Rwy'n ddiolchgar am y cyfle i gyfrannu at y ddadl heddiw, a diolch i Blaid Cymru am ei chyflwyno. Fel siaradwyr eraill, hoffwn ddechrau fy nghyfraniad drwy dalu teyrnged i'r holl weithwyr rheng flaen yn ein GIG. Maent wedi ein harwain yn y frwydr yn erbyn y coronafeirws, o drin pobl mewn ysbytai i roi brechlynnau yn rhan o ymdrech frechu'r DU sy'n arwain y byd.

Rwyf am achub ar y cyfle i edrych yn benodol ar amodau nyrsio yn fy mwrdd iechyd lleol, Hywel Dda. Dangosodd ffigurau gan y Coleg Nyrsio Brenhinol fod nifer y swyddi nyrsio gwag yn fy mwrdd iechyd—yn ein bwrdd iechyd ni, Weinidog—wedi cynyddu o 408 o swyddi cyfwerth ag amser llawn ym mis Mai 2021 i 539.2 o swyddi cyfwerth ag amser llawn ym mis Gorffennaf eleni. Mae hyn yn arwain at ddibyniaeth lawer mwy ar staff asiantaeth, sy'n cael ei adlewyrchu mewn gwariant syfrdanol, a welwyd mewn ffigurau pellach gan y Coleg Nyrsio Brenhinol. Yn ystod blwyddyn ariannol 2021-22, roedd gwariant y bwrdd iechyd ar nyrsys asiantaeth rhwng £28.9 miliwn a £34.3 miliwn. Pam na allaf roi gwariant manwl gywir? Oherwydd bod y ffigurau a ddarparwyd gan y bwrdd iechyd, drwy gais rhyddid gwybodaeth, £5.4 miliwn yn is na'r ffigurau a gafwyd gan gais rhyddid gwybodaeth union yr un fath a anfonwyd at Lywodraeth Cymru. Sut yn y byd y gellid cael anghysondeb cyfrifyddu mor fawr rhwng ffigurau Llywodraeth Cymru a rhai'r bwrdd iechyd? Ac er bod yr anghysondeb hwn yn peri gofid mawr, ni ddylem adael iddo dynnu ein sylw oddi ar y swm enfawr o arian y mae'r bwrdd iechyd yn ei wario dros gyfnod o flwyddyn ar nyrsys asiantaeth—arian y gellid ei wario ar gadw nyrsys a thalu cyflogau uwch iddynt, gyda gwell rheolaeth ac yn bwysicaf oll, gydag arweiniad gwell o'r brig.

Ond mae'r ddadl hon heddiw'n ymwneud â mwy na'r gydnabyddiaeth ariannol y mae nyrsys yn ei chael, mae hefyd yn ymwneud â'r parch y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddangos tuag atynt. Nid ydych wedi cyfarfod â'r Coleg Nyrsio Brenhinol i drafod yr anghydfod cyflogau. Mae Gweinidogion iechyd San Steffan a'r Alban wedi gwneud hynny. Ac ar ôl gwrando ar ymateb y Gweinidog i adroddiad y Pwyllgor Deisebau ar lefelau staffio diogel ar 28 Medi, rwy'n gwybod y bydd hi'n codi i ymateb i'r ddadl hon ac yn pwyntio bys at Lywodraeth San Steffan. Ond o ddifrif calon, a gaf fi ofyn i'r Gweinidog oedi ac ystyried ei strategaeth bresennol, sef osgoi? Ai dyma'r ffordd orau o drin ein gweithlu nyrsio, gweithlu o bobl ddeallus, huawdl a phenderfynol, gyda diffyg parch drwy geisio taflu llwch i'w llygaid? Llywodraeth Cymru sydd wedi bod yn gyfrifol am y GIG yng Nghymru ers dros 23 mlynedd bellach—cyfnod o amser lle mae Plaid Lafur Cymru bod â'u dwylo ar awenau grym o'r cychwyn. Rwy'n gwybod hyn, mae'r Gweinidog yn gwybod hyn ac yn bwysicaf oll, mae'r nyrsys yn gwybod hyn.

Weinidog, nid oes unrhyw un ohonom eisiau gweld ein nyrsys yn streicio. Fel Ceidwadwr Cymreig, mae gweithredu diwydiannol yn rhywbeth nad wyf yn gyfforddus yn ei gylch. Yn ystod y misoedd diwethaf, rwyf wedi ymweld ag Ysbyty Cyffredinol Glangwili a chael sgyrsiau gonest gyda nyrsys. O'r sgyrsiau hyn ac yn dilyn trafodaethau gyda'r Coleg Nyrsio Brenhinol, gallaf weld pam eu bod mor rhwystredig. Felly, rwy'n erfyn arnoch, Weinidog, yn apelio arnoch, i eistedd o amgylch y bwrdd gyda'r Coleg Nyrsio Brenhinol i siarad yn benodol am dâl a'r streic. Drwy osgoi eich cyfrifoldeb fel Gweinidog iechyd rydych yn gwneud cam â'r gweithlu sy'n ein gwasanaethau mor ddewr ar adeg pan fo'r ddealltwriaeth, ar ôl y pandemig, o ble mae penderfyniadau iechyd yn cael eu gwneud yng Nghymru ar ei lefel uchaf erioed. Mae fy etholwyr yn haeddu gwell. Mae ein nyrsys yng Nghymru yn haeddu gwell. Weinidog, cymerwch gyfrifoldeb am weithredoedd eich Llywodraeth. Sefydlwch ffordd adeiladol ymlaen i osgoi gweithredu diwydiannol, a rhowch gydnabyddiaeth i gyfraniad ein nyrsys yng Nghymru. Diolch.