Part of the debate – Senedd Cymru am 3:47 pm ar 30 Tachwedd 2022.
A gadewch i ni gymharu'r hyn sydd gennym a'r hyn sydd gennym, yw'r hyn rwy'n ceisio ei ddweud, oherwydd mae'r gronfa ffyniant gyffredin yn gysyniad gwleidyddol digydwybod, wedi'i daflu at ei gilydd ar frys i lenwi gwagle a adawyd ar ôl yn sgil Brexit, gan orfodi, i bob pwrpas, ail-greu'r olwyn a oedd eisoes yno. Roedd gan Lywodraeth Cymru fframwaith, a gyd-ddatblygwyd dros nifer o flynyddoedd gyda'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, gydag awdurdodau lleol Cymru, gydag addysg uwch, addysg bellach, y sector busnes a'r trydydd sector—ac roedd y rhain oll yn ddarostyngedig i ymgynghori cyhoeddus hefyd. Ond na, mae angen inni adeiladu rhywbeth arall.
Clywsom gan Mike Hedges fod ceisiadau wedi bod yn defnyddio llawer o adnoddau awdurdodau lleol, wedi'u llywio'n fawr gan bwysau amser yn hytrach na dull mwy strategol o ddylanwadu ar ba brosiectau sy'n cael eu cyflwyno. Nid oes rhaid cyfeirio at fuddsoddiad arall, yn enwedig buddsoddiad Llywodraeth Cymru, felly rydych yn cael prosiectau nad ydynt yn ategu ei gilydd yn y pen draw, risg o ddyblygu, ac yn sicr risg o werth gwael am arian hefyd. Ac fe gyfeirir at Lluosi yn y gwaith wrth gwrs. Mae addysg a sgiliau wedi'u datganoli, ond ni chafodd Llywodraeth Cymru unrhyw rôl wrth ddatblygu'r cynigion hynny. Dylai fod larymau mawr yn canu yno ynghylch y ffordd y mae Llywodraeth San Steffan yn ymyrryd mewn meysydd sydd wedi'u datganoli, ac unwaith eto, yn creu risg o ddyblygu difrifol mewn perthynas â rhai o'r rhain.
Rydym bellach yn symud o gylchoedd ariannu'r UE o 10 mlynedd, gyda gorgyffwrdd o ddwy flynedd hefyd, a ddarparodd sefydlogrwydd a pharhad, ac a'i gwnâi'n bosibl cael rhagolwg strategol hirdymor, i gylch ariannu tair blynedd y gronfa ffyniant gyffredin. Rydym ar ddiwedd neu bron ar ddiwedd y flwyddyn gyntaf nawr, ac mae awdurdodau lleol yn dal i aros am gadarnhad ynglŷn â chynlluniau buddsoddi'r gronfa ffyniant gyffredin. Nid dyma'r defnydd gorau o adnoddau.
Fel y maent cadarnhau yn eu hymateb i'r adroddiad, mae Llywodraeth y DU hefyd wedi creu tîm penodedig ar gyfer Cymru i redeg ochr fiwrocrataidd y ffrydiau cyllido ôl-UE hyn, ac mae hynny'n cynnwys gwaith ar adrodd, monitro, sicrwydd a gwerthuso. Mae pob un yn bwysig iawn—wrth gwrs—ond mae'r rhain i gyd eisoes yn bodoli yng Nghymru ac mae hyn i gyd yn ddyblygu, mae'n gymhlethdod ychwanegol, ac mae'n gost i drethdalwyr Cymru. Felly, fy nghasgliad i yw bod pethau'n edrych yn wael iawn hyd yma, ac mae gennym ffordd bell iawn i fynd i sicrhau y bydd yr addewidion a wnaed chwe blynedd yn ôl yn dod yn agos at gael eu cyflawni.