Y Cynllun Brys ar gyfer Bysiau

Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:05 pm ar 15 Chwefror 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 3:05, 15 Chwefror 2023

(Cyfieithwyd)

Wel, diolch am godi’r cwestiwn, gan ei fod yn fater sy’n peri cryn bryder i ni. Yn amlwg, nid yw hon yn sefyllfa hapus. Mae gennym rwydwaith bysiau sydd wedi’i breifateiddio, sy’n dibynnu ar allu gweithredwyr masnachol i wneud elw. Yn amlwg, mae’r pandemig wedi troi’r model busnes hwnnw ar ei ben, a’n hymyrraeth ni, gyda £150 miliwn o fuddsoddiad cyhoeddus, a gadwodd y sector rhag mynd i'r wal. Roedd bob amser i fod yn gynllun brys; y bwriad oedd ei fod yn gynllun dros dro. Bob blwyddyn, rydym yn gwario £60 miliwn ar sybsideiddio tocynnau teithio rhatach i bobl hŷn, rydym yn gwario £2 filiwn arall ar sybsideiddio cynllun fyngherdynteithio ar gyfer pobl ifanc 16 i 21 oed, ac rydym yn darparu £25 miliwn o grant i awdurdodau lleol ar gyfer y grant cynnal gwasanaethau bysiau, ac mae oddeutu chwarter cyllidebau addysg awdurdodau lleol bellach yn mynd ar gludiant i'r ysgol. Felly, rydym yn darparu llawer o arian cyhoeddus, ac ar ben hynny, rydym wedi cael y cynllun brys ar gyfer y sector bysiau.

Nawr, yn y gyllideb eleni, y bwriad bob amser oedd dirwyn hynny i ben. Un o'r pethau y mae'r diwydiant ei hun yn ei ddweud yw ein bod yn ffosileiddio—dyna'r gair y maent wedi'i ddefnyddio—rhwydweithiau bysiau ar lwybrau teithio a oedd yn gweddu i deithwyr cyn y pandemig, ond mae ymddygiad teithwyr wedi newid. Mae llai o bobl hŷn yn teithio, ceir mwy o deithiau hamdden nag a geir o deithiau cymudo. Felly, mae'n debyg ein bod yn dal i redeg patrwm bysiau'n seiliedig ar ymddygiad cyn-bandemig. Felly, doed a ddelo, mae angen ad-drefnu'r rhwydweithiau. Yn amlwg, byddai’n well gennym wneud hynny mewn ffordd drefnus. Nawr, rydym wedi bod yn ceisio cysoni setliad cyllideb anodd tu hwnt â'n dyheadau polisi, ac fel y gwyddoch, mae gennym uchelgeisiau mawr ar gyfer bysiau. Ond yn y bôn, oni bai ein bod yn barod i sybsideiddio'r diwydiant yn llawn, ni allwn wneud unrhyw beth i gadw gwasanaethau fel y maent. Ac mae hon yn broblem ledled y DU. Bydd chwiliad cyflym ar y rhyngrwyd yn dangos hyn ledled Lloegr a'r Alban. Maent oll yn wynebu'r un peth.

Nid ydym wedi gweld unrhyw arian ychwanegol yn dod gan y Trysorlys a’r Adran Drafnidiaeth a fyddai’n cynhyrchu unrhyw gyllid canlyniadol i ni ddarparu rhagor o arian eleni. Rydym hefyd yn gorfod wynebu pwysau sylweddol yn sgil costau yn y diwydiant rheilffyrdd. Felly, rydym mewn cyfyng-gyngor yma. Drwy'r wythnos diwethaf, drwy sgyrsiau adeiladol iawn gyda'r diwydiant a llywodraeth leol, fe wnaethom lwyddo i sicrhau gohiriad. Felly, mae'r cynllun brys ar gyfer y sector bysiau wedi'i warantu am dri mis arall, ac rydym yn gobeithio gweithio'n agos gyda hwy yn ystod y cyfnod hwnnw i geisio nodi pa lwybrau teithio y dylid eu cynnal o fewn yr amlen gyllideb bysiau sy'n lleihau er mwyn rhoi'r cyfle gorau inni gael gwasanaeth sgerbwd a fydd yn ein cynnal hyd at y fasnachfraint newydd, sy'n dal i fod ychydig o flynyddoedd i ffwrdd. Felly, bydd gennym broblem wirioneddol o ran pontio.

Ni fyddai unrhyw beth yn well gennyf na dod o hyd i’r arian i allu gwneud hyn yn iawn, ond mae ein hopsiynau’n gyfyngedig. Rydym yn ymwybodol o'r pwysau costau ar y Llywodraeth, a chyda’i gilydd, mae Llafur a Phlaid Cymru wedi blaenoriaethu ystod gyfan o gyllid ar gyfer prydau ysgol am ddim, ar gyfer yr argyfwng costau byw ac ar gyfer bargen gyflog i’r GIG. Nawr, ni ellir gwario'r arian hwnnw ddwywaith. Felly, yn syml iawn, nid oes arian yn hel llwch yng nghyllideb Cymru y gallwn ei wario ar hyn, er cymaint yr hoffwn wneud hynny. Felly, mae gennym her wirioneddol nawr i geisio sicrhau cyfnod pontio llyfn cystal ag y gallwn allan o'r cynllun brys ar gyfer y sector bysiau mewn ffordd sy'n achosi'r aflonyddwch lleiaf i deithwyr, gan gadw set graidd o rwydweithiau bysiau sy'n caniatáu i bobl ddefnyddio trafnidiaeth gyhoeddus a newid eu dulliau teithio, fel rydym am iddynt ei wneud. Ond ni allaf ddweud yn onest ein bod yn mynd i allu gwneud yr holl bethau rydym am eu gwneud, o ystyried yr arian sydd ar gael. Rwy’n mawr obeithio, a hoffwn apelio ar Lywodraeth y DU, gan eu bod hwythau'n wynebu'r problemau hyn hefyd, i roi arian ychwanegol yn y gyllideb drafnidiaeth ar lefel y DU er mwyn mynd i'r afael â’r argyfwng sydd yn Lloegr hefyd, a fydd yn arwain at gyllid canlyniadol ychwanegol i ni y gallwn ei roi tuag at y system fysiau wedyn a gweithio gyda'r diwydiant i greu rhwydwaith synhwyrol.