6. Dadl ar Adroddiad y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithaso — 'Trais ar sail rhywedd: Anghenion menywod mudol'

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:55 pm ar 14 Rhagfyr 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 4:55, 14 Rhagfyr 2022

(Cyfieithwyd)

Ni all Cymru, ac ni fydd, yn cadw'n dawel ynghylch camdriniaeth, a dyna pam fod yr adroddiad a’i argymhellion i'w croesawu i'r fath raddau. Rwy'n falch iawn fod yr adroddiad yn cynnwys y gwaith pwysig ac yn gwneud y cysylltiadau â'n hymrwymiad i Gymru fod yn genedl noddfa. Rwyf wedi dweud yn glir ers tro fod ein dull cenedl noddfa yn dangos ein gwerthoedd fel Llywodraeth Cymru. Mae'r cynllun cenedl noddfa yn cynnwys ymrwymiadau clir ar draws y Llywodraeth i leihau’r anghydraddoldebau a wynebir gan geiswyr lloches, ac mae hyn yn cynnwys cefnogi goroeswyr trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol.

Ddydd Gwener, mynychais y sesiwn ar-lein a drefnwyd gan y grŵp trawsbleidiol ar hawliau digidol a democratiaeth yng Nghymru, ac archwiliodd y cyfarfod effaith rhannu data ar fenywod mudol sy’n dioddef trais domestig, ac roedd yn gyfle gwych i drafod yr anghydraddoldebau a wynebir gan fenywod mudol sy’n ffoi rhag cam-drin domestig a thrais rhywiol, gan gydnabod yr ofnau a’r pryderon sydd gan lawer o fudwyr ynghylch pwy a allai gael mynediad at eu gwybodaeth bersonol a sut y gellid defnyddio’r wybodaeth honno mewn gwahanol ffyrdd. Mae’r pryderon hyn yn ddealladwy iawn, yn enwedig pan fyddwn yn ystyried y sefyllfaoedd a’r cyfundrefnau y mae rhai menywod mudol wedi dianc rhagddynt.

Serch hynny, fel y canfu ymchwiliad y pwyllgor, gall ymdrechion i gefnogi menywod mudol gael eu rhwystro oherwydd diffyg data cadarn. Er mwyn galluogi menywod mudol i gael mynediad at y cymorth a'r amddiffyniadau sydd eu hangen arnynt, bydd yna adegau pan fydd angen rhannu data rhwng sefydliadau. Felly, cyflwynodd ein hymateb fel Llywodraeth Cymru i adroddiad y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol nifer o argymhellion a oedd yn ymwneud â data a rhannu data, ac yn ein hymateb, fe wnaethom nodi mesurau ychwanegol y gellid eu rhoi ar waith i sicrhau canlyniadau gwell i ddioddefwyr trais ar sail rhywedd. Rydym yn deall y pryderon ynghylch rhannu data rhwng sefydliadau, sydd, unwaith eto, wedi’u trafod heddiw, ond rydym hefyd yn cydnabod pwysigrwydd sicrhau bod angen i ddioddefwyr camdriniaeth gael dealltwriaeth glir o’r hyn sy’n digwydd gyda’u data, a lle bo’n briodol, eu bod yn cydsynio i'w data gael ei rannu.

Yn 2021, sefydlodd Llywodraeth Cymru, ar y cyd â phartneriaid o’r sector arbenigol trais yn erbyn menywod, grŵp llywio i adolygu’r cymorth sydd ar gael i’r rheini sy’n ffoi rhag trais a chamdriniaeth ac sydd heb unrhyw hawl i gyllid cyhoeddus. Mae'r grŵp hwn wedi'i gadeirio gan y cynghorwyr cenedlaethol ar gam-drin ar sail rhywedd, ac mae’n hollbwysig er mwyn dod o hyd i atebion sy’n gweithio i Gymru. Er nad yw mewnfudo yn fater sydd wedi'i ddatganoli, rydym wedi ymrwymo i weithio gyda phartneriaid yng Nghymru ac i godi ein pryderon gyda Llywodraeth y DU i ddod o hyd i atebion a all fynd i'r afael â'r anghydraddoldebau hyn.

Rydym yn dal i aros am y gwerthusiad o gynllun cymorth i ddioddefwyr mudol y Swyddfa Gartref, ac er bod y cynllun hwn wedi bod yn achubiaeth i’r dioddefwyr sy’n ffoi rhag camdriniaeth, Llywodraeth y DU sydd wedi creu'r problemau i bobl nad oes ganddynt hawl i gyllid cyhoeddus. Mae gan y cynllun hwn ei gyfyngiadau, ac nid ydym yn bwriadu aros am adroddiad y Swyddfa Gartref. Yn lle hynny, byddwn yn rhoi dioddefwyr a goroeswyr yn gyntaf, ac rydym wedi derbyn argymhelliad y pwyllgor mewn perthynas â chronfa i gefnogi dioddefwyr mudol heb hawl i gyllid cyhoeddus. Ar hyn o bryd, mae fy swyddogion wrthi’n cwmpasu’r dull gweithredu gorau i Gymru, ac rydym wedi ymrwymo i ddiwallu anghenion y grŵp hwn o ddioddefwyr a goroeswyr.

Fel y dywedwyd heddiw, mae’r trawma annirnadwy y mae menywod mudol yn ei wynebu—dyma ble mae'n rhaid inni ymateb i hyn, ac wrth dderbyn yr argymhelliad hwnnw, gallaf roi sicrwydd i'r Aelodau fod y gwaith eisoes yn mynd rhagddo. Hoffwn roi sicrwydd i'r Aelodau fod gwaith bellach yn mynd rhagddo ar yr holl argymhellion. Maent yn llywio'r ffordd rydym yn bwrw ymlaen â'n strategaeth genedlaethol newydd ar gyfer mynd i'r afael â thrais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol.

Credaf ei bod yn bwysig fy mod yn cyd-gadeirio'r bwrdd partneriaeth cenedlaethol gyda Dafydd Llywelyn, mae hwn yn ddull glasbrint gyda materion datganoledig a heb eu datganoli. Oes, mae ffin arw enfawr yma, onid oes, ac rwy'n cydnabod hynny, ond mae'n rhaid inni symud ymlaen â hynny o ran deall a dwyn i gyfrif swyddogaethau a phwerau awdurdodau a sefydliadau datganoledig a heb eu datganoli. Rydym eisoes wedi gwahodd Cyngor Ffoaduriaid Cymru i fod ar y bwrdd partneriaeth cenedlaethol—mae hynny'n rhan o'r strwythur llywodraethu i fwrw ymlaen â'n strategaeth, a gyhoeddwyd ym mis Mai. Mae BAWSO eisoes ar y bwrdd. Ac a gaf fi dalu teyrnged i BAWSO am y gwaith arbenigol a wnânt? Maent yn rhan o gynllun peilot y Swyddfa Gartref hefyd. Maent yn hollbwysig i Gymru, ac wrth gwrs, maent yn sicrhau bod gan fenywod mudol lais pwysig fel goroeswyr.

Rydym wedi cynnwys ein gwaith ar ddiffyg hawl i gyllid cyhoeddus yn yr adroddiad blynyddol sydd ar y ffordd ar drais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol; mae'n cael ei gyhoeddi ym mis Rhagfyr. Mae hynny'n ofyniad statudol o dan y Ddeddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol, a byddwn yn parhau i adrodd ar ein gwaith i gefnogi dioddefwyr a goroeswyr yn y blynyddoedd i ddod.

Rydym hefyd wedi ymgysylltu â byrddau diogelu ynghylch canfyddiadau’r pwyllgor mewn perthynas ag adolygu Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, a bydd hynny’n ein helpu ni a phartneriaid y bwrdd diogelu i ystyried eu cyfrifoldebau.

Felly, yn olaf, Ddirprwy Lywydd, mae hyn yn dyst—yr adroddiad hwn heddiw—i'r brys y mae pob un ohonom, yn unedig yma heddiw rwy'n credu, am ei weld i fynd ati i amddiffyn dioddefwyr. Byddwn yn chwarae ein rhan fel Llywodraeth Cymru. Rwy'n croesawu'r alwad i weithredu yn adroddiad y pwyllgor, ac mae hwn yn uchelgais sydd wedi’i nodi yn ein rhaglen lywodraethu, sy’n datgan yn glir ein bod am i Gymru fod y lle mwyaf diogel yn Ewrop i fod yn fenyw. A gadewch inni fod yn glir, nid rhai menywod yn unig a olygwn, ond pob menyw: menywod sydd wedi gorfod ffoi rhag gwrthdaro, menywod heb hawl i gyllid cyhoeddus, menywod sy'n ceisio lloches, menywod sy'n ffoaduriaid. Ac fel rhan o'n hymrwymiad i fod yn genedl noddfa, rydym yn ceisio cryfhau a hyrwyddo cydraddoldeb a hawliau dynol yng Nghymru, a dyna yw ein neges i Lywodraeth y DU.