4. Pa gamau mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i wella mynediad pobl anabl at wasanaethau cyhoeddus? OQ59000

Diolch, Jenny Rathbone. Fel rhan o’r tasglu hawliau pobl anabl, mae Llywodraeth Cymru wedi sefydlu gweithgor i ganolbwyntio ar fynediad at wasanaethau. Mae'r gweithgor hwn yn hanfodol i hybu newidiadau er mwyn gwella mynediad at holl wasanaethau Cymru.

Diolch, Weinidog. Mynychodd y ddau ohonom ddigwyddiad Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol Pobl Ddall yr wythnos diwethaf yma yn y Senedd, a chlywsom gleifion o bedwar bwrdd iechyd gwahanol yn rhannu eu gofidiau am eu brwydr i sicrhau’r gwasanaethau y maent eu hangen ac yn eu haeddu. Cafodd y tystiolaethau hyn eu cefnogi gan arolwg diweddar yr RNIB, a oedd yn nodi bod un o bob tri o bobl ddall neu rannol ddall wedi methu apwyntiad neu fod eu hiechyd wedi cael ei effeithio gan y ffaith nad oeddent wedi cael gwybodaeth a oedd yn hygyrch iddynt. Fe gafodd dros eu hanner wybodaeth am eu gofal iechyd gan eu meddyg teulu mewn fformat na allent ei ddarllen, a hyd yn oed yn fwy anhygoel, ychydig dros un o bob 10 a ddywedodd bod eu meddygfa wedi gofyn iddynt beth oedd eu dull cyfathrebu dewisol, a sut yr hoffent gael gwybodaeth. Ysgrifennwyd safonau Cymru gyfan ar gyfer darparu gwybodaeth hygyrch i bobl â nam ar eu synhwyrau a chyfathrebu â hwy yn 2003, ac yn amlwg, mae dulliau cyfathrebu wedi gwella ers hynny, felly roeddwn yn meddwl tybed a allech chi ddweud wrthym, Weinidog, pa waith y mae'r Llywodraeth yn ei wneud i'w diweddaru a sicrhau bod byrddau iechyd yn eu gweithredu yn eu holl waith.

Diolch yn fawr, Jenny. Wrth gwrs, roedd yn bwysig iawn ein bod yn mynychu'r digwyddiad RNIB—ac rwy'n credu bod llawer o bobl eraill wedi ymuno â ni—ac roedd yn bwysig ein bod yn siarad â chyfarwyddwr yr RNIB am yr union bwyntiau hyn o dystiolaeth rydych wedi'u rhoi i ni. Ond roeddwn yn credu mai'r peth pwysicaf am y digwyddiad oedd y panel o bobl â nam ar eu golwg a rannodd eu profiad byw o geisio mynediad at wybodaeth gofal iechyd. Ond roedd hefyd yn dda fod swyddogion o dîm cydraddoldeb iechyd Llywodraeth Cymru yn bresennol, ac mae'n bwysig fod y gwersi hynny'n cael eu dysgu gan bobl ar y rheng flaen. Felly, gallaf eich sicrhau ein bod yn ymgysylltu ag arweinwyr cyfathrebu byrddau iechyd drwy’r broses arferol o ddarparu gwasanaethau, ac felly'n tynnu sylw at yr holl anghenion i ddiweddaru canllawiau iechyd ar gyfer byrddau iechyd ynghylch sut maent yn cysylltu ac yn rhyngweithio â chleifion dall. Dyna werth y math o ryngweithio a gawsant ar y diwrnod hwnnw.

Ac mae safonau Cymru gyfan ar gyfer darparu gwybodaeth hygyrch yn sicrhau bod anghenion cyfathrebu a gwybodaeth pobl sydd â nam ar eu synhwyrau yn cael eu diwallu. Felly, bydd honno'n safon a fydd yn cael ei monitro'n llawer agosach nawr, oherwydd mae dyletswydd arnynt—mae'n ymrwymiad i gydraddoldeb—a'r ddyletswydd ansawdd sydd i ddod hefyd ar gyfer gwasanaethau. Ond byddwn yn bwrw ymlaen â hyn fel tasglu, ac rwyf wedi disgrifio rôl y tasglu anabledd sy'n cael ei gyd-gadeirio gydag unigolyn anabl, ac mae'n bwrw ymlaen â chyfathrebu hygyrch yn enwedig.

Er nad yw cynllun y bathodyn glas yng Nghymru yn rhan o'ch portffolio, mae cael gwared ar y rhwystrau i bobl anabl yn rhan ohono, ac mae cynllun presennol y bathodyn glas yng Nghymru yn creu rhwystrau. Mae nifer o etholwyr wedi cysylltu â mi gydag ystod o gyflyrau corfforol a niwroddatblygiadol, y cafodd eu ceisiadau am drwyddedau parcio bathodyn glas, neu geisiadau i'w hadnewyddu, eu gwrthod gan awdurdodau lleol gan ddyfynnu meini prawf cymhwysedd Llywodraeth Cymru. Mae hyn yn dangos, ymhlith pethau eraill, fod penderfyniad yr awdurdod lleol ar gymhwysedd yn derfynol—nid oes proses apelio—ac mae hyn yn peri gofid enfawr i ymgeiswyr ac mae gofyn i mi ymyrryd er mwyn i'w ceisiadau gael eu hailystyried.

Pan oeddwn yn aelod o ymchwiliad Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau 2019 i gynllun y bathodyn glas yng Nghymru, cawsom dystiolaeth ysgrifenedig ar y cyd gan elusennau, gan gynnwys Gofal Canser Tenovus a Chymorth Canser Macmillan. Fe wnaethant fynegi siom pan wrthododd Llywodraeth Cymru lawer o argymhellion y pwyllgor a oedd yn seiliedig ar dystiolaeth yn ein hadroddiad dilynol. Er i Lywodraeth Cymru gyfeirio at adolygiad o feini prawf cymhwysedd a dogfennau canllawiau, a bod Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ar y pryd wedi dweud ei fod wedi gofyn i swyddogion weithio'n agos gydag awdurdodau lleol i gryfhau cysondeb yn eu dull o ymdrin â cheisiadau a wrthodwyd, mae Gofal Canser Tenovus wedi ysgrifennu i ddweud eu bod yn siomedig iawn na fu unrhyw newid i weithrediad y cynllun, ac mae'r materion a adroddwyd i'r pwyllgor yn 2019 yn parhau. Pa gamau y gallwch chi, ac y byddwch chi felly yn eu cymryd yn unol â hynny?

Diolch yn fawr, Mark Isherwood. Diolch am y dystiolaeth honno ar weithrediad cynllun y bathodyn glas, a'r adborth rydych wedi'i roi. Yn sicr, byddaf—. Nid fy mhortffolio i ydyw, ond mae hyn yn ymwneud â bwrw ymlaen â mynediad at wasanaethau, ac mae hynny'n cynnwys amcanion pob gwasanaeth. Felly, byddaf yn edrych ar y materion hynny.