2. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad ar sut mae'r GIG yng Nghymru yn ymdrin â chwynion hanesyddol? OQ59035

Fe ddylai pobl sy'n dymuno cofnodi cwyn gyda chorff y GIG wneud hynny o fewn 12 mis. Mae gan gyrff y GIG ddisgresiwn i ystyried cwynion am faterion a ddigwyddodd dros 12 mis yn ôl ond ni allan nhw ystyried cwynion am faterion a ddigwyddodd dros dair blynedd yn ôl oni bai bod y rhain yn bodloni meini prawf penodol.  

Diolch, Gweinidog, am yr ateb yna. Rydych chi'n ymwybodol o achos un o fy etholwyr i, Barry Topping-Morris. Fe gafodd ei hun yn rhan o ddigwyddiadau ynghlwm â rhyddhau claf o glinig Caswell ym Mhen-y-bont ar Ogwr a aeth ymlaen wedyn i gyflawni dynladdiad. Mae Mr Topping-Morris wedi codi pryderon ers tro am yr ymchwiliad i'r digwyddiadau hyn a'r effaith a gafodd hynny ar ei yrfa ef yn dilyn hynny. Pa sicrwydd y gallwch chi ei roi iddo ef fod y gwersi wedi cael eu dysgu o ddigwyddiadau blaenorol ac y bydd ymchwiliadau i unrhyw ddigwyddiad tebyg heddiw yn cael ei gynnal yn ôl safonau cyfredol? Ac a fyddech chi'n barod, Gweinidog, i ymddiheuro i Mr Topping-Morris a'i deulu am yr holl ofid dros y blynyddoedd lawer ers cofnodi'r gŵyn hon yn y lle cyntaf?

Wel, fe hoffwn i ddweud, ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig dweud, nad oes unrhyw beth pwysicach na diogelwch a gofal ein cleifion ni yn y GIG. Rwy'n cydnabod y canlyniadau sylweddol a all ddod yn sgil gofal sy'n annigonol. Mae hi'n wir ddrwg gennyf i, nid wyf i'n credu ei bod hi'n briodol i mi wneud unrhyw sylw ar achosion unigol, ond yr hyn y byddwn ni'n ei ddweud yw bod y broses gwynion wedi newid bron y tu hwnt i unrhyw adnabyddiaeth ers cyfnod yr achos arbennig hwn. Felly, mae 'Gweithio i Wella' gennym ni nawr, lle mae'r pwyslais yn drwm ar yr angen i fod yn agored a gonest, gyda thema ganolog o fod yn agored ac ymchwiliadau ar sail 'ymchwilio un waith yn unig a hwnnw'n ymchwiliad trylwyr'. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n rhaid i ni barhau â'n gwelliant ni gan gyflwyno dyletswyddau o ran ansawdd a gonestrwydd, ac fe fydd hynny'n dod ar y llyfr statud yn fuan iawn.

Gweinidog, mae llawer o bobl yn y gogledd yn bryderus iawn, wrth gwrs, o ddarllen adroddiad fasgwlar heddiw i'r gwasanaethau a ddarperir gan fwrdd iechyd Betsi Cadwaladr, ac yn enwedig o ddysgu na chafodd y crwner wybodaeth gyflawn ynglŷn â phedwar achos o farwolaethau cleifion o'r 47 a adolygwyd. Achosion hanesyddol, wrth gwrs—rhai ohonyn nhw'n mynd yn ôl cyn belled â 2014, hyd at 2021. Nawr, mae hynny'n teilyngu'r cwestiwn ynglŷn â faint o farwolaethau eraill, yn y gwasanaeth fasgwlaidd ac mewn disgyblaethau clinigol eraill, na anfonwyd ymlaen mewn ffordd briodol efallai at y crwner i'w hystyried. Ac wrth gwrs, rydym ni'n darllen yn yr adroddiad hwnnw hefyd am gofnodion anniben am achosion cleifion—a hynny er gwaethaf yr adroddiadau eraill sydd wedi nodi'r broblem honno dros nifer o flynyddoedd—ynghyd â methiant i weithredu'r argymhellion yn llawn o adroddiadau brathog blaenorol. Mae hi'n ofnadwy, Gweinidog, ac mae pobl yn dymuno cael gwybod pa gamau a fydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod y gwersi yn cael eu dysgu pan fydd pethau wedi mynd o chwith, ac y bydd camau yn cael eu cymryd ar gyflymder a bydd gweithredu unrhyw argymhellion yn dilyn.

Wel, diolch yn fawr. Rwyf i wedi cyhoeddi datganiad ysgrifenedig i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau i gyd am gyhoeddiad yr adroddiad hwnnw heddiw. Fe wn i y bydd y cyhoeddiad hwnnw'n achosi anesmwythyd i nifer o'r teuluoedd dan sylw, a'r rhai sy'n defnyddio gwasanaethau fasgwlar y bwrdd iechyd. Mae'r achosion a gaiff eu cynnwys yn yr adroddiad yn ymwneud â chyfnodau cyn ac wedi'r ad-drefnu a fu yn y gwasanaeth. Fe wn i fod y bwrdd iechyd wedi ymddiheuro i'r rhai a effeithiwyd gan yr adroddiad, a'r teuluoedd na dderbyniodd y gwasanaeth yr oedden nhw'n ei haeddu. Edrychodd yr adroddiad hwn yn fanwl ar yr achosion sydd dan sylw yn adroddiad Coleg Brenhinol y Llawfeddygon a gafodd ei gyhoeddi'r llynedd, felly nid achosion newydd mo'r rhain; ond mae hwn yn ymchwiliad mwy trylwyr. 

Cafwyd nifer o argymhellion. Rydyn ni, yn amlwg, wedi rhoi'r gwasanaeth fasgwlaidd yn arbennig dan arolygiaeth fwy manwl, i wneud yn siŵr y caiff yr ymyrraeth ei monitro'n rheolaidd. Fe geir cynllun ar gyfer gwelliant. Rwy'n cael diweddariad yn rheolaidd, ac mae Llywodraeth Cymru yn cael diweddariad yn rheolaidd. Fe wn i fod fy swyddogion i wedi siarad â chrwner y gogledd ddoe, oherwydd, yn amlwg, roeddwn i'n bryderus iawn o glywed nad oedd y crwner wedi cael ei hysbysu.