Datganiadau 90 eiliad sydd nesaf. Mae'r unig ddatganiad heddiw gan Sioned Williams.

Diolch, Lywydd. Mae’r mis hwn yn nodi 200 mlynedd ers geni Alfred Russel Wallace, naturiaethwr yr helpodd ei syniadau i newid y byd. Fe'i ganwyd ger Brynbuga, a threuliodd lawer o'i fywyd cynnar yn Lloegr cyn symud yn ôl i Gymru i weithio fel syrfëwr yng Nghastell-nedd. Yn ystod ei amser hamdden, canolbwyntiai ar ei ddiddordebau gwyddonol, ac yn ei hunangofiant, cyfeiriodd at yr effaith y cafodd ei amser yng Nghastell-nedd arno, gan ddatblygu ei ddiddordeb ym myd natur, gan ddweud,

'Ni allaf feddwl am unrhyw gwm o'r un maint sy'n cynnwys cymaint o olygfeydd hardd a phrydferth, a chymaint o nodweddion arbennig diddorol, â Chwm Nedd.'

Ar ôl ei gyfnod yng Nghastell-nedd, teithiodd y byd, ac ar ôl dychwelyd, cyhoeddodd rai o'i ganfyddiadau. Ysgrifennodd at un o'i arwyr, Charles Darwin, ac aethant ati i gyhoeddi erthyglau ar eu hastudiaethau ar y cyd. Flwyddyn yn ddiweddarach, ac wedi'i annog gan Wallace yn ôl pob tebyg, cyhoeddodd Darwin On the Origin of Species. Er mai am ei waith ar esblygiad y mae llawer yn ei gofio, ysgrifennodd Wallace am lawer o bynciau eraill, gan gynnwys hawliau gweithwyr, y bleidlais i fenywod, perchnogaeth tir a thlodi.

Heddiw, mae'n parhau i gael ei gofio a'i ddathlu. Mae llwybr Alfred Russel Wallace yng Nghastell-nedd Port Talbot yn cynnwys llawer o’r lleoedd lle bu’n byw, yn ymweld â hwy neu’n gweithio ynddynt yn ystod ei gyfnod yno, gan gynnwys lleoedd fel fferm Bryncoch, abaty Nedd, Rheilffordd Cwm Nedd, rhaeadr Melin-cwrt a sefydliad mecaneg Castell-nedd. Yn ddiweddar, cafodd Alfred Russel Wallace ei goffáu gan Theatr na nÓg, cwmni o Gastell-nedd, mewn perfformiadau arbennig o’u cynhyrchiad arobryn o ddrama Geinor Styles, You Should Ask Wallace. Dros ddwy ganrif ar ôl ei eni, ystyrir Wallace, yn gwbl haeddiannol, yn un o'r meddylwyr mwyaf dylanwadol a fu erioed. Mae Castell-nedd a Chymru gyfan yn briodol falch ohono.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Diolch.