Credaf fod hwn yn adroddiad pwyllgor ac yn ddadl bwysig iawn. Mae gan y sector hamdden ran bwysig iawn i’w chwarae yn ein bywydau yng Nghymru, gan gynnwys gweithgarwch corfforol a chwaraeon. Maent mor bwysig er mwyn mwynhau bywyd, ar gyfer iechyd a ffitrwydd ac ar gyfer ansawdd bywyd. A diolch byth, credaf ein bod wedi gweld cysylltiadau llawer gwell rhwng y byd chwaraeon a ffitrwydd a byd iechyd, ac yn wir, gofal cymdeithasol. Yng Nghasnewydd, rydym yn lwcus o'n hymddiriedolaeth hamdden, Casnewydd Fyw, sydd, yn fy marn i, wedi dangos enghreifftiau da iawn yn gyffredinol ac o ran cysylltiadau â’r sector iechyd. Felly, maent wedi gwneud llawer o waith gydag atgyfeiriadau ar gyfer ymarfer corff, adsefydlu cardiaidd, ymdrin â COVID hir, defnyddio canolfannau ar gyfer brechu yn ystod y pandemig, ac yn awr, agor canolfan Casnewydd ar gyfer pobl sy'n cysgu allan. Felly, maent yn gweithio i sefydlu cysylltiadau mewn sawl maes, sy'n bwysig tu hwnt yn fy marn i.

Ond fel y clywsom, mae’r gwaith da hwn dan fygythiad enbyd bellach oherwydd costau ynni, yr argyfwng costau byw, chwyddiant, ac wrth gwrs, yr effaith ar gyflogau. Mae Casnewydd Fyw wedi ymrwymo i dalu’r cyflog byw, yn gwbl briodol, a bydd hynny ynddo’i hun yn arwain at gynnydd o £350,000 y flwyddyn yn eu bil cyflogau. Felly, credaf mai'r hyn a welwn yw llai o incwm a mwy o alldaliadau, a bydd hynny'n golygu llai o chwaraeon a llai o weithgarwch corfforol. Ac yn anffodus, diswyddiadau posibl i weithluoedd ymroddedig ledled Cymru, gan danseilio ein gwaith ar iechyd a lles, a fydd yn ychwanegu at bwysau hirdymor ar y gwasanaeth iechyd gwladol. Ac wrth gwrs, fel rydym eisoes wedi'i glywed, y rhai mwyaf agored i niwed a chymharol ddifreintiedig sy'n debygol o ddioddef fwyaf, gan y byddant yn cael eu prisio allan o'r farchnad, fel petai, ac ni fyddant yn gallu talu'r costau, ac yn wir, y costau uwch y mae'r pwysau hwn ar y sector yn debygol o arwain atynt.

Felly, mae’n gyfnod mor anodd. Ac fel y clywsom, mae’r effaith ar byllau nofio hefyd yn peri cryn bryder, fel rhan o’r darlun cyffredinol. Credaf ein bod yn gwybod, onid ydym, fod angen i lawer mwy o'n pobl ifanc ddysgu nofio, am y rhesymau y clywsom amdanynt eisoes. Rwy’n defnyddio fy mhwll nofio lleol yn rheolaidd, ac yn sicr, rwyf wedi sylwi ar y tymheredd yn gostwng yn y cyfnod diweddar, mae'n rhaid dweud. Ond mae o fudd mawr i oedolion sydd am fanteisio ar un o’r mathau gorau o ymarfer corff, ac mor bwysig hefyd ar gyfer dysgu ein pobl ifanc i nofio.

Rydym yn wynebu’r posibilrwydd o lai o oriau, costau cynyddol, y rhai mwyaf difreintiedig yn dioddef yn anghymesur o gymharu â grwpiau incwm uwch—mae hynny oll yn peri cymaint o bryder mewn perthynas â chynifer o strategaethau a rhaglenni pwysicaf Llywodraeth Cymru. Gwelsom gamau pwysig iawn gan Lywodraeth Cymru ac eraill i gynnal y sector yn ystod y pandemig, a byddai’n gymaint o drasiedi pe bai’r cymorth hwnnw’n cael ei danseilio gan yr argyfwng presennol, a phe na bai cymorth cyffelyb yn cael ei ddarparu yn awr i fynd i’r afael â’r her benodol hon. Fe wyddom, fel bob amser, fod ymateb Llywodraeth y DU yn druenus o ddiffygiol mewn perthynas â chostau ynni a'r ffordd y maent yn gwrthod cefnogi’r sector hamdden yn briodol ar adeg mor dyngedfennol.

A gaf fi ddweud hefyd, Lywydd, fy mod yn credu mai dyma'r sector sydd wedi bod yn rhagweithiol wrth fynd i'r afael â rhai o'r heriau hyn? Nid ydynt yn eistedd o gwmpas yn aros am gymorth. Soniodd Jenny Rathbone am y sefyllfa ynni, er enghraifft, a gwn fod Casnewydd Fyw wedi gwneud llawer o waith yn gosod paneli solar ar doeau, a sicrhau effeithlonrwydd ynni; mae ganddynt lawer mwy o gynlluniau i ddefnyddio eu toeau ar gyfer paneli solar ac i ddefnyddio gwres o'r ddaear. Ond bydd angen cymorth arnynt i dalu'r gost gychwynnol os ydynt am allu gwneud hynny, ac mae'n gyfle buddsoddi i arbed gwych y gobeithiaf y gall Llywodraeth Cymru ei gefnogi.

Lywydd, mae gan y sector hamdden, chwaraeon a gweithgarwch corfforol gymaint i’w gynnig, ac mae’r ymddiriedolaethau hamdden hyn mor bwysig ar gyfer cefnogi clybiau chwaraeon lleol a grwpiau cymunedol. Mae hyn oll wedi'i gynnwys yr adroddiad pwysig hwn, ac rwy'n gobeithio y gallwn—Llywodraeth Cymru ac eraill—ymateb i’r heriau hyn i gynnig y cymorth sydd mor bwysig ar gyfer y tymor hir a’r agenda ataliol y mae ein Deddf cenedlaethau'r dyfodol yn ei gwneud yn ofynnol inni fod yn gyfan gwbl o ddifrif yn ei chylch.