Part of the debate – Senedd Cymru am 4:51 pm ar 10 Ionawr 2023.
Gan droi yn awr at gynllun cymorth biliau ynni Llywodraeth y DU, rwy'n rhannu eich pryder, Gweinidog, fod ystadegau diweddaraf BEIS yn awgrymu nad yw 33 y cant o'r talebau a ddarparwyd hyd at fis Rhagfyr wedi eu defnyddio eto. Mae hyn yn destun pryder mawr, gan mai'r aelwydydd hyn yw rhai o'r rhai mwyaf agored i niwed, fel arfer ar incwm isel, ac yn gallu bod mewn dyled i'w cyflenwr eisoes. A yw BEIS wedi cyhoeddi dadansoddiad wedi ei ddadgyfuno o'r nifer sy'n eu defnyddio fesul gwlad, ac os felly, beth yw'r darlun yng Nghymru? Ac o ystyried ein bod yn agosáu at ddiwedd y cynllun, Gweinidog, beth mae Llywodraeth Cymru'n ei wneud i annog Llywodraeth y DU i ddod o hyd i ffordd o sicrhau bod unrhyw arian nad yw wedi ei wario neu nad yw wedi ei ddefnyddio yn cael ei ddefnyddio neu ei ailgylchu i gefnogi'r aelwydydd hyn, yn enwedig yng Nghymru, lle mae gennym gyfran uwch o aelwydydd, wrth gwrs, ar fesuryddion rhagdalu? A fydd y Llywodraeth yn gofyn i Lywodraeth y DU i unrhyw danwariant yng Nghymru gael ei roi iddyn nhw i'w wario ar gefnogi'r aelwydydd hynny? Hoffwn i ofyn hefyd beth sy'n cael ei wneud i fonitro effeithiolrwydd a chysondeb cyflwyno talebau tanwydd Sefydliad y Banc Tanwydd i'r rhai mewn angen ledled Cymru. Fe wnes i ymweld â banc bwyd mawr yn fy rhanbarth i cyn y Nadolig, ac roedden nhw'n gwbl anymwybodol o'r cynllun.
Mae hefyd, byddwn i'n ei ddweud, yr unfed awr ar ddeg o ran symleiddio a chysoni mynediad at daliadau cymorth Cymru—rhywbeth y mae Plaid Cymru wedi ei godi lawer gwaith gyda chi. A allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y gwaith hwn y tu hwnt i'r hyn y gwnaethoch ei ddweud yn eich datganiad, bod gwaith yn digwydd? Sut mae'n gwneud gwahaniaeth, ble ac i bwy? Mae'r gwaith hwn mor wirioneddol ar frys. Mae'n rhaid i ni sicrhau bod pob punt sydd ar gael, yn enwedig yn yr amseroedd economaidd cyfyngedig hyn, yn cyrraedd pocedi pobl.
Ac yn olaf, o ran eich pwyntiau ynghylch cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru sy'n cynnwys cyllid ychwanegol i dalu'r cyflog byw gwirioneddol i weithwyr gofal cymdeithasol, a fydd y codiad cyflog hwn i weithwyr gofal cymdeithasol, yn ogystal ag unrhyw daliad ychwanegol untro i staff y GIG a gofal cymdeithasol y cytunwyd arno, yn berthnasol i weithwyr y trydydd sector sy'n gwneud gwaith i'r GIG neu awdurdodau lleol? Os felly, a fydd Llywodraeth Cymru yn ei gwneud yn glir i awdurdodau lleol ei fod yn berthnasol i'r trydydd sector hefyd? Gan ein bod ni'n cofio anghysondeb canllawiau Llywodraeth Cymru mewn cysylltiad â'r taliad untro o £500 i weithwyr gofal cymdeithasol yn ystod COVID—cafodd ei roi i rai ac nid i eraill. Ac ar ben hynny, mae cyngor anghyson Llywodraeth Cymru i awdurdodau lleol ar gynnydd i gontractau, yn ymarferol yn golygu bod cyflog y trydydd sector yn llai nag i weithwyr gofal y GIG. Rhoddodd rhai awdurdodau lleol gynnydd contract, ac eraill ddim. Ac fel pawb arall yn y sector, mae staff hollbwysig y trydydd sector yn ei chael hi'n anodd recriwtio a chadw staff, er gwaethaf eu gwasanaethau sy'n atal pobl rhag gorfod mynd i leoliadau gofal sefydliadol drud. Rwy'n gobeithio eich bod yn cytuno eu bod yn wynebu'r un caledi ariannol â gweithwyr gofal cymdeithasol a'u bod yn weithwyr hanfodol, gwerthfawr, amhrisiadwy. Diolch.