5. Datganiad gan y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol: Costau Byw

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:49 pm ar 10 Ionawr 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Sioned Williams Sioned Williams Plaid Cymru 4:49, 10 Ionawr 2023

Diolch am y datganiad, Weinidog. Rwy'n falch o'r pwyslais a roesoch chi ar allu neu ddiffyg gallu grwpiau gwahanol i ymdopi â'r argyfwng costau byw a phrisiau cynyddol, ac mae menywod, wrth gwrs, yn un o'r grwpiau hynny: 46 y cant yw nifer yr aelwydydd rhieni sengl sy'n byw mewn tlodi—mae'n ffigur syfrdanol, ddwywaith yn uwch na'r gyfradd tlodi cyffredinol yng Nghymru, sef 23 y cant—ac mae 86 y cant o rieni sengl Cymru yn fenywod. Mae cyfrifoldebau gofalu menywod ynghyd â diffyg gofal plant fforddiadwy yn golygu eu bod yn aml yn llai abl na dynion i gynyddu eu horiau gwaith a thâl er mwyn cael dau ben llinyn ynghyd.

Mae diffyg darpariaeth gofal plant fforddiadwy yn golygu y byddai llawer o fenywod ar eu colled pe baent yn cynyddu eu horiau gwaith, gan fod costau gofal plant yn uwch na'r enillion ychwanegol posibl, ac, o gyfuno â chyflogau sydd, wrth gwrs, yn fflat, mae hyn yn aml yn gadael llawer heb unrhyw fodd o gwbl i gadw i fyny â chostau cynyddol, a, heb weithredu brys, bydd yn arwain at lawer mwy o fenywod a phlant yn mynd i dlodi. Dim ond i blant tair a phedair oed y mae gofal plant am ddim ar gael ar hyn o bryd, gyda darpariaethau cyfyngedig iawn, 12.5 awr yr wythnos, ar gyfer rhai plant dwy oed mewn ardaloedd Dechrau'n Deg. Mae hyd yn oed y rhai sy'n gymwys yn aml yn methu â chael gofal plant am ddim, a dangosodd arolwg gofal plant 2022 yr Ymddiriedolaeth Teuluoedd a Gofal Plant fod gan lai na thraean o awdurdodau lleol ddigon o ofal plant o dan y cynnig gofal plant. Mae gwaith, wrth gwrs, yn mynd rhagddo i ehangu gofal plant am ddim, diolch i'r cytundeb cydweithio gyda Phlaid Cymru, ond pa asesiad mae'r Llywodraeth wedi'i wneud o gyflymu'r gwaith o ehangu mynediad i ofal plant fforddiadwy fel modd o amddiffyn menywod a phlant yng Nghymru o brisiau cynyddol a thlodi?