A gaf fi ddiolch o galon i Delyth Jewell, Cadeirydd y pwyllgor, a’i chyd-aelodau o’r pwyllgor am yr adroddiad pwysig hwn a gyflwynwyd ger bron y Senedd heddiw? Credaf fod pob un ohonom yn y Siambr hon yn deall bod diwylliant a chwaraeon yn rhan annatod o wead a hunaniaeth bywyd yng Nghymru. Gwyddom mai prin y goroesodd ein sefydliadau diwylliannol a chwaraeon y storm ariannol a ddaeth yn sgil pandemig COVID, a hynny er gwaethaf y £140 miliwn a ddarparwyd gan Lywodraeth Cymru, pan alwodd llawer o bobl am i'r arian hwnnw fynd i rywle arall. Ond wrth iddynt ailafael ynddi mewn byd ôl-bandemig, mae ein sectorau celfyddydol bellach yn wynebu’r argyfwng costau byw aruthrol hwn, a hynny ochr yn ochr â'r colledion sy'n weddill ar ôl COVID-19 o ran capasiti'r gweithlu, wrth i gerddoriaeth fyw wynebu un o’i chyfnodau gwaethaf ers yr ail ryfel byd. Rwy’n mynd i ganolbwyntio ar ddau yn unig o argymhellion adroddiad y pwyllgor, er fy mod yn cydymdeimlo ag argymhelliad 6, â’r symiau sylweddol o arian sydd eu hangen, ond mae hwn yn fater sydd wedi’i ddatganoli’n llawn, ac felly rwy’n deall pam nad yw Llywodraeth Cymru wedi derbyn argymhelliad 6.

Yn gyntaf, argymhelliad 7, sef y dylai Llywodraeth Cymru annog gweithgarwch diwylliannol a chwaraeon mewn hybiau cynnes ac ariannu’r darparwyr yn unol â hynny. Rwy’n falch iawn o weld bod Llywodraeth Lafur Cymru wedi ymrwymo i dderbyn yr argymhelliad hwn. Yn Islwyn, mae gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili hybiau cynnes dynodedig y mae wedi'u galw'n 'fannau croesawgar' mewn amrywiaeth o leoliadau, megis llyfrgelloedd, canolfannau cymunedol, neuaddau eglwysi, clybiau chwaraeon a llawer o leoedd eraill. Un man croesawgar o’r fath yw llyfrgell Trecelyn, sy’n rhan o neuadd goffa Trecelyn, lle mae fy swyddfa etholaethol. Ond mae'r adeiladau cymunedol eiconig hyn—fel Memo Trecelyn, lle perfformiodd Paul Robeson—wedi chwarae rhan ddiwylliannol annatod ym mywyd ein cymunedau, ac mae'n rhaid iddynt barhau i wneud hynny. Yn wir, mae ein treftadaeth lofaol ddiwydiannol yn rhan annatod o gynigion diwylliannol a cherddorol neuaddau gweithwyr. Rwy’n gweld drosof fy hun yn wythnosol pa mor bwysig yw’r adeilad hwn fel hyb diwylliannol, a hefyd ei awditoriwm perfformio, sef calon yr adeilad. Felly, mae'n iawn fod Llywodraeth Cymru wedi cysylltu hyn, ac wedi darparu swm cychwynnol o £1 filiwn i gefnogi'r gwaith o ddatblygu ac ehangu hybiau cynnes ledled Cymru. Mae’r pandemig, a'r argyfwng costau byw bellach, wedi dangos sut mae angen i ni, yn fwy nag erioed, greu a chynnal canolfannau cymunedol diwylliannol lle gall cymdeithas ddod at ei gilydd, oherwydd gyda’n gilydd, rydym yn gryfach, ac yn ddiwylliannol, rydym yn gryfach.

Yn olaf, hoffwn droi at argymhelliad 8, sef y dylai Llywodraeth Cymru roi arweiniad i’r sectorau diwylliant a chwaraeon yn ystod yr argyfwng costau byw. Roedd yn dda gweld Llywodraeth Cymru yn derbyn yr argymhelliad hwn, a nodaf fod y Llywodraeth yn datgan ei bod wedi ymrwymo bron i £4 miliwn yn ystod y flwyddyn ariannol i Lyfrgell Genedlaethol Cymru, Amgueddfa Cymru a sector y celfyddydau, drwy Gyngor Celfyddydau Cymru, yn ogystal ag amrywiaeth o gyrff eraill. Mae gallu’r sectorau diwylliant a chwaraeon i gynyddu eu cymhwysedd i reoli ac arwain yn hanfodol i ddarparu digwyddiadau a chynigion ar lawr gwlad i'r cyhoedd a’n cymunedau, ac edrychaf ymlaen at weld y gwaith hwn yn mynd rhagddo.

Lywydd, credaf fod pob un ohonom wedi cael ein galw yma i Senedd Cymru fel ceidwaid a gwarcheidwaid tapestri cyfoethog a bywiog bywyd Cymru, ac nid yn unig i warchod, ond i gefnogi ein bywyd diwylliannol, i fod yn wyliadwrus, i ddiogelu Cymru ac i ddiogelu ein tirweddau diwylliannol a'n chwaraeon, ac i hybu, llywio ac arwain Cymru i mewn i ddadeni newydd—hunaniaeth, celfyddyd a rhagoriaeth. Diolch.