Nid yw'n syndod mai dealltwriaeth gyfyngedig sydd gan fenywod sy'n fudwyr yn aml o beth yw eu hawliau a'r cymorth sydd ar gael iddynt, a hynny am nad ydynt yn gyfarwydd ag unrhyw ddeddfau y gallem fod wedi'u cyflwyno yma, neu'n wir, yn Senedd y DU. Felly, mae'n bwysig iawn ein bod yn defnyddio'r rhwydweithiau anffurfiol y gallai pobl—rydych yn gobeithio—gael mynediad atynt gan bobl eraill yn eu cymuned, gan aelodau eraill o'u grŵp ethnig penodol, gan eu bod yn fwy tebygol o droi atynt os nad oes ganddynt rwydweithiau eang iawn gyda phobl eraill. Felly, mae angen i strategaethau codi ymwybyddiaeth ac atal ddigwydd ar lawr gwlad, boed hynny ar lafar, WhatsApp, neu ffyrdd eraill, a chymeradwyaf y ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi cytuno i siarad â goroeswyr i lywio effeithiolrwydd y strategaeth honno. Rydym yn croesawu sefydlu’r panel craffu a chynnwys lleisiau goroeswyr yn fawr, ac edrychwn ymlaen at weld pa argymhellion y byddant yn eu gwneud.

Ar fater diffyg hawl i gyllid cyhoeddus, mae’n benbleth enfawr i ddarparwyr gwasanaethau nad ydynt yn cael eu hariannu i wneud y math hwn o beth. Golyga hefyd fod anawsterau i Lywodraeth Cymru, gan fod diffyg hawl i gyllid cyhoeddus yn golygu yn union hynny, ac mae ar y ffin arw rhwng cyfrifoldebau datganoledig a'r rhai a gedwir yn ôl. Yn syml, ni chaniateir iddynt gael mynediad at wasanaethau y telir amdanynt gan bwrs y wlad, felly os ydynt wedi dioddef ymosodiad corfforol, efallai y gallant fynd i'r adran achosion brys a chael triniaeth frys, ond yn sicr, ni fyddant yn gymwys i gael gwasanaeth cwnsela i ymdopi â'u trawma.

Nododd yr adroddiad 'Uncharted Territory' y llynedd fod mater cyllid ar gyfer darparu lloches i fenywod a merched mor flaenllaw yn 2013 ag yr oedd yn 2021, a dengys data gan Cymorth i Fenywod Cymru gynnydd o 29 y cant yn 2020-21 yn nifer y goroeswyr y gwrthodwyd lle mewn lloches iddynt oherwydd diffyg adnoddau o gymharu â’r flwyddyn ariannol flaenorol, ac yn amlwg, mae'r sefyllfa honno’n peri cryn bryder. Gall sefydliadau wneud cais i’r Swyddfa Gartref i atal yr amod dim hawl i gyllid cyhoeddus oherwydd tystiolaeth o drais, ond mae’n annhebygol y bydd penderfyniad yn cael ei wneud yn syth, nac yn wir, y bydd ateb yn cael ei roi y diwrnod wedyn. Mae dim hawl i gyllid cyhoeddus yn bolisi DU gyfan mewn maes cyfrifoldeb a gedwir yn ôl, ond mae pethau y gall Llywodraeth Cymru eu gwneud o hyd i lenwi’r bwlch. Er enghraifft, yn yr Alban, mae cynllun Ending Destitution Together yn ddull partneriaeth rhwng Llywodraeth yr Alban a llywodraeth leol, ac mae'n rhoi’r cyllid llenwi bwlch hwnnw i ddarparwyr gwasanaethau i’w galluogi i sicrhau ar unwaith fod y fenyw'n ddiogel tra byddant yn negodi gyda’r Swyddfa Gartref. Rwy’n deall yn iawn fod Llywodraeth Cymru wedi derbyn bron i bob un o’n hargymhellion ac wedi rhoi atebion da iawn a chydlynol lle maent ond yn gallu eu derbyn mewn egwyddor.

Y maes nesaf i ni ei ystyried oedd data. Byddai'n ddefnyddiol iawn pe byddem yn gwybod llawer mwy am faint yn union o bobl rydym yn sôn amdanynt ac o ba grwpiau ethnig y dônt, ac a oes unrhyw batrwm penodol i hyn. Yn aml, nid yw darparwyr gwasanaethau yn gofyn i bobl beth yw eu hethnigrwydd, neu'n wir, eu statws mewnfudo mewn llawer o amgylchiadau gan nad ydynt am ymddangos fel pe baent yn gwahaniaethu yn erbyn rhywun ar sail eu sefyllfa—maent am eu helpu. Felly, mae'r cofnodion yn dameidiog. Nid ydym yn gwybod faint o'r bobl hyn sy'n gweithio, a oes ganddynt blant, felly a ydynt mewn cysylltiad â gwasanaethau cyhoeddus, sy'n llawer mwy tebygol nag os nad ydynt yn gweithio ac os nad oes ganddynt blant i sicrhau eu bod yn eu hebrwng o'r ysgol ac yn y blaen.

Mae argymhelliad 10 yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddefnyddio data o’r unedau cydraddoldeb, hil ac anabledd i sefydlu llinellau sylfaen er mwyn llywio’r gwaith o fonitro a thargedu gwasanaethau yn y dyfodol. Mae Llywodraeth Cymru wedi derbyn hyn, er ein bod yn nodi y bydd yr ymarferion mapio a’r cytundebau rhannu data y mae angen eu datblygu yn cymryd amser. Mae Sarah Murphy yn aelod o’n pwyllgor, ac yn wyliadwrus iawn ynglŷn â sut y defnyddir ein data, gan bwy, ac at ba ddiben, felly mae ein hadroddiad yn tynnu sylw at ba mor bwysig yw hi fod gan fenywod mudol ddealltwriaeth glir o’r hyn sy’n digwydd i’w data, ac efallai y bydd angen y cymorth ychwanegol hwnnw i sicrhau eu bod yn rhoi cydsyniad ar sail gwybodaeth, yn hytrach na nodio'u pennau heb ddeall yr hyn y maent yn cydsynio iddo.

Ni fydd yn syndod i chi fod mudwyr sy'n oroeswyr yn aml yn cael eu hatal rhag rhoi gwybod i'r heddlu eu bod yn cael eu cam-drin rhag ofn i'w data gael ei rannu â gwasanaeth gorfodi mewnfudo. Cawsom sicrwydd nad yw hyn byth yn digwydd, ond ni chredaf y gallwn ddweud 'byth'. Ond o leiaf, safbwynt swyddogol yr heddlu yw na fyddant yn rhannu’r data hwn gyda’r gwasanaethau mewnfudo oni bai fod yr unigolyn hwnnw'n gysylltiedig â mater troseddol difrifol neu derfysgaeth. Fe wnaethom awgrymu bod angen sefydlu mur gwarchod i gyfyngu ar rannu data rhwng asiantaethau ar y rheini sy’n ceisio cymorth mewn perthynas â thrais rhywiol a thrais ar sail rhywedd, fel bod gennym ddarlun llawer mwy cywir. Mae Llywodraeth Cymru wedi derbyn hyn mewn egwyddor, oherwydd yn amlwg, nid ydynt yn rheoli’r hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud. Ond edrychwn ymlaen at glywed yn y dyfodol pa gynnydd a wneir mewn trafodaethau â phartneriaid datganoledig a heb eu datganoli i ddeall y materion sy’n ymwneud â rhannu data, yr effaith ar fudwyr sy'n ddioddefwyr, ac i ystyried opsiynau ar gyfer mur gwarchod.

Yn gyffredinol, rydym yn croesawu ymgysylltiad y Gweinidog â’n hymchwiliad yn fawr, a’r dull cydweithredol y mae Jane Hutt wedi’i fabwysiadu i gryfhau’r strategaeth newydd ar drais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol am y pum mlynedd nesaf i gynnwys adran sy’n ymdrin yn benodol ag anghenion menywod a phlant mudol a'r rheini sydd heb hawl i gyllid cyhoeddus. Yn ymateb y Gweinidog, mae’n nodi bod cefnogi mudwyr sy'n ddioddefwyr trais a cham-drin domestig a thrais rhywiol, gan gynnwys y rheini heb hawl i gyllid cyhoeddus, eisoes yn cael sylw yn y strategaeth fel blaenoriaeth allweddol. Rydym yn awgrymu bod angen adran benodol yn y strategaeth sy'n addas ar gyfer anghenion menywod mudol gan eu bod mor agored i niwed ac oherwydd y posibilrwydd y byddant yn cwympo i'r bylchau rhwng gwasanaethau. Edrychaf ymlaen at sylwadau pawb arall.