3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru ar 18 Ionawr 2023.
1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ei ddisgwyliadau ynghylch ei gyfarfodydd gydag undebau llafur yr athrawon yn ddiweddarach yr wythnos hon o ran osgoi cau ysgolion? TQ711
Byddaf yn cyfarfod ag undebau athrawon a phenaethiaid yfory, ynghyd ag awdurdodau lleol, sef y cyflogwyr, i drafod canlyniad pleidleisiau a thrafod y camau nesaf. Rwyf wedi ymrwymo i weithio gyda phartneriaid i sicrhau datrysiad i’r anghydfod, a bydd y cyfarfod teirochrog yn helpu i archwilio ffyrdd o fynd i’r afael â phryderon athrawon.
Hoffwn ddiolch am eich ateb, Weinidog. Mae Llywodraeth Cymru yn meddu ar yr holl ddulliau yma i atal y streiciau, ac mae’n bryd i Lywodraeth Cymru ysgwyddo rhywfaint o gyfrifoldeb am hyn, er enghraifft drwy beidio â thorri’r gyllideb addysg mewn termau real, a’i chodi yn unol â chwyddiant. O dan Lafur Cymru, mae plant Cymru yn cael eu gadael ar ôl. Nid yn unig eu bod wedi colli mwy o ddiwrnodau ysgol na neb arall yn y DU oherwydd y cyfyngiadau symud, nid yn unig fod llai o arian yn cael ei wario arnynt na'u cymheiriaid yn Lloegr, ond nawr, mae'n rhaid iddynt ymdopi â'r streiciau hyn a cholli mwy o wersi o bosibl, er y dylech gytuno â mi. rwy’n siŵr, Weinidog, ei bod yn well fod ein hathrawon yn yr ystafell ddosbarth, yn addysgu ein pobl ifanc ar gyfer y dyfodol.
Awgrymaf efallai y dylai'r Gweinidog fynd yn ôl at ei gyd-Aelodau o'r Cabinet a gofyn iddynt ryddhau rhagor o gannoedd o filiynau o bunnoedd a glustnodwyd ar gyfer prosiectau porthi balchder nad ydynt yn rhan o'i bortffolio, fel ehangu’r Senedd hon, perchnogaeth ar Fferm Gilestone, perchnogaeth ar faes awyr sy'n colli arian. A phe bai'r Llywodraeth yn cael trefn ar ei blaenoriaethau, rwy’n siŵr y byddai gennych fwy o arian i’w wario ar ein hathrawon. Felly, Weinidog, o ystyried fy awgrym, a wnewch chi roi’r gorau i drosglwyddo'r baich, fel y gwnaethoch ar y teledu, a rhoi’r gorau i ddefnyddio’r un hen ddull gan Lywodraeth Cymru o feio San Steffan? A pha opsiynau adeiladol y byddwch yn eu cynnig yr wythnos hon ar gyfer osgoi cau ysgolion, gan mai eich cyfrifoldeb chi yw hynny?
Wel, mae’r rhain yn faterion difrifol sy’n haeddu gwell na checru gwleidyddol yn y Siambr hon. Mae ei gamddisgrifiad o’r system addysg yng Nghymru yn gyson ag un ei gyd-Aelodau ar y meinciau hynny. Yn wahanol i’r Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan, nid ydym yn ymateb i streiciau drwy gyflwyno deddfau llym sy’n tanseilio hawliau sylfaenol pobl. Yng Nghymru, rydym ni, fel Llywodraeth Cymru, o'r farn mai’r ffordd orau o ddatrys anghydfodau o’r fath yw drwy drafodaethau, trafodaethau parchus, gyda’n partneriaid, gydag ewyllys da ac ymgais i ddod o hyd i ateb adeiladol, ac yn yr ysbryd hwnnw y byddwn yn cael y trafodaethau gydag undebau ac awdurdodau lleol yng Nghymru.
Diolch, Weinidog. Dwi'n falch iawn o glywed eich ymrwymiad o ran trafod yr wythnos yma. Yn amlwg, dydy hwn ddim yn sefyllfa hawdd i unrhyw un, dewis streicio, a gresyn ein bod ni wedi cyrraedd y pwynt hwn. Ond dydy hi ddim yn annisgwyl, chwaith, ein bod ni wedi cyrraedd y pwynt yma; mi wnaeth yr undebau'n glir nad oedd y cynnig gan y Llywodraeth yn mynd i fod yn dderbyniol. Felly, a fyddwch chi yn gallu ymrwymo i wneud cynnig gwell iddyn nhw? Oherwydd yn amlwg dydy hyn ddim jest ynglŷn ag athrawon ond y rheini sydd hefyd yn gweithio yn ein hysgolion o ran cefnogi ein hathrawon ni a gwneud gwaith pwysig dros ben, felly. Ac o ran eich ymrwymiad personol chi er mwyn trio sicrhau dydy ein disgyblion ni ddim yn colli allan ar addysg hollbwysig yn sgil COVID ac ati, pam ydyn ni wedi cyrraedd y pwynt yma, a beth fydd yn wahanol yn y trafodaethau hyn er mwyn rhoi'r gobaith hwnnw na fyddwn ni'n cyrraedd y sefyllfa o orfod gweld athrawon yn gorfod bod ar streic?
Wel, rwy'n credu bod pawb yn cytuno y dylai ein plant ni fod yn yr ysgol yn cael eu haddysg, ond does neb yn cymryd y penderfyniad yma i streicio ar chwarae bach. Mae pedair undeb gyda ni, a dwy wedi pleidleisio o blaid gweithredu, ond beth bynnag yw'r trothwy sydd gan yr undebau, rŷn ni'n parchu ac yn clywed y negeseuon rŷn ni'n eu cael wrth athrawon yn y pleidleisiau hynny. Dwi ddim yn mynd i drafod yn y Senedd heddiw beth fydd natur y trafodaethau rŷn ni'n bwriadu eu cael. Bydd y cynnig ac unrhyw drafodaethau ar gyfer setlo hyn yn cael eu gwneud yng nghyd-destun cyfarfodydd gyda'n partneriaid cymdeithasol, yn y ffordd rŷn ni wastad yn gweithredu, ac rwy'n gwybod bod yr Aelod yn derbyn ac yn cefnogi'r safbwynt hwnnw. Ond, fel rwyf wedi dweud, gwnawn ni bopeth o fewn y cyfyngiadau real sydd arnon ni fel Llywodraeth i gael y setliad gorau posib.
Diolch i'r Gweinidog.