Diolch, Lywydd. Mae’r mis hwn yn nodi 200 mlynedd ers geni Alfred Russel Wallace, naturiaethwr yr helpodd ei syniadau i newid y byd. Fe'i ganwyd ger Brynbuga, a threuliodd lawer o'i fywyd cynnar yn Lloegr cyn symud yn ôl i Gymru i weithio fel syrfëwr yng Nghastell-nedd. Yn ystod ei amser hamdden, canolbwyntiai ar ei ddiddordebau gwyddonol, ac yn ei hunangofiant, cyfeiriodd at yr effaith y cafodd ei amser yng Nghastell-nedd arno, gan ddatblygu ei ddiddordeb ym myd natur, gan ddweud,

'Ni allaf feddwl am unrhyw gwm o'r un maint sy'n cynnwys cymaint o olygfeydd hardd a phrydferth, a chymaint o nodweddion arbennig diddorol, â Chwm Nedd.'

Ar ôl ei gyfnod yng Nghastell-nedd, teithiodd y byd, ac ar ôl dychwelyd, cyhoeddodd rai o'i ganfyddiadau. Ysgrifennodd at un o'i arwyr, Charles Darwin, ac aethant ati i gyhoeddi erthyglau ar eu hastudiaethau ar y cyd. Flwyddyn yn ddiweddarach, ac wedi'i annog gan Wallace yn ôl pob tebyg, cyhoeddodd Darwin On the Origin of Species. Er mai am ei waith ar esblygiad y mae llawer yn ei gofio, ysgrifennodd Wallace am lawer o bynciau eraill, gan gynnwys hawliau gweithwyr, y bleidlais i fenywod, perchnogaeth tir a thlodi.

Heddiw, mae'n parhau i gael ei gofio a'i ddathlu. Mae llwybr Alfred Russel Wallace yng Nghastell-nedd Port Talbot yn cynnwys llawer o’r lleoedd lle bu’n byw, yn ymweld â hwy neu’n gweithio ynddynt yn ystod ei gyfnod yno, gan gynnwys lleoedd fel fferm Bryncoch, abaty Nedd, Rheilffordd Cwm Nedd, rhaeadr Melin-cwrt a sefydliad mecaneg Castell-nedd. Yn ddiweddar, cafodd Alfred Russel Wallace ei goffáu gan Theatr na nÓg, cwmni o Gastell-nedd, mewn perfformiadau arbennig o’u cynhyrchiad arobryn o ddrama Geinor Styles, You Should Ask Wallace. Dros ddwy ganrif ar ôl ei eni, ystyrir Wallace, yn gwbl haeddiannol, yn un o'r meddylwyr mwyaf dylanwadol a fu erioed. Mae Castell-nedd a Chymru gyfan yn briodol falch ohono.