Eitem 5 y prynhawn yma yw'r datganiad gan y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol ar gostau byw. Galwaf ar y Gweinidog i wneud y datganiad, Jane Hutt.

Dirprwy Lywydd, wrth i ni ddechrau'r flwyddyn newydd, rydym yn cydnabod bod y pwysau costau byw yn parhau i fod yn ddi-baid. Mae gormod o bobl yn poeni'n enbyd am gadw'n gynnes a bod â digon o fwyd i'w fwyta, ac i lawer o bobl, mae'r heriau'n fwy llwm.

Mae'r argyfwng costau byw wedi taflu goleuni llym ar allu gwahanol grwpiau i ymdopi â phrisiau sy'n codi'n gyflym. Yn ddiweddar, dywedodd y Resolution Foundation fod y bwlch incwm gwario sylfaenol rhwng y boblogaeth anabl a rhai nad ydynt yn anabl yn y DU yn 44 y cant. Maen nhw hefyd yn dweud bod cyfraddau ansicrwydd bwyd yn llawer uwch ymhlith teuluoedd sydd â thri neu fwy o blant, teuluoedd un rhiant, ac ymhlith rhai grwpiau ethnig nad ydynt yn wyn. Rwy'n dymuno rhoi sicrwydd i bobl ledled Cymru mai costau byw yw ein blaenoriaeth o hyd. Rydym yn cynnig cefnogaeth drwy ein cynllun cymorth tanwydd, drwy ein rhaglen Cartrefi Clyd a'n cynllun Nyth, trwy dalebau tanwydd Sefydliad y Banc Tanwydd a'r gronfa wres, ac, wrth gwrs, drwy'r rhwydwaith o fwy na 300 o ganolfannau clyd, sydd wedi eu sefydlu mewn cymunedau ledled Cymru gyda chymorth gan Lywodraeth Cymru.

Mae canolfannau clyd yn cynnig amrywiaeth o gefnogaeth yn dibynnu ar eu lleoliad a'u cyfleusterau. Mae hyn yn cynnwys man cynnes syml gyda lluniaeth, bwyd mwy sylweddol, gweithgareddau, mynediad am ddim i gyfrifiaduron a Wi-Fi a phwyntiau gwefru ar gyfer ffonau a thabledi. Mae nifer hefyd yn cynnig cyfle i gyfarfod â chynghorwyr ariannol a lles. Cyn y Nadolig, ymwelais â nifer o ganolfannau clyd i weld o lygad y ffynnon y gwaith gwerthfawr y mae'r canolfannau hyn yn ei wneud yn ein cymunedau ac i gefnogi pobl trwy'r argyfwng costau byw hwn.

Mae ein cynllun cymorth tanwydd eisoes wedi sicrhau bod bron i 290,000 o aelwydydd wedi derbyn y taliad o £200 eleni, a byddwn yn annog yr aelwydydd cymwys hynny i sicrhau eu bod yn gwneud cais am y cymorth hanfodol hwn y gaeaf hwn. Rydym yn parhau i ddarparu'r gefnogaeth sydd ei hangen i helpu pobl i gynyddu eu hincwm i'r eithaf a chael mynediad i'r buddion y mae ganddyn nhw hawl iddyn nhw trwy ein cronfa gynghori sengl a'n hymgyrchoedd 'Yma i helpu' a 'Hawliwch yr hyn sy'n ddyledus i chi'. Rydym yn gweithio gyda llywodraeth leol er mwyn cysoni a symleiddio mynediad at ein buddion yng Nghymru.

Rwy'n falch bod cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru yn cynnwys £18.8 miliwn yn ychwanegol i barhau â'r gefnogaeth i'r gronfa cymorth dewisol yn 2023-24, yn ogystal â chyllid ychwanegol i dalu'r cyflog byw gwirioneddol i weithwyr gofal cymdeithasol a chymorth ychwanegol i gynllun treialu incwm sylfaenol i bobl ifanc sy'n gadael gofal. Mae hyn er gwaethaf y ffaith bod ein cyllideb werth hyd at £1 biliwn yn llai y flwyddyn nesaf.

Byddwn yn parhau i ddarparu cymorth i aelwydydd drwy ein cefnogaeth i gyflog cymdeithasol mwy hael. Mae hyn yn cynnwys mentrau fel ein cynnig gofal plant, ein cynllun lleihau treth gyngor, prydau ysgol am ddim a mynediad i PDG, grant hanfodion yr ysgol a chymorth gyda chostau iechyd. Mae'r holl raglenni hyn yn gadael arian ym mhocedi pobl. Y flwyddyn ariannol hon, byddwn yn gwario £1.6 biliwn ar gynlluniau sy'n rhoi cymorth uniongyrchol i bobl gyda chostau byw ac sy'n rhoi arian yn ôl ym mhocedi pobl.

Yr wythnos diwethaf, ymwelodd Gweinidogion Llywodraeth Cymru ag undebau credyd ledled Cymru i hyrwyddo'r gefnogaeth hanfodol y maen nhw'n ei chynnig i'r rhai sy'n cael trafferth gyda'u harian. Ac rydym yn parhau i fuddsoddi mewn undebau credyd i sicrhau eu bod yn gallu darparu mynediad i gredyd teg a fforddiadwy. Mae is-bwyllgor costau byw'r Cabinet yn rhoi cyfeiriad strategol i'n hymateb, gan sicrhau dull cydgysylltiedig ar draws portffolios a dod â phobl â phrofiadau bywyd, arbenigwyr, darparwyr gwasanaethau a sefydliadau ynghyd sy'n cefnogi pobl sy'n cael trafferth gyda chostau cynyddol.

Byddwn yn parhau i wneud popeth o fewn ein gallu i gefnogi aelwydydd yr effeithir arnynt gan yr argyfwng di-baid hwn, ond mae'r ysgogiadau allweddol ar gyfer mynd i'r afael â thlodi, pwerau dros y systemau treth a lles, yn nwylo Llywodraeth y DU. Rydym wedi galw ar Lywodraeth y DU i sefydlu nifer o gamau ymarferol a fydd yn cael effaith uniongyrchol a chadarnhaol i'r rhai yr effeithir arnynt fwyaf gan yr argyfwng. Ym mis Ebrill, bydd Llywodraeth y DU yn lleihau lefel y cymorth sydd ar gael trwy ei gwarant am bris ynni domestig. Yn y cyfamser, clywodd busnesau, elusennau a sefydliadau'r sector cyhoeddus ddoe y bydd y gefnogaeth sydd ar gael iddyn nhw yn cael ei leihau'n sylweddol, gan wasgu eu cyllidebau ymhellach ac effeithio ar wasanaethau yr ydym i gyd yn dibynnu arnynt. Rydym wedi galw ar Weinidogion y DU i godi'r taliad disgresiwn at gostau tai a lwfansau tai lleol. A'r disgwyl pum wythnos mympwyol am daliadau credyd cynhwysol yw achos sylfaenol caledi ariannol difrifol a gofid i lawer o bobl. Mae pobl sy'n aros yn cael eu gorfodi i droi at gefnogaeth o'r gronfa cymorth dewisol i'w cael nhw drwy'r caledi hwn. Rydym yn galw ar Lywodraeth y DU i edrych eto ar hyn, yn enwedig ar yr adeg hon o'r argyfwng costau byw.

Ar 21 a 29 Tachwedd a 7 Rhagfyr, cwrddais â chynrychiolwyr o nifer o gyflenwyr ynni i drafod y materion sy'n ymwneud â mesuryddion rhagdalu a'r argyfwng costau byw. Rwy'n pryderu'n fawr, wrth i fwy o gartrefi ddisgyn ar ei hôl hi gyda thalu eu biliau trydan a nwy, y gallen nhw gael eu harwain yn annheg at fesuryddion rhagdalu. Dylid ystyried symud deiliaid tai i system fesuryddion rhagdalu fel dewis olaf. Dylai cwmnïau ynni amsugno cost taliadau sefydlog ar gyfer cwsmeriaid rhagdalu sy'n wynebu risg arbennig o gael eu datgysylltu o ganlyniad i gost gynyddol tanwydd. Ni ddylai hyn fod yn gost i'r Llywodraeth ymgymryd â hi; mae Llywodraeth Cymru wedi galw'n gyson ar Lywodraeth y DU ac Ofgem i gyflwyno tariff cymdeithasol er mwyn gwarchod yr aelwydydd mwyaf agored i niwed ac i gael gwared ar daliadau sefydlog ar gyfer cwsmeriaid ar fesuryddion rhagdalu. Rwy'n dal i bryderu nad yw nifer pryderus o uchel o ddeiliaid tai ar fesurydd rhagdalu traddodiadol wedi defnyddio eu talebau oherwydd bod gan y rhain ddyddiad dod i ben o 90 diwrnod. Mae'n bwysig bod y cartrefi hyn yn casglu eu talebau Llywodraeth y DU ac yn eu defnyddio.

Dirprwy Lywydd, rydym wedi bod yn glir y byddwn yn gwneud popeth o fewn ein gallu i gefnogi pobl trwy'r argyfwng costau byw hwn. Ni all Llywodraeth Cymru ddatrys y broblem hon ar ei phen ei hun, dim ond trwy ymdrech ac uchelgais gydgysylltiedig y gallwn fynd i'r afael â'r argyfwng costau byw hwn a phenderfynyddion ehangach tlodi. Ond, hoffwn ddiolch i'n partneriaid a'n rhanddeiliaid ledled Cymru am eu cefnogaeth barhaus i fynd i'r afael â'r argyfwng costau byw hwn. Ac yn olaf, wrth i ni ddechrau'r flwyddyn newydd hon, rwy'n annog pobl i sicrhau eu bod yn cael gafael ar y cymorth a'r gefnogaeth sydd ar gael iddyn nhw ac y mae hawl ganddyn nhw iddyn nhw.

Diolch am eich datganiad. Yn dilyn ymosodiad anghyfreithlon Rwsia ar Wcráin, a'i effeithiau enfawr ar brisiau bwyd a thanwydd byd-eang, a'r pwysau ar yr economi a achoswyd gan y pandemig, mae Llywodraeth y DU wedi cymryd camau eithriadol i gefnogi pobl gyda chostau byw. Yn ogystal â'r cynllun gostyngiad Cartrefi Cynnes sy'n bodoli eisoes, taliadau tanwydd gaeaf a thaliadau tywydd oer, mae hyn yn cynnwys gostyngiad o £400 i bawb sy'n talu biliau ynni; £650 ar gyfer 8 miliwn o'r aelwydydd incwm isaf yn 2022, gan godi i £900 yn 2023; £300 ar gyfer 8 miliwn o aelwydydd pensiynwyr yn 2022 a 2023; £150 ar gyfer 6 miliwn yn cael budd-daliadau anabledd heb brawf modd yn 2022 a 2023; cap â chyfyngiad amser ar bris uned ynni ar gyfer aelwydydd; a chyllid canlyniadol ychwanegol i gyllideb Llywodraeth Cymru. Felly, gwnaethom groesawu cefnogaeth bellach a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru, gan gynnwys y cynllun cymorth tanwydd gaeaf, cyllid ychwanegol ar gyfer y gronfa cymorth dewisol ar gyfer y flwyddyn ariannol hon i'w chefnogi gyda chost tanwydd oddi ar y grid, a'r cynllun talebau tanwydd wedi'i dargedu at aelwydydd sydd â mesuryddion rhagdalu a'r rhai nad ydynt yn gysylltiedig â'r prif gyflenwad nwy.

Wrth siarad yma fis Chwefror diwethaf, croesawais ddyblu'r taliad cynllun cymorth tanwydd gaeaf i £200, ac wrth siarad fel cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar dlodi tanwydd ac effeithlonrwydd ynni, galwais am ymestyn meini prawf cymhwysedd y cynllun ac roeddwn yn ddiolchgar pan wnaethoch chi hyn wedyn. Yn y cyd-destun hwn, sut ydych chi bellach yn cyfiawnhau cynllun Llywodraeth Cymru i ddileu'r taliad tanwydd gaeaf £200, er gwaethaf yr £1.2 biliwn o gyllid ychwanegol sy'n dod i Gymru dros ddwy flynedd yn dilyn datganiad Canghellor y DU yn yr hydref? Ac yn fwy penodol, a fydd hyn yn cael ei ddileu'n gyfan gwbl, a fydd yn cael ei ddisodli gan y taliad gwreiddiol o £100, neu a fydd rhywbeth arall yn ei le?

Ar ôl i mi ysgrifennu atoch ar ran etholwr paraplegig anabl, yn methu â chael mynediad at grantiau ar gyfer gwelliannau effeithlonrwydd ynni yn y cartref o dan ofynion cymhwysedd grant i'w helpu gyda'i gostau byw, fe wnaethoch ymateb gan ddweud y byddech yn gofyn i'ch swyddogion ymchwilio. Wedi hynny, rhannais â chi'r newyddion da fod ei gyngor sir wedi cymeradwyo ei grant. Fodd bynnag, pa fesurau ydych chi wedi'u cymryd neu a fyddwch chi'n eu cymryd i sicrhau nad yw pobl anabl eraill yn colli allan mewn amgylchiadau tebyg?

Yn eich datganiad ysgrifenedig yr wythnos diwethaf yn dilyn eich cyfarfodydd gyda chyflenwyr ynni, lle gwnaethoch chi nodi, er bod canfyddiadau Ofgem wedi nodi rhywfaint o arferion da ymhlith cyflenwyr ynni, gan helpu cwsmeriaid drwy'r cyfnod hwn o argyfwng ynni uchel, canfuwyd gwendidau difrifol mewn pum cyflenwr, a bod angen i'r holl gyflenwyr wneud gwelliannau. O ran arfer da, rwy'n nodi, er enghraifft, fod Nwy Prydain yn rhoi 10 y cant o elw i'r elusen annibynnol British Gas Energy Trust i helpu cwsmeriaid sy'n cael trafferth gyda biliau. Ond dysgais yn nigwyddiad Senedd 'Cynnes Gaeaf yma' yr amser cinio hwn gyda'r British Gas Energy Trust, fod y nifer yng Nghymru sy'n manteisio ar hyn wedi bod yn arbennig o isel. Felly, pa gamau y gallwch chi eu cymryd i helpu i hyrwyddo'r cynlluniau o'r fath sydd ar gael i bobl yng Nghymru, ochr yn ochr â'ch gwaith hybu arall?

Yn eich datganiad ysgrifenedig yr wythnos diwethaf, fe wnaethoch chi hefyd ddweud bod cyflenwyr ynni wedi cytuno i rannu data â chi ar nifer yr aelwydydd sy'n cael eu cefnogi a'r rheswm dros drosglwyddo aelwydydd i fesuryddion rhagdalu, ac y byddwch yn cynnal cyfarfod dilynol â chyflenwyr ynni yn y flwyddyn newydd, ac yna cyfarfodydd chwarterol. Felly pa gamau y byddwch chi'n eu cymryd er mwyn sicrhau bod y data rydych chi'n eu derbyn yn cael eu rhannu â'r Senedd hon, y Senedd hon, a bod y Senedd hon yn cael gwybod y diweddaraf am y pethau negatif a'r pethau positif sy'n deillio o'r cyfarfodydd hyn? Yn ogystal, pa ymgysylltu ydych chi'n ei gael ag ymgyrch Bwyd a Thanwydd yr Eglwys yng Nghymru, sy'n galw am gydweithio â'r Llywodraeth?

Mae hwn yn argyfwng costau byw rhyngwladol, gyda chyfraddau chwyddiant presennol yn uwch mewn 23 o wledydd Ewropeaidd a 15 o 27 o aelod-wladwriaethau'r UE nag yn y DU, a'r Gronfa Ariannol Ryngwladol yn rhagweld bod o leiaf hanner gwledydd Ewrop yn symud tuag at ddirwasgiad. Fodd bynnag, mae pobl yng Nghymru wedi'u taro'n arbennig o galed, oherwydd Cymru sydd wedi gweld y twf isaf o ran ffyniant y pen o holl wledydd y DU ers 1999. Y pecynnau cyflog yng Nghymru yw'r isaf yn y DU ac yng Nghymru mae'r gyfradd gyflogaeth isaf ym Mhrydain Fawr, a phob un er gwaethaf eu bod wedi derbyn biliynau mewn cyllid dros dro tybiedig â'r bwriad o gefnogi datblygiad economaidd a lleihau anghydraddoldeb rhwng gwledydd a rhanbarthau.

Yn olaf, felly, pa gamau, os o gwbl, y bydd Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i ddiogelu ar gyfer y dyfodol trwy newid trywydd, ceisio a mabwysiadu canllawiau o'r sectorau busnesau mawr a bach a chyrff y trydydd sector, gan gefnogi gweithredu cymunedol a menter gymdeithasol o'r gwaelod i fyny? Diolch.

Diolch yn fawr, Mark Isherwood. Fel y dywedais yn fy natganiad, mae'n amlwg iawn ein bod yn cymryd cyfrifoldeb, a diolch am gydnabod hynny, ac, yn wir, am gadeirio'r grŵp trawsbleidiol ar dlodi tanwydd, a mynychais fwy neu lai bob sesiwn a gynhaliwyd y llynedd. Ond hefyd, gan gydnabod hynny'n glir, mae cyfrifoldebau allweddol i Lywodraeth y DU o ran treth a budd-daliadau, a byddaf yn gwneud sylw ar y rhai mewn eiliad mewn ymateb i'ch cwestiynau.

Mae wedi bod yn bwysig iawn ein bod wedi gallu defnyddio arian sydd wedi bod ar gael i ni eleni ar gyfer cynllun tanwydd Llywodraeth Cymru, gyda chymhwyster estynedig. Cost sylweddol, ond i glywed bod 290,000 o daliadau o £200 yn gwneud cymaint o wahaniaeth, gan gael arian i bocedi pobl—. Ond yn amlwg, doedd datganiad diweddar yr hydref yn y DU ddim wedi rhoi digon o arian i ni er mwyn i Lywodraeth Cymru helpu'n ddigonol y Cymry sy'n wynebu'r argyfwng costau byw gwaethaf mewn cof. Rydym yn parhau, ac rwy'n gobeithio y byddwch yn ymuno â ni, i bwyso ar Lywodraeth y DU i ddarparu cyllid ychwanegol i gefnogi aelwydydd gyda'r argyfwng costau byw hwn.

Roeddwn i'n teimlo ei fod yn flaenoriaeth lwyr, o ran helpu pobl drwy'r argyfwng costau byw yn y flwyddyn ariannol nesaf, ein bod yn cynnal cefnogaeth i'r gronfa cymorth dewisol. Roedd y £18.8 miliwn ychwanegol yn ychwanegiad pwysig i'r gyllideb ddrafft, gan sicrhau y gall pobl yr effeithir arnynt fwyaf difrifol gan yr argyfwng costau byw barhau i gael mynediad at y cymorth brys hwn. Mae'n gymorth yr ydym wedi cynyddu o flwyddyn i flwyddyn yn ystod y pandemig, gan gynyddu hyblygrwydd a chynyddu dyrannu'r cyllid hwnnw. Rwy'n credu, dim ond os edrychwch chi ar yr argyfwng costau byw o ran mynediad i'r gronfa cymorth dewisol, mae'n bwysig dim ond cydnabod beth mae hyn wedi ei olygu mewn gwirionedd, ac a fydd, wrth gwrs, wedi golygu i lawer o'ch etholwyr. Os ydych yn edrych, hyd yma yn 2022-23, y flwyddyn ariannol hon, mae dros 200,000 o bobl wedi cael eu cefnogi gan y gronfa, gyda dros £23 miliwn mewn grantiau, a'r rheini'n cael eu dyfarnu i'r rhai sy'n dangos gwendidau ariannol acíwt. Dros gyfnod y Nadolig, mae ffigurau'n dangos yn ystod mis Rhagfyr yn unig fod 33,531 o unigolion wedi cyrchu'r DAF, gyda £2.36 miliwn arall yn cael ei ddyfarnu mewn taliadau arian parod. Felly, mae'r £18.8 miliwn ychwanegol yn y gyllideb ddrafft yn hanfodol bwysig i ddiwallu'r anghenion hynny.

Rwy'n pryderu am y ffaith, ddoe fel y gwyddoch, o ran newidiadau Llywodraeth y DU, bod y trefniadau newydd o ran y cynllun rhyddhad biliau ynni, sy'n symud i'r trefniadau newydd, sy'n cael ei ddisodli gan gynllun gostyngiad bil ynni, ar lefel llawer is. Y materion allweddol a godwyd gan randdeiliaid, oherwydd bod cyfle i ymateb i'r ymgynghoriad cyn belled ag yr oedd hyn yn y cwestiwn, ac, yn wir, ysgrifennodd y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol at Brif Ysgrifennydd y Trysorlys yn amlinellu ein pryderon: cwmpas a hyd y cynllun, cymariaethau â chefnogaeth mewn gwledydd eraill a hefyd, gan edrych ar hyn, pa effaith y bydd yn ei gael, gan fynd yn ôl i gwestiynau cynnar yn y Siambr gan un o'ch cyd-Aelodau am yr effaith ar elusennau a'r sector gwirfoddol hefyd. Felly, mae'n allweddol ein bod yn symud ymlaen ac yn gwneud yr hyn y gallwn o fewn ein hamlenni cyllido a hefyd edrych ar ffyrdd y gallwn gynyddu'r nifer sy'n manteisio arnynt.

Nawr, fe wnaethoch godi cwestiwn am gyfarfodydd gyda'r darparwyr ynni a beth allwn ni ei wneud o ran cefnogaeth. Roedd rhai ymatebion cadarnhaol gan ddarparwyr ynni. Dywedodd rhai ohonyn nhw y bydden nhw'n rhannu data gyda ni o ran effaith pobl yn symud i sefyllfa agored i niwed ac na fydden nhw ychwaith yn symud i fesuryddion rhagdalu heb ganiatâd. Pwyswyd yn galed, unwaith eto, y dylent dalu'r costau taliadau sefydlog, ac, yn wir, mae hyn yn rhywbeth y byddaf yn ei ddatblygu pan fyddaf yn cyfarfod â'r darparwyr ynni hynny ar 23 Ionawr.

Diolch am y datganiad, Weinidog. Rwy'n falch o'r pwyslais a roesoch chi ar allu neu ddiffyg gallu grwpiau gwahanol i ymdopi â'r argyfwng costau byw a phrisiau cynyddol, ac mae menywod, wrth gwrs, yn un o'r grwpiau hynny: 46 y cant yw nifer yr aelwydydd rhieni sengl sy'n byw mewn tlodi—mae'n ffigur syfrdanol, ddwywaith yn uwch na'r gyfradd tlodi cyffredinol yng Nghymru, sef 23 y cant—ac mae 86 y cant o rieni sengl Cymru yn fenywod. Mae cyfrifoldebau gofalu menywod ynghyd â diffyg gofal plant fforddiadwy yn golygu eu bod yn aml yn llai abl na dynion i gynyddu eu horiau gwaith a thâl er mwyn cael dau ben llinyn ynghyd.

Mae diffyg darpariaeth gofal plant fforddiadwy yn golygu y byddai llawer o fenywod ar eu colled pe baent yn cynyddu eu horiau gwaith, gan fod costau gofal plant yn uwch na'r enillion ychwanegol posibl, ac, o gyfuno â chyflogau sydd, wrth gwrs, yn fflat, mae hyn yn aml yn gadael llawer heb unrhyw fodd o gwbl i gadw i fyny â chostau cynyddol, a, heb weithredu brys, bydd yn arwain at lawer mwy o fenywod a phlant yn mynd i dlodi. Dim ond i blant tair a phedair oed y mae gofal plant am ddim ar gael ar hyn o bryd, gyda darpariaethau cyfyngedig iawn, 12.5 awr yr wythnos, ar gyfer rhai plant dwy oed mewn ardaloedd Dechrau'n Deg. Mae hyd yn oed y rhai sy'n gymwys yn aml yn methu â chael gofal plant am ddim, a dangosodd arolwg gofal plant 2022 yr Ymddiriedolaeth Teuluoedd a Gofal Plant fod gan lai na thraean o awdurdodau lleol ddigon o ofal plant o dan y cynnig gofal plant. Mae gwaith, wrth gwrs, yn mynd rhagddo i ehangu gofal plant am ddim, diolch i'r cytundeb cydweithio gyda Phlaid Cymru, ond pa asesiad mae'r Llywodraeth wedi'i wneud o gyflymu'r gwaith o ehangu mynediad i ofal plant fforddiadwy fel modd o amddiffyn menywod a phlant yng Nghymru o brisiau cynyddol a thlodi?

Gan droi yn awr at gynllun cymorth biliau ynni Llywodraeth y DU, rwy'n rhannu eich pryder, Gweinidog, fod ystadegau diweddaraf BEIS yn awgrymu nad yw 33 y cant o'r talebau a ddarparwyd hyd at fis Rhagfyr wedi eu defnyddio eto. Mae hyn yn destun pryder mawr, gan mai'r aelwydydd hyn yw rhai o'r rhai mwyaf agored i niwed, fel arfer ar incwm isel, ac yn gallu bod mewn dyled i'w cyflenwr eisoes. A yw BEIS wedi cyhoeddi dadansoddiad wedi ei ddadgyfuno o'r nifer sy'n eu defnyddio fesul gwlad, ac os felly, beth yw'r darlun yng Nghymru? Ac o ystyried ein bod yn agosáu at ddiwedd y cynllun, Gweinidog, beth mae Llywodraeth Cymru'n ei wneud i annog Llywodraeth y DU i ddod o hyd i ffordd o sicrhau bod unrhyw arian nad yw wedi ei wario neu nad yw wedi ei ddefnyddio yn cael ei ddefnyddio neu ei ailgylchu i gefnogi'r aelwydydd hyn, yn enwedig yng Nghymru, lle mae gennym gyfran uwch o aelwydydd, wrth gwrs, ar fesuryddion rhagdalu? A fydd y Llywodraeth yn gofyn i Lywodraeth y DU i unrhyw danwariant yng Nghymru gael ei roi iddyn nhw i'w wario ar gefnogi'r aelwydydd hynny? Hoffwn i ofyn hefyd beth sy'n cael ei wneud i fonitro effeithiolrwydd a chysondeb cyflwyno talebau tanwydd Sefydliad y Banc Tanwydd i'r rhai mewn angen ledled Cymru. Fe wnes i ymweld â banc bwyd mawr yn fy rhanbarth i cyn y Nadolig, ac roedden nhw'n gwbl anymwybodol o'r cynllun.

Mae hefyd, byddwn i'n ei ddweud, yr unfed awr ar ddeg o ran symleiddio a chysoni mynediad at daliadau cymorth Cymru—rhywbeth y mae Plaid Cymru wedi ei godi lawer gwaith gyda chi. A allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y gwaith hwn y tu hwnt i'r hyn y gwnaethoch ei ddweud yn eich datganiad, bod gwaith yn digwydd? Sut mae'n gwneud gwahaniaeth, ble ac i bwy? Mae'r gwaith hwn mor wirioneddol ar frys. Mae'n rhaid i ni sicrhau bod pob punt sydd ar gael, yn enwedig yn yr amseroedd economaidd cyfyngedig hyn, yn cyrraedd pocedi pobl.

Ac yn olaf, o ran eich pwyntiau ynghylch cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru sy'n cynnwys cyllid ychwanegol i dalu'r cyflog byw gwirioneddol i weithwyr gofal cymdeithasol, a fydd y codiad cyflog hwn i weithwyr gofal cymdeithasol, yn ogystal ag unrhyw daliad ychwanegol untro i staff y GIG a gofal cymdeithasol y cytunwyd arno, yn berthnasol i weithwyr y trydydd sector sy'n gwneud gwaith i'r GIG neu awdurdodau lleol? Os felly, a fydd Llywodraeth Cymru yn ei gwneud yn glir i awdurdodau lleol ei fod yn berthnasol i'r trydydd sector hefyd? Gan ein bod ni'n cofio anghysondeb canllawiau Llywodraeth Cymru mewn cysylltiad â'r taliad untro o £500 i weithwyr gofal cymdeithasol yn ystod COVID—cafodd ei roi i rai ac nid i eraill. Ac ar ben hynny, mae cyngor anghyson Llywodraeth Cymru i awdurdodau lleol ar gynnydd i gontractau, yn ymarferol yn golygu bod cyflog y trydydd sector yn llai nag i weithwyr gofal y GIG. Rhoddodd rhai awdurdodau lleol gynnydd contract, ac eraill ddim. Ac fel pawb arall yn y sector, mae staff hollbwysig y trydydd sector yn ei chael hi'n anodd recriwtio a chadw staff, er gwaethaf eu gwasanaethau sy'n atal pobl rhag gorfod mynd i leoliadau gofal sefydliadol drud. Rwy'n gobeithio eich bod yn cytuno eu bod yn wynebu'r un caledi ariannol â gweithwyr gofal cymdeithasol a'u bod yn weithwyr hanfodol, gwerthfawr, amhrisiadwy. Diolch.

Diolch yn fawr, Sioned Williams, a diolch yn fawr iawn i chi yn arbennig am dynnu sylw at y rhai y mae'r argyfwng costau byw yn effeithio'n arbennig arnyn nhw. Fe'i gwnes i'n glir yn fy sylwadau agoriadol, o ran y datganiad, y dystiolaeth ddiweddar, fy mod i, yn arbennig, yn canolbwyntio ar y bwlch incwm rhwng pobl anabl a phobl nad ydynt yn anabl yn y DU a'r effaith y mae hynny'n ei chael, yn enwedig o ran costau ynni—rydym wedi gweld hynny—ond hefyd yn cydnabod materion sy'n ymwneud â phlant teuluoedd un rhiant a theuluoedd â thri neu fwy o blant. Rwy'n credu bod eich cwestiynau am yr effaith ar fenywod yn ymwneud â menywod fel gofalwyr hefyd—yn bennaf fel gofalwyr. Ond rwy'n credu bod eich cwestiwn am ofal plant yn bwysig, gan fod hyn yn rhywbeth lle mae'n bwysig ein bod yn bwrw ymlaen, trwy'r cytundeb cydweithredu, ag ehangu'r cynnig gofal plant a Dechrau'n Deg, sy'n mynd i fod yn lleoedd diogel i blant ac yn hanfodol o ran mynd i'r afael â'r argyfwng costau byw.

Pan es i i ymweld â'r hwb cynnes yng Nghaerffili yn hen ysbyty'r glowyr—Canolfan Glowyr Caerffili—cwrddais â rhai menywod yr oedden nhw eu hunain yn helpu i weithio i ddatblygu canolfan i blant a theuluoedd yn ystad Lansbury. Dywedon nhw eu hunain, 'I ni, wrth ddod i mewn i'r ganolfan, rydym hefyd yn gallu elwa ar bryd o fwyd a gwres a chefnogaeth i'n plant yn yr hwb cynnes hwnnw.' Ond yn amlwg roedd hynny'n gysylltiedig â Dechrau'n Deg hefyd, sydd wrth gwrs yn ehangu ac yn darparu ar gyfer ac yn cyrraedd mwy o blant rhwng dwy a thair oed o ran yr elfen gofal plant.

Ond mae'n bwysig ein bod yn gweld y bydd y meini prawf cymhwysedd ar gyfer y cynnig gofal plant yn golygu y bydd mwy o rieni'n gallu estyn allan am y gofal plant hwnnw—y rhai sydd wedi cofrestru mewn dosbarthiadau addysg uwch ac addysg bellach. Rydym yn gwybod mai gwaith sy'n talu'n dda yw'r llwybr gorau allan o dlodi a'r amddiffyniad mwyaf yn erbyn tlodi, felly bydd y buddsoddiad sylweddol hwnnw o bron i £120 miliwn yn gwella'r gofal plant hwnnw sydd ar gael, ac ymestyn Dechrau'n Deg hefyd.

Rwy'n credu bod hynny'n bwysig, ac mae'r Gweinidog addysg—. Mae hyn yn draws-Lywodraethol iawn. Ddoe, cawsom gyfarfod is-bwyllgor y Cabinet ac roedd pob Gweinidog mewn gwirionedd yn adrodd ar ffyrdd yr oedd mentrau yr oedden nhw'n eu cymryd yn cael effaith, a'r lledaeniad hwnnw o addysg i dai i'r cynllun lleihau treth gyngor—yr holl feysydd lle mae mentrau'n bwysig.

Yn wir, rwy'n credu bod y prydau ysgol am ddim i ddisgyblion ysgolion cynradd—sydd unwaith eto yn rhan o'r cytundeb cydweithio—yn cael effaith o ran cyrraedd 45,000 o ddisgyblion ychwanegol sy'n gymwys ar unwaith i gael pryd o fwyd am ddim yn y dosbarthiadau derbyn hynny ymhob ysgol yng Nghymru, a hefyd y ffaith bod y prydau ysgol am ddim cyffredinol hynny, a hefyd rydym yn gobeithio, yn wir, dros y cyfnodau gwyliau hefyd, i ddarparu'r gefnogaeth honno.

A gadewch i ni beidio ag anghofio pwysigrwydd brecwast ysgol am ddim, ac rwy'n gwybod eich bod chi wedi codi cwestiynau ar hynny o'r blaen, Sioned, ac am y ffaith ein bod ni bellach yn gweithio i sicrhau ein bod ni'n gallu cael mwy o bobl yn manteisio ar y cynnig. Lleihaodd rywfaint yn ystod y pandemig, ond mewn gwirionedd roedden ni'n gwybod—ac rwyf i wedi dweud erioed am ein cynllun brecwast am ddim—eich bod chi mewn gwirionedd yn darparu gofal plant am ddim hefyd, oherwydd gall plant fynd i'r ysgol fel arfer am 8.15 y bore, ac mae'n rhan bwysig iawn o'n cyflog cymdeithasol, ac yn hanfodol i fynd i'r afael â'r argyfwng costau byw.

I'ch diweddaru ar faterion yn ymwneud â'r Sefydliad Banc Tanwydd a'r talebau sy'n cael eu darparu, mae gen i ddiddordeb mawr mewn clywed am y banc bwyd y buoch yn ymweld ag ef, nad oedd yn ymwybodol o hwn. Cynllun talebau tanwydd yw hwn yr ydym wedi ei gychwyn gyda'r Sefydliad Banc Tanwydd, sy'n gweithio'n uniongyrchol gyda banciau bwyd, fel y gwyddoch chi. Mae'n gynllun talebau tanwydd cenedlaethol. Ers mis Awst, mae'r Sefydliad Banc Tanwydd wedi ennyn cefnogaeth 69 o bartneriaid sy'n gallu cyfeirio cartrefi i gael talebau. Mae hynny'n cynnwys wyth partner cenedlaethol, ochr yn ochr â phartneriaid lleol o fewn pob awdurdod lleol. Mae talebau tanwydd eisoes wedi bod o fudd i dros 14,000 o bobl sy'n byw mewn cartrefi sy'n ei chael hi'n anodd. Mae'n bwysig ein bod yn cael y neges allan, o ran y talebau tanwydd, os oes gennych chi gysylltiadau yn eich etholaethau chi â phartneriaid, â banciau tanwydd. Mae'r holl awdurdodau lleol yn ymwybodol ohono hefyd, a Chyngor ar Bopeth. Rydym yn awyddus i wneud yn siŵr ei fod yn estyn allan, gan ei fod yn bwysig iawn. Ac wrth gwrs, mae hefyd yn cyrraedd aelwydydd oddi ar y grid hefyd, fel y gronfa cymorth dewisol.

Cyfrifoldeb y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol, wrth gwrs, yw'r cyflog byw real a'r ffordd y mae'n cael ei dalu i weithwyr gofal cymdeithasol. Felly, mae'r sylwadau a'r pwyntiau hynny rydych chi wedi bod yn eu gwneud am estyniad y cyflog byw gwirioneddol yn bwysig, rwy'n gwybod, ac, ar sail traws-Lywodraethol, rydym yn mynd i'r afael â'r materion hyn gyda'n gilydd. Ond hefyd, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig cydnabod sefyllfa gofalwyr. Roeddwn i'n bryderus iawn eto wrth weld nad yw newidiadau Llywodraeth y DU i'r gefnogaeth maen nhw'n ei rhoi ar gyfer costau byw eleni yn cynnwys unrhyw gymorth ychwanegol i ofalwyr. Ac er bod nifer o ofalwyr yn gallu cymhwyso ar gyfer budd-daliadau eraill, a gwnaethom sicrhau eu bod am fod yn gymwys ar gyfer ein cynllun cymorth tanwydd gaeaf eleni, rydym yn gwybod bod 28,000 o ofalwyr yng Nghymru nad ydynt yn gymwys. Felly, mae hyn yn rhywbeth, unwaith eto, yr ydym yn ei godi gyda Llywodraeth y DU, ac mae angen i ni wneud hynny'n glir.

Rwy'n bryderus iawn ein bod yn sicrhau, o'r diwedd, ein bod yn cael y neges hon allan am dderbyn y £400. Mae Llywodraeth y DU wedi sicrhau bod aelwydydd wedi derbyn hynny, ond nid yw pobl oddi ar y grid wedi ei dderbyn. Mewn gwirionedd rwyf wedi cael rhywfaint o adborth gan etholwyr yn dweud y bu'n fwy cymhleth na hynny o ran ei dderbyn pan fo nhw wedi eu symud—mae rhywfaint o arian wedi ei dynnu oddi ar filiau trydan a rhai oddi ar filiau nwy. Ond rwyf wedi ysgrifennu at y Gweinidog sy'n gyfrifol, yr Ysgrifennydd Gwladol sy'n gyfrifol, ac wedi gosod hyn i gyd allan, ac rwy'n hapus iawn i rannu'r llythyr yna â'r Aelodau heddiw.

Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Gweinidog am gyflwyno datganiad heddiw, a hefyd am ddatganiad ysgrifenedig y Gweinidog yn ystod cyfnod y Nadolig, gan roi'r newyddion diweddaraf i'r Aelodau am ei chyfarfodydd â chyflenwyr ynni. Mae tlodi yn mynd â'r holl sylw ym mywydau pobl. Mae'n achosi straen, mae'n achosi afiechyd, ac mae'n gadael creithiau sy'n para am oes. A bod yn hollol onest, Dirprwy Lywydd, mae gormod o wleidyddion, yn enwedig rhai Plaid Geidwadol y DU, yn credu ei bod yn briodol darlithio trigolion sy'n ei chael hi'n anodd. Dylen nhw geisio cerdded milltir yn eu hesgidiau cyn gwneud sylwadau am p'un a ddylen nhw fod angen defnyddio banc bwyd ai peidio.

Gweinidog, os byddwn ni'n canolbwyntio ar fesuryddion rhagdalu ar gyfer y cwestiynau penodol hyn, rwyf wedi bod yn arwain yr ymgyrch dros wahardd gosod mesuryddion rhagdalu mewn eiddo, ond o dan y rheolau presennol, gall darparwyr ynni orfodi preswylwyr ar fesuryddion rhagdalu pan na allan nhw dalu eu biliau. Yn y pen draw, mae hyn yn golygu eu bod nhw'n talu mwy. Rwy'n ddiolchgar i chi, Gweinidog, yn galw am ddileu taliadau sefydlog, ond ydych chi'n cytuno â mi fod angen gwahardd gosod y mesuryddion rhagdalu hyn? Ac a fyddwch chi'n cwrdd â mi i drafod canfyddiadau fy ymchwiliadau fy hun sy'n dangos nad yw'r Blaid Geidwadol yn hollol barod pan ddaw hi'n fater o ddatrys yr argyfwng hwn?

Diolch yn fawr, Jack Sargeant, a diolch am godi'r mater hwn yn gyson o ran anghyfiawnder y trefniadau mesuryddion rhagdalu. Bydd eisiau atgoffa'r Aelodau, rwy'n siŵr, fod tua 200,000 o aelwydydd yng Nghymru yn dibynnu ar fesuryddion rhagdalu am eu prif gyflenwad nwy a thrydan—sef tua 15 y cant o'r holl aelwydydd. Mae dau ddeg pedwar y cant o denantiaid yn y sector rhentu preifat yn defnyddio mesuryddion rhagdalu ac mae bron i hanner ein tenantiaid tai cymdeithasol yn dibynnu ar fesuryddion rhagdalu. Dyna'r rhai sydd wedi eu taro waethaf gan y cynnydd yn y taliadau sefydlog sy'n cael eu cymhwyso i filiau cartrefi o fis Ebrill ymlaen. Yn wir, yn y gogledd oedd y cynnydd mwyaf ym Mhrydain—hyd at 102 y cant—ac rwy'n gwybod mai dyna pryd, Jack Sargeant, y gwnaethoch chi godi hyn, a dyna pryd gwnaethom ni feithrin partneriaeth â'r Sefydliad Banc Tanwydd. Yn wir, yn y banc bwyd yn Wrecsam yr ymwelais ag ef a lle gwnes i'r cyhoeddiad hwnnw y llynedd, lle'r oedd rhai banciau bwyd eisoes wedi bod yn codi eu cronfeydd eu hunain i ddarparu'r talebau tanwydd rhagdalu hyn. Mae'n cael effaith anghymesur o negyddol ar aelwydydd incwm isel i'r rhai ar fesuryddion rhagdalu.

Nawr, rwyf wedi dweud fy mod i wedi cwrdd â—ac mae fy natganiad ysgrifenedig yr wythnos diwethaf yn dangos fy mod i wedi cwrdd â—chyflenwyr ynni, ac rwyf wedi cael rhywfaint o sicrwydd nad yw aelwydydd yn cael eu symud i fesuryddion rhagdalu pan fydd ôl-ddyledion. Rwyf wedi ei gwneud hi'n gwbl glir y dylen nhw gael gwared ar daliadau sefydlog ar gyfer cwsmeriaid rhagdalu, a dyna rydym yn gweithio gyda nhw i'w archwilio—beth arall y gellir ei wneud. Ond rwyf wedi cael sicrwydd gan gyflenwyr ynni na fydd pobl yn cael eu symud i fesuryddion rhagdalu yn erbyn eu hewyllys, ond rydym yn gwybod bod hynny'n digwydd—yn enwedig i'r rhai sydd eisoes ar fesurydd clyfar. Rwy'n bryderus iawn o glywed bod 64 y cant o ddefnyddwyr mesuryddion clyfar wedi'u newid i'r dyfeisiau rhagdalu drytach yn hanner cyntaf y llynedd, felly rwy'n mynd i godi hynny eto gyda darparwyr ynni ar 23 Ionawr. Ond hefyd, Ofgem, mae'n hollbwysig eu bod nhw'n cydnabod hyn, ac mae gennym ni gyfarfodydd, mewn gwirionedd, ag Ofgem. Rwyf wedi cael cyfarfodydd; mae fy nghyd-Weinidog Julie James yn cyfarfod ag Ofgem yn rheolaidd, ac mae yna gyfarfod y prynhawn yma. Rwyf wedi gofyn i swyddogion godi'r mater o bobl yn cael eu gorfodi i fynd ar fesuryddion rhagdalu yn erbyn eu hewyllys yn y cyfarfod hwn ag Ofgem.

Yn olaf, Jenny Rathbone.

Diolch yn fawr iawn. Fel y gwnaethoch chi ei ddweud yn eich datganiad, mae'r holl ysgogiadau allweddol ar gyfer mynd i'r afael â thlodi drwy'r system dreth a lles yn eistedd gyda Llywodraeth y DU, ac mae hynny'n cynnwys y sefyllfa wirioneddol warthus lle mae'n rhaid i bobl aros pum wythnos am daliadau credyd cynhwysol, sydd mewn gwirionedd yn eu gwthio i ddwylo'r siarcod benthyg, oherwydd beth arall maen nhw i fod i fyw oddi arno—awyr iach?

Felly, roeddwn i eisiau canolbwyntio'n syml ar un o'r meysydd y gallwn ni wneud rhywbeth yn ei gylch, sef y gwahaniaeth y gellid ei wneud drwy fynd i'r afael â thlodi bwyd. Yr wythnos diwethaf, ymwelais â Can Cook/Well-Fed yn Shotton yn etholaeth Jack Sargeant, ac fel y gwyddoch chi, Gweinidog, mae gan fudiad Robbie Davison, strategaeth sy'n gweithio'n dda ar gyfer dileu tlodi bwyd yn sir y Fflint a'r ardaloedd cyfagos eraill. Ar y wal mae'n dweud, 'Os yw pobl yn bwyta'n dda, maen nhw'n ymdopi'n dda', a dyna un o'r problemau rwy'n eu gweld wrth fynd o amgylch fy etholaeth i—nad yw pobl yn bwyta'n dda ac nad ydyn nhw'n ymdopi â'r problemau anodd maen nhw'n eu hwynebu o fyw mewn tlodi. Felly, yn dilyn eich trafodaethau eich hun gyda Mr Davison y llynedd, tybed pa ystyriaeth y mae is-bwyllgor costau byw y Cabinet wedi ei rhoi i fesurau i ddileu tlodi bwyd, gan adeiladu ar brofiad y sefydliad Well-Fed, yn ychwanegol, wrth gwrs, at y fenter wirioneddol bwysig i ddarparu prydau ysgol am ddim i bob disgybl ysgol gynradd.

Yn ail, o ran diffyg defnydd rhai pobl o'r talebau hyn am ynni, p'un a ydyn nhw gan Lywodraeth y DU neu gan Lywodraeth Cymru, un o'r pryderon difrifol sydd gen i yw bod llawer o sgamwyr yn defnyddio hyn fel esgus i geisio casglu data personol pobl, a dyna un o'r rhesymau pam y gallai pobl fod ag ofn gwirioneddol i fynd at y pethau hyn. Mae'r system mor gymhleth i bobl, pan ddylai fod yn hawl awtomatig yng nghyfrif budd-daliadau pobl, gan fod y wladwriaeth yn gwybod pwy sy'n derbyn y budd-daliadau hyn. Pam nad ydyn nhw'n talu'r symiau hyn o arian yn syml?

Diolch yn fawr, Jenny Rathbone, a diolch am godi'r mater o dlodi bwyd. Rydym wedi darparu £2.4 miliwn i gefnogi sefydliadau bwyd cymunedol i fodloni'r cynnydd hwnnw yn y galw am fwyd brys o ganlyniad i gostau byw. Ond hefyd, yn ychwanegol at hynny, £2.5 miliwn arall i gefnogi datblygiad partneriaethau bwyd traws-sector yng Nghymru i helpu i gefnogi cadernid yn y tymor hwy, a chysylltiadau llawer ehangach. Byddwch chi'n gwybod am gynllun Bwyd Caerdydd a'r mentrau maen nhw wedi eu cymryd. Rydym yn adeiladu ar hynny mewn ffordd a chynllun Big Bocs Bwyd, sy'n gysylltiedig ag ysgolion, i gael partneriaethau i fynd i'r afael ag achosion sylfaenol tlodi bwyd a'r pwyslais, fel rydych chi wedi ei ddatgan yn glir iawn erioed, fod angen i ni ganolbwyntio ar atal, cynaliadwyedd a hefyd cydlynu hyn ar lawr gwlad.

Rwyf hefyd yn falch iawn fy mod wedi ymweld â Well-Fed yn Shotton, yn yr un modd â Gweinidogion eraill, a gweld beth y gellir ei gyflawni, ond maen nhw hefyd wedi gweithio mewn partneriaeth â'u hawdurdod lleol, Cyngor Sir y Fflint, a hefyd â chymdeithasau tai. Maen nhw'n darparu prydau bwyd, fel y clywsoch chi mae'n debyg, i bob aelod o staff un o'r cymdeithasau tai yn y gogledd-ddwyrain. Ac rydych chi'n hollol gywir o ran pwysigrwydd cefnogi plant sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim, gyda buddsoddiad o dros £100 miliwn i gyd. Ond, mewn gwirionedd, dim ond i ddweud y llynedd, y bu'n rhaid i Ymddiriedolaeth Trussell brynu tair gwaith yn fwy o fwyd nag y gwnaethon nhw yn y cyfnod cyfatebol y flwyddyn flaenorol drwy fanciau bwyd, ac rydym yn gwybod nad oedd hynny'n gynaliadwy.

Mae yn bwysig, y pwynt rydych chi'n ei godi ynghylch derbyn yr hawliau hyn yn awtomatig, ac mae hyn yn rhywbeth rwy'n gweithio gyda'r Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol arno. Rydym yn gwybod bod pobl wedi derbyn eu taliad o £200 yn awtomatig mewn 11 o'n 22 o awdurdodau. Mae hyn yn ymwneud â ni yn cymryd cyfrifoldeb gyda'n hawdurdodau lleol. Fe gwrddais â'r Cynghorydd Anthony Hunt, sef yr aelod cabinet arweiniol ar gyllid Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. Felly, rydym yn gweithio ar sut y gallwn ni gyflwyno hynny, ac rwy'n gwybod, ar draws y Siambr, y bydd pawb yn cefnogi'r llwybr hwnnw. Ond hefyd, mae'n rhaid i chi gydnabod y sgamiau a'r bobl sy'n awgrymu eich bod chi'n gwneud hawliadau.

Hynny yw, rwy'n credu bod problem fwy cymhleth yn ymwneud â Llywodraeth y DU, y bobl hynny nad ydyn nhw'n cael eu taliadau—y taliad o £400. Fel y dywedais i mewn ymateb i Sioned Williams, ysgrifennais mewn gwirionedd at Grant Shapps ynghylch hyn ar 23 Rhagfyr, oherwydd bod gennym ni ddata—gofynnwyd i mi am ddata yn gynharach—nad yw 34 y cant o dalebau wedi eu defnyddio ers i'r cynllun gael ei lansio. Ond byddaf yn mynd ar drywydd hyn o ran sut y gallan nhw gyhoeddi mwy o wybodaeth am gyfraddau defnyddio talebau ac, os oes angen, ymestyn y 90 diwrnod hefyd.

Diolch i'r Gweinidog.