Yng nghanol gaeaf oer a thwf sylweddol mewn tlodi, gyda chwyddiant yn rhemp a chyflogau'n llusgo ar ôl, rydym yn caniatáu i gwmnïau ynni newid pobl i'r ffordd fwyaf drud ac ansicr o dalu am ynni—cannoedd o filoedd o bobl. Ac o'r 500,000 o geisiadau am orchmynion llys i newid preswylwyr yn orfodol, dim ond 72 a gafodd eu gwrthod, a hynny er gwaethaf y gofyniad honedig i gwmnïau ynni sicrhau bod mesuryddion rhagdalu yn addas ar gyfer cwsmeriaid yr ystyrir eu bod yn fregus—pobl anabl, pobl â chyflyrau iechyd hirdymor.

Lywydd, mae newid i fesurydd rhagdalu i fod wedi'i wahardd os nad yw'r defnyddiwr eisiau un, ac eto mae gennym adroddiadau am sypiau o orchmynion llys yn cael eu rhoi ar unwaith, a channoedd yn cael eu cyhoeddi ar y tro. A yw hyn yn awgrymu bod y gwiriadau priodol yn digwydd? Mae pobl fregus yn cael eu newid yng nghanol y gaeaf heb fawr o waith, os o gwbl, i weld pwy ydynt neu beth yw eu hamgylchiadau. Golyga hyn fod llawer o bobl yn byw gyda'r ofn parhaus y bydd eu cyflenwad yn cael ei dorri. Mae Cyngor ar Bopeth wedi dweud bod cyflenwad rhywun yn cael ei dorri bob 10 eiliad am na allant fforddio eu taliad atodol i'w mesurydd rhagdalu. A bod yn hollol onest, mae'n fater o fywyd a marwolaeth.

Mae'n gwbl amlwg nad yw'r rheoleiddiwr, Ofgem, na Llywodraeth y DU wedi dirnad maint y broblem. Bûm yn tynnu sylw at hyn ers rhai misoedd bellach. Pan ysgrifennais at Grant Shapps, yr Ysgrifennydd Gwladol, ddiwedd mis Rhagfyr, rhoddodd ateb safonol nad oedd yn mynegi unrhyw bryder o gwbl. Ond o'r diwedd, y penwythnos diwethaf, ar ôl i gannoedd o filoedd gael eu newid eisoes, mae o'r diwedd wedi cydnabod bod hyn yn destun pryder difrifol. Ond mae wedi caniatáu i'r sefyllfa barhau, ac yn hytrach, ysgrifennodd at y cyflenwyr i ofyn am eu cydweithrediad. Wel, yng nghanol y gaeaf hwn, yng nghanol yr argyfwng costau byw hwn, rwy'n sicr na allwn adael hyn i'r llysoedd, na allwn adael hyn i'r cyflenwyr, a dyna pam, unwaith eto, y galwaf ar yr Ysgrifennydd Gwladol ac Ofgem i wahardd gosod mesuryddion rhagdalu yn orfodol, neu fan lleiaf un, Lywydd, dylent orchymyn y dylai'r orfodaeth i newid i fesurydd rhagdalu gael ei hatal hyd nes y gall cwmnïau ddangos y tu hwnt i bob amheuaeth eu bod yn cyflawni'r broses yn ddiogel.

Yn ffodus, Lywydd, yn wahanol i Lywodraeth Dorïaidd y DU, nid wyf wedi fy nghyfyngu gan gred ideolegol, er gwaethaf yr holl dystiolaeth, fod yn rhaid gadael pethau i ewyllys da'r cwmnïau hyn. Mae'n bryd i'r Torïaid yn y DU ddangos arweiniad. Gadewch inni fod yn glir: caiff mesuryddion rhagdalu eu gosod oherwydd bod hynny'n fwy cyfleus i'r cyflenwyr ynni. Gobeithio y gallwn i gyd gytuno bod achub bywydau'n llawer pwysicach na hynny. Ac fel y dywedais ar y dechrau, mae a wnelo tlodi â mwy na'r sgandal rhagdalu uniongyrchol, a bydd yn effeithio ar fywydau pobl am byth; bydd yr oerfel a ddaw pan na fydd pobl yn defnyddio ynni neu wrth i'w cyflenwad gael ei dorri yn arwain at gymaint mwy o effeithiau. Bydd yn rhwystro gallu plant i ddysgu. Bydd yn achosi i bobl fynd yn sâl a datblygu cyflyrau cronig. Bydd yn achosi problemau trawma ac iechyd meddwl, ac yn creu cymaint mwy o broblemau y mae'n amhosibl siarad amdanynt i gyd nawr. 

Ond dylai gwres ac ynni fod yn rhywbeth y gall pob un ohonom ei gymryd yn ganiataol, ni waeth beth yw ein cefndir. Dylai fod yn egwyddor i seilio ein system gyflenwi ynni o'i chwmpas, ond yn hytrach, mae'n gwbl glir fod buddiannau cyflenwyr ynni'n cael blaenoriaeth dros hynny. A bydd yr argyfwng Torïaidd hwn yn rhygnu yn ei flaen, ac mae'n rhaid i'r Llywodraeth fod yn ystwyth i weld y risgiau a chefnogi pobl. Ac fe ddof i ben gyda hyn, Lywydd: os na all y Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan wneud hynny, dylent alw etholiad cyffredinol nawr a gadael i'r bobl benderfynu beth ddylai blaenoriaeth y Llywodraeth fod. Diolch yn fawr.