Part of the debate – Senedd Cymru am 4:18 pm ar 23 Tachwedd 2022.
Diolch o galon i ti, Gareth, am siarad am dy sefyllfa. Mae'n wirioneddol bwysig, oherwydd dylem i gyd fod yn siarad am iechyd meddwl, felly diolch o galon am y cyfraniad hwnnw. Ac rwy'n diolch i Jenny hefyd am gyflwyno'r ddadl hon yma heddiw. Mae'n fater pwysig iawn, yn enwedig ar hyn o bryd. Rydych wedi siarad am fanciau bwyd, a'r ffaith bod pobl angen mynediad at fwyd, ond rwyf eisiau cyffwrdd ar unigrwydd, oherwydd rwy'n teimlo bod unigrwydd yn broblem fawr yma yng Nghymru ac yn ein cymdeithas, sy'n arwain at bobl yn teimlo mor ynysig, o ran eu trafferthion iechyd meddwl, ond mae'n gallu gwaethygu'r trafferthion hynny hefyd mewn gwirionedd.
Rydym yn gwybod bod ystadegau'n dangos bod 15 y cant o bobl yng Nghymru yn dweud eu bod yn unig. Ac mae hynny ar gyfer gwahanol grwpiau oedran, ond mewn gwirionedd yr hyn a'm synnodd yn arbennig oedd mai'r grŵp oedran â'r ganran uchaf oedd pobl ifanc—pobl ifanc rhwng 16 a 24 oed oedd y grŵp a oedd yn fwyaf tebygol o adrodd eu bod yn teimlo'n unig. Mae yna broblem mewn grwpiau oedran hŷn hefyd, yn enwedig pan fydd pobl yn colli eu partneriaid gydol oes. Ac rwy'n siarad o brofiad personol yma oherwydd, pan fu farw fy nhad, dioddefodd fy mam yn ddifrifol o unigrwydd, ac ar ben hynny, rwy'n siŵr bod y trawma hwnnw wedi gwaethygu ei dementia, ac mae'n rhaid inni feddwl mewn gwirionedd, fel cymdeithas, ynglŷn â sut y gall ein cymunedau helpu'r bobl hynny sy'n unig. Rydym i gyd wedi siarad rhywfaint am yr adnoddau a'r llefydd y gwyddom amdanynt yn ein hardaloedd ni, ac rwy'n gwybod, yn fy nhref fy hun, sef y Gelli Gandryll, rydym wedi sefydlu pryd o fwyd wythnosol i bobl ei fynychu, ac mewn gwirionedd, nid yn gymaint y bwyd yw'r peth mwyaf iddynt hwy, ond y siarad, ac mae'n ymwneud â sicrhau'r rhyngweithio cymdeithasol hwnnw. Mae'r grŵp oedran hŷn yn cynnwys pobl sydd ar eu pen eu hunain, nad ydynt yn teimlo'n ddigon hyderus i fynd allan, ond sy'n cael rhyw fath o gysur o allu siarad gyda phobl.
Felly, diolch i chi am y ddadl y prynhawn yma, Jenny. Rwy'n credu ei bod mor bwysig ein bod yn meithrin gwytnwch cymunedol. Rwy'n hoffi ei alw'n 'gymorth cyntaf iechyd meddwl cymunedol', a hoffwn weld hyfforddiant mwy hygyrch, addysg, a chodi ymwybyddiaeth i bobl sydd eisiau dod yn swyddogion cymorth cyntaf iechyd meddwl yn ein cymunedau. Diolch yn fawr iawn.