafedd niferus hynny rhwng ein pobol yn ein clymu ni at ein gilydd yn gryfach nag erioed. Rwy'n gwybod y bydd pob Aelod yn ymuno â mi i fynegi undod Cymreig gyda phob un o Wcráin ar ben-blwydd yr Holodomor.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 5:18, 22 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Mark Isherwood. [Torri ar draws.]

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch. Nid yn aml yr wyf yn dechrau gyda sblash. [Chwerthin.]

Diolch am eich datganiad. Fel y dywedoch chi, gall digwyddiadau yn Wcráin gael effaith uniongyrchol nifer yr Wcrainiaid a allai gyrraedd Cymru. Fe gyfeirioch chi at ffigyrau Llywodraeth y DU sy'n dangos bod mwy na 8,450 o fisas wedi'u rhoi bellach i bobl o Wcráin sydd â noddwyr yng Nghymru, a bod ychydig dros 6,100 o Wcráin a noddir gan Lywodraeth Cymru ac aelwydydd Cymru wedi cyrraedd Cymru erbyn 15 Tachwedd. Beth, felly, yw'r sefyllfa bresennol o ran tai i'r bobl hyn o Wcráin sy'n chwilio am noddfa yng Nghymru o ran canolfannau croesawu, gwestai, cartrefi preifat a darpariaeth frys?

Pan wnes i ymateb i'ch datganiad ar Wcráin bedair wythnos yn ôl, cyfeiriais eto at drafodaethau oedd gennych neu'n bwriadu eu cael gyda Llywodraeth y DU ynghylch cynnydd posibl i'r taliad misol o £350 i bobl sy'n lletya Wcrainiaid yn eu cartrefi eu hunain. Yn eich datganiad heddiw, fe ddywedoch chi eich bod angen cadarnhad o gyllid blwyddyn 2 a 3 ar frys i gefnogi darparu gwasanaethau cyhoeddus, yn ogystal â thaliadau 'diolch' parhaus ac uwch, gan nodi y byddai'r olaf yn sicrhau y gallai trefniadau cynnal barhau er gwaethaf effeithiau costau byw. Ond fe wnaethoch hefyd ychwanegu eich bod yn falch eich bod wedi clywed gan arweinydd newydd y DU ar gyfer Cartrefi i Wcráin, Felicity Buchan, yr wythnos diwethaf. A fyddwch chi, felly, yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni ynghylch cynnydd, gobeithio o ran datblygu ymgysylltiad â Llywodraeth y DU a'r cyfarfod a drefnwyd ar gyfer dydd Iau gyda Gweinidog Llywodraeth yr Alban, Neil Gray ASP ynghylch eich sefyllfa ariannol?

Rydym ni'n eich cefnogi chi yn eich pwyslais parhaus ar gefnogi pobl i lety tymor hirach er mwyn iddyn nhw gael bywydau mwy sefydlog. Fodd bynnag, sut fyddech chi'n ymdrin â'r datganiad a wnaed gan gynrychiolydd tai awdurdodau lleol yng nghyfarfod y mis hwn o'r grŵp trawsbleidiol ar gyfer y gogledd—ac rwy'n dyfynnu—bod 'pwysau ychwanegol anhygoel oherwydd digartrefedd ac ar ôl croesawu ffoaduriaid o Wcráin hefyd, ac os yw ffoaduriaid o Wcráin yn cael eu cartrefu gan gymdeithasau tai, gall hyn greu canfyddiad ymhlith eraill bod rhai grwpiau yn cael eu cartrefu o'u blaenau', gan amlygu'r ewyllys gan awdurdodau lleol i helpu, ond gyda'r pryder ynghylch sut y gall rhai o'r cyhoedd ymateb?

Rydych yn datgan yn briodol bod erchyllterau presennol Putin yn Wcráin yn rhan o batrwm ymosodol tymor hir yn erbyn pobl Wcráin sy'n ymestyn yn ôl degawdau lawer. Mae'r mis Tachwedd hwn yn nodi naw deg o flynyddoedd ers yr Holodomor yn Wcráin, y newyn Sofietaidd a wnaed gan ddyn a achosodd i filiynau farw. Er ein bod yn croesawu'r ffaith eich bod yn sefydlu digwyddiad coffáu'r Holodomor yng Nghaerdydd ddydd Sadwrn nesaf, rydym hefyd yn cydnabod yr angen am goffáu tebyg mewn mannau eraill yng Nghymru. Pa ystyriaeth fyddwch chi felly yn ei rhoi i drefnu digwyddiadau o'r fath, naill ai ar eich pen eich hunain neu gyda phartneriaid rhanbarthol, yn y dyfodol yn y gogledd a rhanbarthau eraill o Gymru?

Wrth ymateb i'ch datganiad ar Wcráin fis diwethaf, cyfeiriais eto at y ddogfen a anfonais atoch a luniwyd gan y Ganolfan Cymorth Integreiddio Pwyliaid neu PISC, yn Wrecsam, gan fanylu ar eu hymdrechion dyngarol i helpu ffoaduriaid o Wcráin a'u cynnig am gefnogaeth gyfunol a chynaliadwy i bobl o Wcráin, gan gynnwys adeiladu tai dros dro, a gofyn i chi pa ymgysylltiad a gawsoch chi neu'ch swyddogion felly wedi hynny â nhw ynghylch hyn. Ddoe, bûm mewn cyfarfod unwaith eto gyda PISC, llywodraeth leol a chynrychiolwyr busnes, asiantaethau a gwirfoddolwyr eraill, i drafod parhad y coridor dyngarol a drefnwyd gan PISC i gael cyflenwadau hanfodol i elusennau penodol sy'n cefnogi pobl yn Wcráin, ac yn arbennig eu prosiect Pont Nadolig yn casglu rhoddion bocs esgidiau ar gyfer eu dosbarthu i rywun sydd mewn angen yn Wcráin y Nadolig hwn, yn enwedig 3,000 o blant amddifad sy'n byw mewn isloriau oherwydd cyrchoedd awyr, ond hefyd pobl hŷn, pobl anabl a milwyr yn y ffosydd. Dywedon nhw wrthyf nad oeddech chi na'ch swyddogion wedi bod mewn cysylltiad gan ofyn i mi ofyn i chi a allwch chi ddefnyddio'ch sefyllfa i helpu gyda'u prosiect pont Nadolig ac a wnewch chi gwrdd â nhw yn y flwyddyn newydd i drafod eu prosiectau parhaus. Byddwn felly yn ddiolchgar wrth gloi pe baech hefyd yn ymateb i'r cwestiynau hyn. Diolch.

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 5:23, 22 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr, Mark Isherwood, a diolch am groesawu'r datganiad hwn. Mae eich pwynt cyntaf, wrth gwrs, yn ymwneud â sut rydym yn symud ymlaen gyda'n cynllun uwch-noddwr. Rwy'n falch iawn o ddweud ein bod yn gweithio'n galed yn croesawu gwesteion o Wcráin i'n canolfannau croeso, ond hefyd rydym yn sicrhau bod pobl yn cael eu symud ymlaen cyn gynted â phosibl o'r canolfannau croeso, gyda chymorth awdurdodau lleol ac yn wir sefydliadau'r trydydd sector hefyd. Dyma'r math o lety cychwynnol sy'n golygu eu bod yn cael cymorth cofleidiol yn ein canolfannau croeso. Ond mewn gwirionedd, wrth i nifer y bobl sy'n cyrraedd ostwng yn ystod y misoedd diwethaf, rydym wedi cadarnhau pa westai a chanolfannau croeso yw'r rhai mwyaf priodol. Rydym ni'n adolygu'r gefnogaeth yr ydym ni'n ei chynnig er mwyn hyrwyddo annibyniaeth bersonol.

Fe wnes i ymweld â chanolfan groeso yn y gogledd lle roedd pobl yn hunanarlwyo, sef yr hyn y mae pobl yn hoffi ei wneud a chael mwy o annibyniaeth. Nid ydym yn cyhoeddi lleoliad ein canolfannau croeso, ond rydym ni wedi dysgu llawer iawn o ganlyniad i weithio gyda'n gwesteion o Wcráin a'n hawdurdodau lleol. Un o'r pethau diddorol—ac fe fyddwch chi'n gwybod hyn, bob un ohonoch chi, o bob cwr o Gymru yn eich etholaethau—yw bod llawer o Wcrainiaid, mewn gwirionedd, yn gweithio yn y system erbyn hyn. Maen nhw'n gweithio mewn awdurdodau lleol. Rwy'n sicr yn gwybod yn fy etholaeth i, mae ganddyn nhw swyddi, achos mae ganddyn nhw sgiliau. Mae'n wych pan ewch chi i ganolfan groeso neu i gwrdd ag awdurdod lleol ac mae gennych chi gyfieithwyr ar unwaith, mae gennych chi bobl sy'n gweithio ar Gymunedau am Waith, cyfleoedd gwaith. Felly, mae llwybr y ganolfan groeso yn gweithio, ac rydym yn ceisio sicrhau y gallwn gefnogi'r gwesteion gyda'r gefnogaeth gofleidiol orau.

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 5:25, 22 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Mae'n ddiddorol cofio, ac nid yw mor bell yn ôl â hynny, ein bod wedi ymrwymo i gefnogi 1,000 o Wcrainiaid drwy ein cynllun uwch-noddwr. Rydym bellach wedi croesawu 3,000 drwy'r llwybr uwch-noddwr. Mae gennym ni hefyd, mewn gwirionedd, 1,600 arall yr ydym wedi'u noddi sydd â fisas ond heb gyrraedd.

Rwy'n edrych ymlaen, yn fawr iawn, i gwrdd â Felicity Buchan yr wythnos nesaf, ochr yn ochr â fy nghydweithiwr Neil Gray o Lywodraeth yr Alban, yr ydym wedi gweithio'n ddwyochrog â nhw, a gyda chyn-Weinidogion trwy gydol ein hymateb dyngarol o groesawu gwesteion Wcreinaidd. Byddwn yn cyfarfod ddydd Iau yr wythnos hon, mae gennym y dyddiad yn y dyddiadur. Byddwn ni'n codi'r materion am gyllid, yn enwedig o ran y taliad 'diolch' o £350 i bobl sy'n lletya, ac fe awgrymodd y cyn-Weinidog dros ffoaduriaid Richard Harrington y dylai fod hyd at £500 os nad yw'n cael ei ddyblu. Felly, rydyn ni'n gobeithio y bydd hyn yn rhywbeth y gallwn ni fwrw ymlaen ag ef gyda nhw. Wrth gwrs, byddaf yn adrodd yn ôl, byddaf yn gwneud datganiad ysgrifenedig yn dilyn fy nghyfarfod gyda'r Gweinidog newydd ac yn bwrw ymlaen â hynny.

Mae llety i fynd ymlaen iddo yn hanfodol, a dyna lle rydyn ni'n gweithio gydag awdurdodau lleol. Mae'n dda cael yr adborth hynny o'r gogledd. Mae gennym fframwaith ar gyfer llety sy'n nodi disgwyliadau ar gyfer awdurdodau lleol, ac mewn gwirionedd mae'n sicrhau ein bod yn gweithio gyda'n gilydd ar sut y gallwn ailgartrefu a chefnogi gwesteion Wcreinaidd wrth iddynt symud i lety tymor hirach. Mae'n gymysgedd o lety, fel y dywedais i. Mae rhai pobl yn symud i drefniadau lletya gan ganolfan groeso, eraill i'r sector rhentu preifat a mathau eraill o lety dros dro o ansawdd da. Ond rydych chi wedi gwneud y pwynt yn glir iawn, Mark; fel yr ydym ni'n cydnabod, mae gennym bron i 8,500 o bobl mewn llety dros dro eisoes yng Nghymru, ac mae'r rhain yn bwysau ar dai a fydd ond yn cynyddu gyda'r argyfwng costau byw. Felly, mae'n her enfawr. Rwy'n gweithio'n agos iawn gyda'r Gweinidog Newid Hinsawdd, Julie James, ar y mater yma, ac yn gweithio gyda'r awdurdodau lleol.

Un o'r cyfleoedd allweddol yw'r rhaglen gyfalaf llety dros dro gwerth £65 miliwn sy'n cefnogi amrywiaeth o fentrau gan awdurdodau lleol a landlordiaid cymdeithasol cofrestredig. Maen nhw'n cynnig pob math o opsiynau a chyfleoedd o ran darparu cartrefi gwag, llety dros dro, amrywiaeth gyfan o ffyrdd y gellir cefnogi pobl i'r camau nesaf a llety i fynd ymlaen iddo.

Ydyn, rydyn ni'n cynnal digwyddiad ym mhrifddinas Cymru ddydd Sadwrn ar gyfer Holodomor, ond rwy'n gwybod, oherwydd bod cymaint o rwydweithiau ledled Cymru o westeion Wcreinaidd, mae pobl sy'n lletya yn trefnu digwyddiadau coffa hefyd. Byddaf yn gwneud yn siŵr y gallaf rannu unrhyw wybodaeth bellach y mae fy swyddogion yn ymwybodol ohoni, ac, yn wir, trwy ein cysylltiadau â gwesteion Wcreinaidd.

Fe fyddwch chi'n gwybod, Mark Isherwood, fy mod yn gweithio'n agos iawn gyda'r grŵp trydydd sector. Fe wnes i gwrdd â nhw dim ond ychydig wythnosau yn ôl. Mae hynny'n cynnwys y sefydliad o'r gogledd yr wyf yn cwrdd â nhw'n rheolaidd ac fe wnaethoch chi fy nghyflwyno i iddyn nhw, ond hefyd yr holl gynghorau gwirfoddol sirol yn ogystal â'r Groes Goch Brydeinig ac erbyn hyn, gwesteion Wcreinaidd eu hunain, yn gynyddol. Mewn gwirionedd, rydym wedi datblygu gyda nhw strategaeth cyfranogiad ac ymgysylltu i sicrhau y gallwn ymgysylltu â gwesteion Wcreinaidd a llunio polisïau sydd wedi'u cyd-gynhyrchu llawer yn fwy ar gyfer y ffordd ymlaen, a chael eu hadborth. Mae hynny'n cael ei weithredu. A gaf i awgrymu fy mod mewn gwirionedd yn cyfarfod â'r gymdeithas integreiddio Pwylaidd ar fy ymweliad nesaf â'r gogledd, â Wrecsam? Rydyn ni'n eu llongyfarch nhw ar bopeth maen nhw wedi ei wneud, ac yn croesawu'r prosiect Pont Nadolig yn arbennig.

Photo of Sioned Williams Sioned Williams Plaid Cymru 5:30, 22 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich diweddariad, Gweinidog. Mae'n siomedig clywed na fu ymateb clir hyd yma gan Lywodraeth y DU ynglŷn â mwy o arian i bobl sy'n lletya ac awdurdodau lleol i gynorthwyo gyda darparu cymorth i ffoaduriaid Wcreinaidd yng Nghymru yn ystod yr argyfwng costau byw hwn. Am holl eiriau cynnes Rishi Sunak yn Kyiv, nid yw Llywodraeth Geidwadol San Steffan yn dangos cefnogaeth briodol i'r Wcrainiaid yng Nghymru sy'n gorfod ffoi o'u cartrefi.

Dywedodd cyfarwyddwr Ewrop Sefydliad Iechyd y Byd ddoe bod 700 o ymosodiadau ar seilwaith iechyd wedi'u cofnodi ers i ymosodiad Rwsia ar Wcráin ddechrau. Galwodd yr ymosodiadau yn torri cyfraith ddyngarol ryngwladol a rheolau rhyfel—os oes pethau o'r fath—a rhybuddiodd y byddai miliynau o Wcrainiaid yn wynebu amodau sy'n bygwth bywyd dros y gaeaf. Mae'r WHO wedi galw am goridor iechyd dyngarol i sicrhau bod cyflenwadau'n gallu cyrraedd y rhai sydd eu hangen fwyaf, a dywedodd mai'r unig ateb cynaliadwy ar gyfer system iechyd Wcreinaidd oedd, wrth gwrs, i'r rhyfel gael ei ddwyn i ben. Fy nealltwriaeth i, Gweinidog, yw ein bod wedi anfon ein llwyth cyntaf o gyflenwadau meddygol i Wcráin o Gymru ym mis Mawrth. Felly, a wnaiff y Gweinidog ein diweddaru ar ba lwythi eraill neu gyllid ar gyfer cymorth meddygol gan Lywodraeth Cymru i Wcráin sydd wedi'u gwneud ers hynny? Ac ydy hi'n bosib o gwbl cael mwy o gefnogaeth wedi'i dargedu yn dod o fan hyn yng Nghymru?

Yn ddiweddar mae Menywod y Cenhedloedd Unedig wedi rhyddhau adroddiad polisi ar effeithiau rhywedd yr argyfwng yn Wcráin. Maen nhw'n nodi bod ystyriaethau cydraddoldeb rhwng y rhywiau ar goll o drafodaethau am yr argyfwng yn Wcráin ac yn argymell, ymhlith eraill, y canlynol: cymorth bwyd wedi'i deilwra gyda phwyslais ar wella'r gallu i gael bwyd maethlon digonol a phriodol i ddiwallu anghenion penodol menywod a merched mewn sefyllfa o wrthdaro ac argyfwng; cael gafael ar fwyd ar gyfer rhaglenni cymorth bwyd gan brosiectau ffermio cydweithredol sy'n eiddo i fenywod ac sy'n cael eu harwain gan fenywod a sefydliadau ar gyfer ymateb dyngarol a darpariaeth gyhoeddus; a sicrhau, wrth gwrs, bod gofal iechyd, gan gynnwys gwasanaethau rhywiol ac atgenhedlu ac iechyd meddwl, yn cael eu darparu i'r rhai sy'n ddarostyngedig i ecsploetio a cham-drin rhywiol a masnachu yng nghyd-destun bwyd a diogelwch ac argyfwng dyngarol.

Ac yn olaf, ar eich sylwadau ynghylch cofio'r Holodomor a'r angen i sicrhau ymwybyddiaeth o'r hanes hir hwn o ymddygiad ymosodol yn erbyn pobl Wcráin, a rôl y newyddiadurwr Cymreig Gareth Jones wrth ddatgelu hyn i'r byd, rwy'n argymell y ffilm ragorol Mr Jones gan Agnieszka Holland. Dylai pawb ei wylio. Mae'n tanlinellu nid yn unig cadernid a dewrder pobl Wcráin yn wyneb gormes ofnadwy a brawychus, a dewrder anhygoel un unigolyn wrth ddatgelu hyn, ond hefyd bwysigrwydd gwirionedd, sy'n cael ei alw yn aml iawn, wrth gwrs, yn golled gyntaf rhyfel, a rôl hollbwysig y wasg yn wyneb hunan ddiddordeb y wladwriaeth. Diolch.

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 5:33, 22 Tachwedd 2022

Diolch yn fawr, Sioned Williams, am eich cwestiwn pwysig iawn.

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour

(Cyfieithwyd)

Rwy'n gobeithio y byddwn yn clywed rhywfaint o newyddion yr wythnos nesaf am y sefyllfa ariannol. Rwy'n amau na fyddwn yn cael y sicrwydd llawn sydd ei angen arnom, oherwydd nid yw hyn yn ymwneud â'r taliadau 'diolch' yn unig, sy'n fater brys, ond y cyllid am y ddwy flynedd nesaf, sef y tariff i awdurdodau lleol, sy'n eu helpu i ddarparu'r gefnogaeth gofleidiol i bobl sy'n cael eu lletya, a chefnogaeth trwy ein canolfannau croeso. 

Yn sicr, byddaf yn edrych ymhellach ar y datganiadau sydd wedi'u gwneud am y dreth ar y seilwaith iechyd yn Wcráin—y coridor iechyd dyngarol, y galwadau am hyn. A hefyd, rwy'n credu bod angen i ni edrych ar—. Mae angen i mi fynd yn ôl at y Pwyllgor Argyfwng Trychinebau, y gwnaethom roi £4 miliwn, i gael mwy o adborth ar sut mae'r arian yna'n cael ei ddefnyddio a'i ddosbarthu, oherwydd mae'n arian yr ydym ni yng Nghymru wedi ei roi drwy ein cyllideb ni. Rwy'n credu bod y mater am natur rywedd a chyd-destun amgylchiadau menywod a merched yn Wcráin yn hanfodol bwysig. Un o'r pethau sydd gennym yw'r cyfle i ymgysylltu â chymaint o'r menywod sydd wedi dod. Menywod a phlant yw'r mwyafrif, wrth gwrs, o'n gwesteion Wcreinaidd, felly byddaf yn rhoi hynny ar agenda'r cyfarfod nesaf sydd gennym gyda nhw, gyda Rhwydwaith Cydraddoldeb y Merched.

Rwy'n credu bod cyd-Aelodau yn ymwybodol bod Mick Antoniw yn arwain confoi yn ystod yr wythnos neu ddwy nesaf. Rwy'n gwybod ei fod yn drawsbleidiol, a all pawb fynd, ond rwy'n credu bod gwirfoddolwyr wedi bod o bleidiau; os ydyn nhw eisiau, gallan nhw fynd gydag ef. Mae'n mynd â llwyth, a bydd yn adrodd yn ôl i ni ar hynny. Mae ganddo gerbyd ac mae ganddo'r offer. Mewn gwirionedd, mae wedi codi llawer o arian, ac mae'n debyg eich bod chi i gyd wedi cyfrannu ato, yn ystod yr wythnosau diwethaf. Drwy Gymru, mae llawer o roi wedi bod. Bu llwythi. Rydych chi i gyd yn gwybod, mae'n debyg, am bobl yn eich etholaethau sydd mewn gwirionedd yn gwybod am y ffordd dawel honno y mae pobl yn bwrw ymlaen, yn cael gafael ar lori ac yn gyrru yno.

Holodomor—ydw, rwy'n credu bod yr ymwybyddiaeth yn bwysig iawn. Mae'n rhaid i mi ddweud, yn ogystal â'r ffilm Mr Jones, yn ddiweddar, yn y Barri, yn fy etholaeth i, gosodwyd plac ar y wal pan ddaeth y llysgennad, er cof am Gareth Jones, a gafodd ei difrïo am ddatgelu'r newyn a achoswyd gan Stalin, gan y ddynol ryw yn Wcráin. Roedd yn ddyn ifanc anghyffredin a lofruddiwyd yn y pen draw am ei gryfder a'i annibyniaeth fel newyddiadurwr.

Photo of Peter Fox Peter Fox Conservative 5:36, 22 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad. Efallai eich bod eisoes yn ymwybodol, Gweinidog, bod rhai awdurdodau lleol—er enghraifft, sir Fynwy—wedi sefydlu cynllun gwarantwr ar gyfer teuluoedd Wcreinaidd sy'n adlewyrchu'r gefnogaeth bresennol sydd ar gael i breswylwyr i atal neu leihau digartrefedd. Bwriad hyn yw eu helpu i sicrhau tai, sydd, wrth gwrs, yn sylfaen bwysig i alluogi teuluoedd i ddod o hyd i swydd a chyfleoedd addysgol. Ond mae'n ymddangos bod rhai rhwystrau anfwriadol yn y cynllun a allai atal pobl rhag sicrhau cartref. Mae'n ymddangos bod proses ymgeisio ac asesiad fforddiadwyedd a allai fod yn hir a allai atal pobl rhag cael y ddogfennau angenrheidiol yn ddigon cyflym, sy'n golygu eu bod yn colli cyfle i gael cartref i bobl eraill. Mae hyn wedi golygu bod teulu Wcreinaidd yn fy etholaeth fy hun wedi gorfod defnyddio eu cynilion bach iawn eu hunain—roedd yn rhaid iddyn nhw ei lusgo at ei gilydd—i roi'r bond i lawr i sefydlu eu cartref eu hunain. Yna, yn siomedig, gwelsant na allant wneud cais ôl-weithredol i'r awdurdod lleol am gymorth, nad oedden nhw'n ymwybodol yn wreiddiol bod ganddynt yr hawl i'w gael.

Gweinidog, hoffwn ofyn pa ganllawiau y mae Llywodraeth Cymru yn eu darparu i awdurdodau lleol i'w helpu i gefnogi teuluoedd o Wcráin sy'n byw yng Nghymru yn well i ddod o hyd i lety tymor hirach. A, pa drafodaethau rydych chi wedi'u cael gyda'ch cydweithwyr gweinidogol mewn mannau eraill am ba gefnogaeth arall y gellir ei rhoi ar waith i helpu teuluoedd Wcreinaidd sy'n ceisio ymgartrefu yn eu cymuned am gyfnodau hirach, ond sydd ag ychydig iawn o gefnogaeth ariannol?

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 5:37, 22 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr, Peter Fox, ac a gaf ddiolch i Gyngor Sir Fynwy ac awdurdodau lleol eraill sy'n defnyddio'r ddarpariaeth hon? Maen ganddyn nhw ddarpariaeth i ddarparu'r bondiau cynllun gwarantwr. Bydd pobl sy'n cael llety yn y sector rhentu preifat yn ymwybodol o hyn. Fe wnaf ofyn i fy nghydweithiwr, y Gweinidog Newid Hinsawdd, Julie James, am ddogfennau'r broses ymgeisio—lle mae hyn yn gorwedd o ran cyfrifoldeb.

Rwy'n credu bod hyn yn rhan o allu awdurdodau lleol, hefyd, gyda'r £6 miliwn sydd wedi mynd o Lywodraeth Cymru i helpu i atal digartrefedd. Mewn gwirionedd, yr hyn sy'n bwysig nawr yw ein bod yn edrych ar bawb sydd ag angen tai. Mae angen i ni eu trin nhw â chydraddoldeb. Felly, rwy'n credu bod hyn yn rhan o'r cyllid a'r canllawiau i'w galluogi nhw i wneud hynny. Felly, fe wnaf yn sicr gymryd hynny yn ôl ac edrych ar hyn.

Rwyf eisoes wedi crybwyll y llwybrau i fynd ymlaen i lety. Mae gennym fframwaith ar gyfer llety sydd wedi ei ddrafftio gyda'r awdurdodau lleol. Yn wir, rwyf wedi bod yn cwrdd ag arweinwyr awdurdodau lleol bob pythefnos neu dair wythnos. Rydym wedi bod yn rhannu arferion gorau. Cawson nhw seminar ar 8 Tachwedd. Maen nhw'n gweithio'n agos gyda ni, ac rydym yn gwneud popeth o fewn ein gallu i ysgogi, nid yn unig arweiniad hyblyg, ond cyllid i alluogi pobl i symud ymlaen. Fel y dywedwch chi, mae pobl eisiau bod yn annibynnol, ond mae lefelau rhent wir yn afresymol iawn mewn sawl ardal yng Nghymru.

Felly, mae hyn yn rhywbeth y byddaf hefyd yn ei godi gyda'r Gweinidog ddydd Iau, oherwydd mae angen i ni edrych ar ffyrdd y gallan nhw ein cefnogi. Fe wnaeth y Prif Weinidog hefyd godi'r angen am fwy o gefnogaeth ar gyfer lwfans tai lleol a thaliadau disgresiwn ar gyfer tai, oherwydd byddai hynny hefyd yn helpu awdurdodau lleol gyda'r trefniadau hyn. 

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 5:40, 22 Tachwedd 2022

Diolch i'r Gweinidog. Dyna ddiwedd ar yr eitem, a diwedd ar ein gwaith ni am y dydd heddiw. Diolch yn fawr i chi.

Daeth y cyfarfod i ben am 17:40.