Er i Lywodraeth y DU gyhoeddi ymchwiliad cyhoeddus annibynnol i'r ffordd yr ymdriniodd â'r pandemig COVID-19 yn y DU ym mis Mai 2021, a dri mis yn ddiweddarach, fod Prif Weinidog yr Alban wedi cyhoeddi y dylid creu ymchwiliad sy'n canolbwyntio ar yr Alban i effaith penderfyniadau Llywodraeth yr Alban ar sut yr ymdriniwyd â'r pandemig, mae Llywodraeth Cymru wedi gwrthod ein ceisiadau dro ar ôl tro am ymchwiliad cyhoeddus annibynnol i'r modd yr ymdriniwyd â'r pandemig yng Nghymru. Fel y dywedodd un etholwr wrthyf,

'Collais fy nhad i COVID-19 ym mis Tachwedd 2021. Cafodd ei ryddhau o'r ysbyty i fy ngofal tua phedair awr cyn marw gartref. Rwyf wedi fy syfrdanu bod Llywodraeth Cymru wedi gwrthod eu hymchwiliad eu hunain i'r ffordd yr ymdriniodd â'r pandemig.'

Ar ôl torri ei glun ym mis Tachwedd 2020, cafodd etholwr arall, Mr John Evans, ei gludo mewn ambiwlans i Ysbyty Maelor Wrecsam, lle daliodd COVID ar ôl cael ei roi mewn ward wrth ymyl claf a oedd yn peswch yn barhaus. Bu farw ym mis Mehefin eleni yn dilyn niwed a achoswyd gan COVID hir i goesyn ei ymennydd, ei asgwrn cefn, y galon a'r ysgyfaint a'r anaf gwreiddiol i'w glun a'i goes. Fel y dywedodd ei weddw, Mrs Kathleen Evans, 

'Mae angen ymchwiliad yng Nghymru i weld pam, pam, pam fod cymaint o bobl wedi marw yn ysbytai Cymru—pobl fel John, a ddilynodd ganllawiau Mr Drakeford a Llywodraeth Cymru ac a gafodd gam er iddynt wneud popeth yn gywir.'

Cyn hir, bydd y grŵp trawsbleidiol ar ofal hosbis a gofal lliniarol yn lansio'r adroddiad ar ein hymchwiliad i brofiadau o ofal lliniarol a gofal diwedd oes yn y gymuned yn ystod y pandemig COVID-19. Fe gawsom dystiolaeth yn dangos, er enghraifft, fod gweithwyr gofal iechyd proffesiynol yng Nghymru yn fwy tebygol o brofi prinder meddyginiaeth a phrinder staff o'i gymharu ag ardaloedd eraill yn y DU. 

Ar 28 Ebrill 2020, cyhoeddodd Llywodraeth y DU y byddai profion COVID yn cael eu cynnig i holl staff a phreswylwyr cartrefi gofal yn Lloegr. Yng Nghymru, dywedodd y Prif Weinidog nad oedd yn gweld unrhyw werth mewn darparu profion i bawb mewn cartrefi gofal ar y pryd. Roedd honno'n foment allweddol i Mr a Mrs Hough, a oedd yn rhedeg cartref gofal nyrsio Gwastad Hall yn sir y Fflint. Ni chyflwynodd Llywodraeth Cymru brofion i bawb o staff a phreswylwyr cartrefi gofal tan 16 Mai 2020. Bum diwrnod yn ddiweddarach, fe laddodd Mr Hough ei hun. Roedd 12 o'u preswylwyr wedi marw yn ystod misoedd cyntaf y pandemig. Gofynnais i'r Prif Weinidog wedi hynny sut y gallai gyfiawnhau'r ffaith ei fod yn parhau i wrthod yr alwad gan weithwyr cartrefi gofal am ymchwiliad cyhoeddus penodol i Gymru.

Felly, mae ein galwad heddiw am sefydlu pwyllgor diben arbennig ymchwiliad COVID-19 Cymru yn gyfle i Lywodraeth Cymru ddangos nad ydynt yn ofni atebolrwydd i bobl yng Nghymru.