5. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda Gweinidogion cyfatebol Llywodraeth y DU ar ddiogelu dyfodol y diwydiant dur yng Nghymru? OQ59034

Mae'r Prif Weinidog a minnau'n parhau i ymgysylltu â'n cymheiriaid allweddol yn Llywodraeth y DU. Fe wnes i gyfarfod â Gweinidogion o'r Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol yr wythnos ddiwethaf, pan godais ddur fel mater. Rydym ni hefyd yn ymgysylltu ag uwch gynrychiolwyr y sector dur yng Nghymru, ar ochr busnes ac undebau llafur. Rydym ni'n parhau i gredu, yn Llywodraeth Cymru, ym mhwysigrwydd sicrhau dyfodol cynaliadwy i'r sector dur strategol bwysig yng Nghymru fel rhan o'r hyn y dylid ei weld fel gallu sofran y DU.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei ateb ac, hefyd, i Lywodraeth Cymru am eu cefnogaeth barhaus i'r diwydiant dur yng Nghymru. Mae'r Gweinidog wedi ymuno â mi droeon yn Shotton Steel yn fy etholaeth fy hun, sy'n profi eich bod yn deall pwysigrwydd dur Cymru ac rydych chi'n deall pwysigrwydd bod Shotton yn cael cyflenwad o ddur gwyrdd.

Gweinidog, mae partneriaid y diwydiant fel Tata Steel a'r undebau llafur, fel Unite the Union a'r undeb Community—ac rwy'n datgan fy mod i'n aelod o'r ddau undeb llafur, Dirprwy Lywydd—ill dau wedi bod yn galw ar Lywodraeth y DU i fuddsoddi yn y sector drwy sicrhau bod prisiau ynni'n gystadleuol â chenhedloedd sy'n cystadlu ac, hefyd, i fuddsoddi mewn datgarboneiddio ffatrioedd. Nawr, yn syml, nid yw'r £600 miliwn a gynigir gan Lywodraeth y DU yn ddigon; dyna oedd y neges glir o bryder yn ystod y grŵp trawsbleidiol ar ddur neithiwr. Rydyn ni'n gwybod y byddwch chi'n ymuno â'r grŵp trawsbleidiol ar ddur rhywbryd yn y dyfodol. Rydyn ni eto i glywed gan y Prif Weinidog, neu'r tri Phrif Weinidog olaf, mewn ymateb i'n llythyrau, sydd, efallai, ddim yn syndod. Ond, Gweinidog, a fyddwch chi'n parhau i arwain galwadau am fuddsoddiad ystyrlon gan Lywodraeth y DU yn niwydiant dur Cymru?  

Byddaf, mi fyddaf yn sicr o wneud hynny. Ac nid yw'n ymwneud â buddsoddiad ystyrlon yn unig, ond rydych chi'n iawn i dynnu sylw at y ffaith bod y diwydiant ei hun yn cydnabod bod angen iddo olrhain llwybr i ddatgarboneiddio ar gyfer dyfodol cynaliadwy. Ond, i wneud hynny, ni ddylem ddymchwel ein capasiti ein hunain o fewn y DU yn unig a gorffen mewnforio dur heb ddeall ôl troed carbon dur a gynhyrchir mewn rhannau eraill o'r byd. Dyma set o gwestiynau a fydd yn effeithio ar Aelodau eraill yn y Siambr. Rwy'n gweld y ddau Aelod etholaeth Casnewydd â diddordeb yn yr hyn sy'n digwydd gyda Liberty; ni all y Dirprwy Lywydd siarad, ond mae'n amlwg fod ganddo ddiddordeb sylweddol hefyd.

Yr hyn rydyn ni wedi bod yn galw amdano yw ein cael ni i'r dyfodol gwyrddach hwnnw ar gyfer cynhyrchu dur, a chydnabod ei fod yn bwysig i ystod o ddiwydiannau heddiw. Mae hynny'n golygu gweithredu ar gostau uchel ynni o'i gymharu â chymheiriaid yn Ewrop. Mae hynny hefyd yn golygu gweithredu ar allforion sgrap. Rydym ni'n allforio miliynau o dunelli o fetel sgrap bob blwyddyn; dylem fod yn cadw mwy o hynny yn y DU ar gyfer ein sector dur. Rydym ni hefyd am i Lywodraeth y DU ffurfio partneriaeth â'r diwydiant i nodi rhai o'r heriau dros fuddsoddi cyfalaf. Rydyn ni hefyd eisiau gweld buddsoddiad mewn hydrogen fel dewis arall ar gyfer technolegau dur chwyth yn y dyfodol, yn hytrach na gweld hynny i gyd yn digwydd mewn rhannau eraill o'r byd.

Felly, mae swyddi uniongyrchol, mae swyddi dibynnol yn y gadwyn gyflenwi, ac, wrth gwrs, diwydiannau mawr, boed yn adeiladu neu'n weithgynhyrchu, sy'n ddibynnol ar ddur, gan gynnwys y cyfleoedd mawr sy'n bodoli mewn ynni morol a gwynt arnawf ar y môr. Rydw i eisiau gweld dur Prydain a Chymru yn y cynhyrchion hynny yn y dyfodol, ac mae hynny'n gofyn am ddull gwahanol gan Lywodraeth y DU. Nid yw cynnig gwerth £600 miliwn rhwng dau gwmni yn mynd i'n cael ni lle mae angen i ni fod, ond o leiaf mae cynnig i ni weithio gyda nhw, a gobeithio gweld canlyniad terfynol y gall pob un ohonom ni ddathlu a bod yn bositif amdano. 

Gweinidog, rydyn ni i gyd yn derbyn yr angen i ddatgarboneiddio ein diwydiant dur. Er bod croeso i'r arian sy'n cael ei gynnig gan Lywodraeth y DU i Tata i symud i ffwrneisi arc trydan, mae dewis arall wedi dod i'r amlwg yn ystod y dyddiau diwethaf. Mae gwyddonwyr ym Mhrifysgol Birmingham wedi datblygu proses i leihau allyriadau o ffwrnais chwyth draddodiadol yn sylweddol. Mae'r dechnoleg hon yn trosi carbon deuocsid yn garbon monocsid y gellir ei ailddefnyddio yn yr adwaith mwyn haearn. Yn y broses hon, mae'r carbon deuocsid sydd wedi'i ddifrodi fel arfer yn cael ei droi'n rhan ddefnyddiol o'r adwaith, gan ffurfio dolen carbon caeedig bron yn berffaith, ac yn lleihau allyriadau o tua 90 y cant. Gweinidog, a wnewch chi weithio gyda Llywodraeth y DU, Tata a Phrifysgol Birmingham i archwilio ymhellach a allai'r dull hwn alluogi Cymru i gadw ei gweithgarwch cynhyrchu dur sofran? Diolch.

Mae gen i wir ddiddordeb mewn cynnal y gallu hwnnw o fewn y DU, a bydd hynny'n bodoli yma. Yr her yw bod y cynnig gwerth £300 miliwn i Tata gyfateb y cynnig o £300 miliwn i British Steel—maen nhw mewn gwirionedd yn wahanol raddfeydd gweithredu. Ac mewn gwirionedd, mae hynny'n ymwneud â symud tuag at gynhyrchu arc trydan yn hytrach na chynnal math amgen o weithgynhyrchu dur chwyth. Mae'r her mewn gwirionedd yn ymwneud â buddsoddiad cyfalaf, a pha mor gyflym y gellir defnyddio hynny, ac nid yw'r ffenestr ar gyfer gwneud hynny yn ddi-ben-draw. Mae wedi bod yn sgwrs reolaidd, fel y dywedais i mewn ymateb i Jack Sargeant, rydw i wedi'i chael yn uniongyrchol â Gweinidogion y DU, mae'r Prif Weinidog wedi'i chael yn uniongyrchol gyda Gweinidogion y DU ac yn uniongyrchol gyda chwmnïau dur a'r ochr undebau llafur hefyd. Mae angen ymdeimlad o frys gan Lywodraeth y DU ar hyn, ac rwy'n gobeithio bod y Canghellor yn defnyddio'r gyllideb sy'n dod ym mis Mawrth fel cyfle i gyhoeddi a chytuno ar rywbeth ystyrlon i roi cyfle i'n sector dur fuddsoddi yn ei ddyfodol ei hun a'n dyfodol ni, ac fel y dywedais i, i weld hyn fel gallu sofran yn y DU. Os yw'n gwneud hynny, dylai fod newyddion da i'r gweithwyr yma yng Nghymru. 

Luke Fletcher.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch am eich cadeiryddiaeth o'r grŵp trawsbleidiol.

Y gwir yw bod yn rhaid i lawer o'r buddsoddiad ar gyfer y diwydiant dur ddod gan Lywodraeth y DU, ac fe fyddai'n rhaid i mi ymuno a Jack Sargeant wrth ddweud ei bod yn siomedig bod amharodrwydd gan Weinidogion Llywodraeth y DU i ymwneud â'n grŵp trawsbleidiol. Er tegwch i chi, Gweinidog, rwy'n credu mai dyma fydd yr eildro i chi ddod i'r grŵp trawsbleidiol nawr, ac rwy'n gwybod bod yr Aelodau yn werthfawrogol iawn o hynny.

Rydyn ni'n gwybod bod dur yn bwysig ar gyfer cyrraedd sero-net, felly, i'r perwyl hwn—ac fe wnaethoch chi sôn am ddefnyddio hydrogen mewn ffwrneisi chwyth—hoffwn archwilio ymhellach sut  mae dur yn rhan o agwedd Llywodraeth Cymru tuag at hydrogen. Wrth gwrs, gall hydrogen gynnig ffordd o gynhyrchu dur carbon isel a sicrhau dyfodol y diwydiant, a'r risg yw, wrth gwrs, os nad ydym ni'n edrych ar hydrogen yn fwy, efallai y byddwn ni'n canolbwyntio'n ormodol ar ddur a ailgylchwyd.

Mae dewisiadau buddsoddi yn cael eu gwneud yn yr Iseldiroedd—nid yw'n gyfrinach—ynghylch hydrogen fel dewis arall yn lle technoleg ffwrnais chwyth yno. Yr her yw, os na welwn ni gamau yn cael eu cymryd gan Lywodraeth y DU i gymryd rhan yn y sgwrs honno, oherwydd bydd angen iddynt fod yn bartner i wneud i hynny weithio, yna byddem ni yn y diwedd yn mewnforio'r dur hwnnw o rannau eraill o'r byd. Nawr, nid yw'n golygu nad yw'r sector dur yn bodoli heb dechnoleg ffwrnais chwyth. Mae rhan o'r sector na fyddai'n bodoli, a'r her wedyn yw, a allech chi berswadio Llywodraeth y DU yn y dyfodol a busnesau yn y dyfodol i fuddsoddi mewn mewnforio'r dechnoleg honno sy'n cael ei phrofi yn rhywle arall? Mae risg gwirioneddol i ni wrth wneud hynny. Rwyf i hefyd yn meddwl ei fod yn bwysig ar gyfer ein huchelgeisiau ar gyfer dur ei hun, sut rydyn ni'n ei weld fel gallu go iawn, a byddai'n gwneud gwahaniaeth mawr i weithwyr yn y sector. Felly, rydyn ni wedi bod yn glir iawn ac yn gyson iawn ein bod ni eisiau i Lywodraeth y DU fod yn rhan o hyn. A phetai'n gwneud hynny, a phe bai'r buddsoddiad mawr hwnnw yn cael ei wneud yn y dechnoleg amgen honno, byddai'n helpu gyda defnydd hydrogen a phiblinellau, a'r cymhelliant i gynhyrchu hydrogen gwyrdd— [Anghlywadwy.]—i glystyrau diwydiannol sylweddol, boed yn y de neu'r gogledd. Felly, dylai fod enillion amgen i'w gwneud, ond mae angen dewis sylweddol gan Lywodraeth y DU ar hynny. 

Fe wnaethoch chi sôn am Liberty Steel, Gweinidog, ac mae cau'r ffatri honno dros dro yn ddealladwy wedi creu llawer iawn o bryder. Fe fyddwch chi'n gwybod, Gweinidog, bod y gweithrediad diwydiannol hwnnw'n helaeth iawn, a bod llawer o gyfleoedd o'i fewn, rwy'n meddwl. Mae gennych chi'r orsaf bŵer yno, y cysylltiadau rheilffordd a phen y rheilffordd, ei doc ei hun a graddfa'r safle; mae ganddo botensial mawr, ac mae yna gryn rwystredigaeth nad yw'r potensial yna'n cael ei wireddu ar hyn o bryd. Felly, a wnewch chi, Gweinidog, weithio gyda Liberty Steel ac o bosib eraill yn y dyfodol i wneud yn siŵr bod y potensial yn y safle hwnnw yn cael ei wireddu'n llawn ar gyfer datblygiad economaidd a thwf swyddi? 

Gwnaf. Rwy'n hapus iawn i barhau i gydweithio gyda'm swyddogion, a'r cwmni, a'r swyddogion cyfatebol yn Llywodraeth y DU os gallwn ni ddod o hyd i ateb ar gyfer y safleoedd yng Nghasnewydd a Thredegar. Rydyn ni eisiau gweld fod gan y sector dur ddyfodol iach. Os na allwn ni greu a chynhyrchu'r dur hwnnw ein hunain, byddwn ni yn y diwedd yn ei fewnforio o rannau eraill o'r byd, gyda mwy o risg o ran anwadalwch pris, cyflenwad, ac, wrth gwrs, ein dealltwriaeth o ôl troed carbon y cynhyrchiad dur hwnnw. Un o'r pethau positif yw bod y gweithlu'n deyrngar i'r safle ac i'w gweithle. Mae her yno am gynnal yr ymdeimlad hwnnw o undod. Os gallwn ni helpu i sicrhau dyfodol economaidd a chynaliadwy i'r safle, yna rwy'n sicr yn hapus i barhau i weithio mor galed ag y gallwn ni i wneud hynny.