5. Pa asesiad mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i wneud o effaith Bil Trefn Gyhoeddus Llywodraeth y DU ar Gymru? OQ59004

Mae'r Bil Trefn Gyhoeddus yn effeithio ar hawl hanfodol pobl yng Nghymru i sicrhau bod eu lleisiau'n cael eu clywed ac y gallant fynegi eu pryderon yn ddirwystr. Byddaf yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU fod yn rhaid clywed barn Cymru ynghylch pwysigrwydd yr hawl i brotestio.

Bydd y Cwnsler Cyffredinol, fel finnau, wedi bod mewn sawl protest o wahanol fathau dros y blynyddoedd. Ac mewn gwirionedd, dros y degawdau, ac yn wir dros genedlaethau a chanrifoedd yng Nghymru, gwelwyd traddodiad brwd o brotestio cyhoeddus, ac mae'n iawn mai felly y bu. O'r protestwyr cynharaf yng Nghomin Greenham a ddaeth o Gymru, gan gynnwys fy niweddar gyfaill a'm beirniad dibynadwy, Eunice Stallard o Ystalyfera, i Ann Clwyd AS yn ymuno â Tyrone O'Sullivan a glowyr mewn protest danddaearol ym mhwll glo'r Tower, protestwyr Trawsfynydd, ymgyrchwyr dros y Gymraeg, protestwyr gwrth-hiliaeth, protestwyr amgylcheddol yn fwy diweddar hefyd, mae'r ymgyrchoedd hyn bob amser wedi arwain at ddadlau tanbaid, ac maent yn aml wedi peri anghyfleustra mawr i bobl. Yn wir, Ddirprwy Lywydd, bydd llawer ohonom yn cofio'r protestiadau petrol drwy yrru'n araf a chodi rhwystrau ar y ffyrdd dan arweiniad ffermwr o ogledd Cymru—cadeirydd cangen sir y Fflint o Undeb Amaethwyr Cymru, aelod o gyngor y Sioe Frenhinol, Cymdeithas y Merlod a'r Cobiau Cymreig, a ddaeth wedyn yn Aelod Cynulliad yma—y diweddar Brynle Jones. Roedd hefyd yn rhan o brotest a waredodd 40 tunnell o gig i'r môr oddi ar Gaergybi, yn ei fersiwn ef o De Parti Boston. Felly, beth mae'n ei feddwl, beth mae'r Gweinidog yn ei feddwl y byddai Brynle Jones, Eunice Stallard, Tyrone O'Sullivan neu'r protestwyr dros y Gymraeg neu sawl un arall yn ei feddwl o'r pwerau ysgubol y mae Llywodraeth y DU bellach yn eu cymryd iddynt eu hunain i rwystro protestio cyhoeddus? Ac a bod yn onest, a oes ei angen hyd yn oed, pan fo'r pwerau sydd ganddynt eisoes mor eang?

Cyn i chi ateb, Gwnsler Cyffredinol, ar gyfer y cofnod, ei enw oedd Brynle Williams. 

Brynle Williams, mae'n ddrwg gennyf.

Rwy'n cofio Brynle Williams yn dda.

Mae'n gwestiwn pwysig iawn, ac yn un sy'n codi mor aml ar eitemau o ddeddfwriaeth. Mae'r Bil Trefn Gyhoeddus yn parhau ag ymagwedd anflaengar Llywodraeth y DU tuag at yr hawl i brotestio a mynegiant rhydd. Mae'n ymosodiad arall ar hawliau democrataidd pobl ar draws Cymru. Byddai'r diwygiadau diweddaraf i'r Bil yn caniatáu i'r heddlu gyfyngu ar brotestiadau hyd yn oed cyn iddynt ddod yn aflonyddgar, gan wneud y Bil yn fwy anflaengar ac awdurdodol. Mae'n fy atgoffa o'r ffilm honno. A ydych chi'n cofio'r ffilm gyda—? Ni allaf gofio pwy, ond roeddent yn arestio pobl am y gallent weld i'r dyfodol ac fe fyddent yn darganfod ac yn atal troseddau drwy arestio pobl o flaen llaw. Wel, dyma'r un pŵer, bron yn union, lle byddai gan yr heddlu bŵer i arestio pobl nad ydynt wedi cyflawni unrhyw drosedd mewn gwirionedd oherwydd eu bod yn credu y gallai trosedd gael ei chyflawni, ni waeth beth fo'r dystiolaeth, pŵer sydd bron yn fympwyol. 

Mae'r Bil yn dilyn Deddf yr Heddlu, Troseddu, Dedfrydu a'r Llysoedd 2022, a oedd unwaith eto'n cyfyngu ar hawliau dinesig ac unwaith eto, fe wnaethom wrthod cydsyniad deddfwriaethol i honno, ond cafodd ein gwrthwynebiad ei ddiystyru gan Lywodraeth y DU. Mae'n rhaid inni weld beth sy'n digwydd, rwy'n meddwl, o fewn cyfres o ddarnau anflaengar o ddeddfwriaeth sydd, fesul tipyn, yn erydu rhyddid a hawliau sylfaenol. Gallwn siarad am y Ddeddf Heddlu, Troseddu, Dedfrydu a'r Llysoedd, mae gennym y Bil hawliau'n cael ei atgyfodi eto, Bil sy'n ceisio dileu hawliau dinasyddion i arfer eu hawliau dynol yn llysoedd y DU. Mae gennym y Bil Streiciau (Lefelau Gwasanaeth Lleiaf), sy'n rhoi pwerau mympwyol i Ysgrifennydd Gwladol heb unrhyw gyfeirio at dystiolaeth nac unrhyw barti arall. Felly, yn y bôn, dyma ddeddfwriaeth sy'n creu math mwy a mwy awdurdodol o lywodraeth. Yn amlwg, bydd mwy o ystyriaeth i hyn mewn perthynas â chydsyniad deddfwriaethol, oherwydd credaf ei fod yn effeithio ar ein sefyllfa yma. Bydd rhaid inni edrych yn ofalus iawn ar hynny ac ar ddiwygiadau i hynny. Ond mae yna rybudd ac mae cyfrifoldeb ar swyddogion y gyfraith ac ar seneddau i barhau'n effro i ryddid eu dinasyddion. Mae'n rhaid imi ddweud bod y ddeddfwriaeth hon, ddydd ar ôl dydd, yn dwyn rhyddid a hawliau oddi wrth ddinasyddion Cymru.