Hoffwn ddechrau drwy gynnig fy niolch i'r pwyllgor, ei dîm clercio a'r tystion am yr hyn rwy'n ei ystyried yn ddarn cadarn iawn o waith. Yn fy nghyfraniad, byddaf yn canolbwyntio ar un neu ddau o'r argymhellion allweddol.

Yn gyntaf, argymhelliad 1 ynghylch hyrwyddo pwysigrwydd presenoldeb yn yr ysgol. Rydym i gyd yn gwybod ei bod hi'n bwysig fod plant a phobl ifanc yn mynychu'r ysgol, ac mae'n allweddol ein bod yn cyfleu'r neges gadarnhaol honno, yn enwedig ar ôl yr holl darfu ac ansicrwydd a brofwyd dros y blynyddoedd diwethaf. Rwy'n croesawu'r ymateb gan Lywodraeth Cymru yn dweud y bydd yn cynyddu cysylltiad â rhieni a gofalwyr, er mwyn mynd i'r afael â phryderon a phwysleisio'r rhethreg gadarnhaol ynghylch pwysigrwydd mynychu'r ysgol. Rwy'n falch o'r cyfeiriad at swyddogion ymgysylltu â theuluoedd yn ymateb y Gweinidog, a'u rôl yn creu partneriaethau cryf ac yn cynnig cefnogaeth bwrpasol. Rwy'n gwybod bod y swyddogion hyn yn gwneud gwaith gwych iawn yn Rhondda Cynon Taf, a hoffwn dalu teyrnged i'r effaith sylweddol y maent yn ei chael.

Yn ail, hoffwn grybwyll argymhelliad 3 ynglŷn â theithio gan ddysgwyr. Rwy'n cymeradwyo galwad y pwyllgor am ddull sy'n canolbwyntio ar y dysgwr. Yn y cyd-destun hwn, efallai ei bod yn werth talu teyrnged yn fyr i gynnig cludiant am ddim Cyngor Rhondda Cynon Taf. Mae hwn yn berthnasol os yw plentyn ysgol gynradd yn byw 1.5 milltir o'i ddarpariaeth addas agosaf, neu 2 filltir os yw'n mynychu ysgol uwchradd. Felly, mae Rhondda Cynon Taf eisoes yn mynd y tu hwnt i'r hyn sydd wedi'i nodi yn y Mesur, gan ganolbwyntio ar yr unigolyn a cheisio cael gwared ar rwystrau i fynychu'r ysgol.

Rwy'n deall bod sylwadau Llywodraeth Cymru ynglŷn â theithio llesol yn bwysig, ond ni fydd hyn yn addas i bob plentyn ac nid dyma fyddai dewis pob rhiant a gwarcheidwad. Mae'r sylw yn ymateb Llywodraeth Cymru fod y Bil bysiau arfaethedig yn cynnig cyfle i edrych eto ar gludiant i'r ysgol hefyd yn ymrwymiad pwysig iawn. Rwy'n gobeithio y bydd yr ystyriaeth hon yn cynnwys astudiaeth beilot ar deithio am ddim ar fysiau i blant a phobl ifanc, er fy mod yn sylweddoli efallai ei fod yn rhywbeth na fydd y Gweinidog yn gallu ei roi heddiw. Mae llawer i gefnogi hyn, ac mae chwalu unrhyw rwystrau i fynychu'r ysgol, i mi, yn ffactor allweddol. Rwy'n gwerthfawrogi'r gwaith y mae Llywodraeth Cymru eisoes yn ei wneud i wneud cludiant yn fwy fforddiadwy i blant a phobl ifanc, ond mae'r Bil yn gyfle perffaith i ddarganfod a yw cymryd y cam nesaf hwn yn ymarferol ac yn ddymunol. Mae honno'n alwad y gwn fy mod i ac eraill wedi'i gwneud o'r blaen, ond mae hefyd yn un y mae Comisiynydd Plant blaenorol Cymru a Chomisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru wedi ei chefnogi.

Yn drydydd, argymhellion 4 a 7, ac mae'r rhain yn ymwneud â defnyddio data a sut mae'n sbarduno ymyriadau ac yn galw am fwy o gysondeb. Rwy'n falch iawn o'r sylwadau ymatebol gan y Gweinidog mewn perthynas â'r rhain. O'm profiad fy hun o chwarae rôl fugeiliol mewn ysgol uwchradd, rwy'n gwybod pa mor bwysig yw olrhain a monitro presenoldeb, fel y gellir nodi unrhyw broblemau, eu datrys drwy gefnogaeth gydag ymyriadau cynnar, a thrwy hynny atal llawer o broblemau rhag gwaethygu. Mae'n bosibl mai data presenoldeb yw'r arf mwyaf gwerthfawr sydd gan ysgolion i adnabod disgyblion sydd angen cefnogaeth gyda phethau fel iechyd meddwl, ac rwy'n cytuno'n llwyr gyda dyfyniad yr Athro Ann John yn yr adroddiad, 'mai'r hyn sy'n cael ei gyfrif sydd o bwys'. Ac rwy'n cymeradwyo'r hyn a ddywed y Comisiynydd Plant, sef bod absenoldeb parhaus yn faner goch, sy'n awgrymu symptom ac achos fel ei gilydd, ac rwy'n croesawu'r ymrwymiad i ddull cyson mewn unrhyw fframwaith diwygiedig. Hoffwn yn fawr weld safon aur yn cael ei gwreiddio ledled Cymru.

Yn olaf, argymhelliad 5 ar gyhoeddi gwybodaeth am y cysylltiadau rhwng cyrhaeddiad ac absenoldeb. Rwy'n cydymdeimlo â hyn, ond rwy'n teimlo bod rhaid mynd ati mewn ffordd synhwyrol fel bod gwersi'n cael eu dysgu o ddulliau blaenorol. Yn anecdotaidd, yn seiliedig ar fy mhrofiadau fy hun, rwy'n meddwl am systemau blaenorol lle roedd gwahaniaeth o 4 y cant yn y lefelau presenoldeb yn arwain at ysgolion yn cael eu categoreiddio ar begynau eithaf y raddfa, naill ai'n wyrdd neu'n goch. Weithiau, nid yw'r data crai yn dweud y stori gyfan, ac rwy'n nodi'r dystiolaeth a roddwyd gan Gymdeithas Genedlaethol yr Ysgolfeistri ac Undeb yr Athrawesau i'r pwyllgor, a oedd yn nodi, er bod gan ysgolion rôl i'w chwarae, ei bod yn gymharol i'r rôl y mae'n rhaid i sefydliadau eraill ei chwarae.

Hoffwn gloi drwy ddiolch eto i'r pwyllgor am y gwaith hwn. Mae'n bwnc pwysig iawn i sicrhau bod ein plant a'n pobl ifanc yn cael y dechrau gorau, a bod problemau'n cael eu nodi. Ond hoffwn ddiolch hefyd i'r Gweinidog am ei ymateb cadarnhaol, ac edrychaf ymlaen at ddilyn y camau nesaf wrth i'r gwaith hwn gael ei ddatblygu.