Part of the debate – Senedd Cymru am 6:00 pm ar 10 Ionawr 2023.
Diolch, Llywydd, ac rwy'n dymuno blwyddyn newydd dda i chi a'r Gweinidog. Felly, diolch, Gweinidog. Mae'n swnio fel petaech chi wedi cael amser gwych a gwerth chweil ym Montreal, ac rwy'n siŵr, fel Aelodau eraill y Senedd, y byddwn i’n falch o glywed mwy am fethodoleg Parks Canada maes o law. Nawr, fel y gwyddoch chi, gwelodd COP15 fabwysiadu'r fframwaith bioamrywiaeth byd-eang ar ddiwrnod olaf y trafodaethau, a'r nodau mewn gwirionedd oedd mynd i'r afael â cholli bioamrywiaeth, adfer ecosystemau a diogelu hawliau brodorol. Mae'r cynllun yn cynnwys mesurau pendant i atal a gwrthdroi colli natur, gan gynnwys rhoi 30 y cant o'r blaned a 30 y cant o ecosystemau diraddiedig dan warchodaeth erbyn 2030. Felly, rydym ni yn gwybod, Gweinidog, eich bod chi wedi ymrwymo i'r targed 30x30, ac eich bod chi heddiw wedi nodi y byddwch chi’n datblygu targedau natur sy'n gyfreithiol rwymol wedi’u hategu gan gynllun gweithredu bioamrywiaeth strategol newydd. Felly, a fydd y targedau sy'n gyfreithiol rwymol yn cynnwys y 30x30, a phryd fydd y rheoliadau'n cael eu cyflwyno i ni eu hystyried?
Targed 7 y cytunwyd arni yn COP15 yw lleihau'r risgiau o lygredd ac effaith negyddol llygredd o bob ffynhonnell erbyn 2030. Nawr, fis Mawrth diwethaf, cyhoeddodd ein Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Seilwaith adroddiad ar orlifoedd storm yng Nghymru. Tynnodd sylw at ffeithiau mor erchyll ag y byddai, erbyn 2020, dros 105,000 o achosion o garthion heb eu trin yn cael eu gollwng i gyrsiau dŵr yng Nghymru, i fyny o 14,485 o achosion yn 2016. Yn eich ymateb i'n hadroddiad, fe wnaethoch chi gytuno bod lleihau effeithiau gorlifoedd storm yn bwysig iawn a chynghori bod Llywodraeth Cymru'n canolbwyntio ar atebion cynaliadwy ar sail natur er mwyn dargyfeirio a chael gwared â chymaint o ddŵr wyneb â phosibl o’r systemau carthffosiaeth i gynyddu capasiti'r rhwydwaith. Felly, faint o gynnydd sy'n cael ei wneud, Gweinidog, ar weithredu'r atebion hyn sy'n seiliedig ar natur er mwyn dargyfeirio a thynnu dŵr wyneb o systemau carthffosiaeth?
Mae targed 16 yn galw arnom ni i sicrhau bod pobl yn cael eu hannog a'u galluogi i wneud dewisiadau defnydd cynaliadwy ac, erbyn 2030, lleihau ôl troed byd-eang y defnydd mewn modd teg, gan haneru gwastraff bwyd byd-eang, lleihau gorddefnydd yn sylweddol, a lleihau cynhyrchu gwastraff yn sylweddol er mwyn i bawb fyw'n dda mewn harmoni â‘r Ddaear. Nawr, yn amlwg, drwy gefnogi fy nghydweithiwr Peter Fox a'i Fil Bwyd (Cymru), gallem ni helpu i gyrraedd y targed hwnnw. A siomedig yn ddiweddar oedd gweld yn gyntaf sut na chafodd hwn, er gwaethaf yr holl waith caled gan swyddogion o fewn y Comisiwn ac, yn wir, Peter Fox ei hun, ei gefnogi ar unrhyw ffurf. Felly, mae'n rhaid i ni weld gweithredu gennych chi, yn dilyn cefnogaeth unfrydol i'r cynnig ym mis Tachwedd, lle gwelwyd Senedd Cymru yn pleidleisio i weld Llywodraeth Cymru'n cymryd sawl cam, gan gynnwys datblygu system fwyd fwy hunangynhaliol i Gymru drwy greu map ffordd tuag at system fwyd sy'n addas ar gyfer y dyfodol ac sy'n rhoi ffynhonnell gynaliadwy o fwyd i gymunedau, ond hefyd defnyddio ysgogiadau caffael i greu gofyniad i gadwyni cyflenwi fod yn rhydd o ddatgoedwigo, trosi ac ecsbloetio cymdeithasol fel rhan o'r newid i ddefnyddio nwyddau sydd wedi'u cynhyrchu'n lleol ac sy'n gynaliadwy. Nawr, y cwestiwn sydd gen i i chi, Gweinidog, yw: pa gynnydd rydych chi wedi'i wneud ar symud ymlaen gyda chamau i fynd i'r afael ag effeithiau defnydd domestig Cymru ei hun ar y byd?
Yn olaf, mae’n deg cydnabod eich bod chi’n ceisio bod ar flaen y gad, trwy gyhoeddi'r ymchwil manwl i fioamrywiaeth ym mis Hydref. Mae gen i ddiddordeb arbennig yn eich cynlluniau ar gyfer yr amgylchedd morol, ac rwy’n eu cefnogi, gan gynnwys sefydlu cynllun wedi'i dargedu i gefnogi adfer cynefinoedd morwellt a morfeydd heli ar hyd ein harfordir, a hefyd gweithredu dull gofodol o gynllunio morol. Felly, er y byddwn i’n gwerthfawrogi'r wybodaeth ddiweddaraf am waith i ddiogelu 30 y cant o'n moroedd, byddai gen i ddiddordeb dysgu p’un a wnaethoch chi glywed am unrhyw fentrau morol eraill tra roeddech chi’n bresennol yn COP15 y gallwn ni eu rhoi ar waith yma ac elwa ohonynt. Diolch.