6. What is the Government doing to promote sustainable travel in South Wales East? OQ59163

Llywydd, gweithredu cynigion comisiwn Burns sy'n darparu'r ffordd fwyaf effeithiol o hyrwyddo teithio cynaliadwy. Mae'r cyhoeddiad y mis hwn yn adroddiad blynyddol uned gyflawni Burns yn nodi'r cynnydd go iawn a wnaed eisoes, a chynlluniau ar gyfer y dyfodol o ran cerdded, beicio a defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus yn y de-ddwyrain. 

Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Roedd y newyddion diweddar na fyddai prosiectau ffyrdd yng Nghymru yn cael eu hariannu yn fater chwerw i rai. Byddai wedi bod ychydig yn haws ei ddeall pe na bai wedi cael ei ategu gan y cyhoeddiad ddiwrnod yn ddiweddarach bod y cynllun brys ar gyfer y sector bysiau yn mynd i gael ei derfynu'n raddol ym mis Mehefin. I lawer o'r cymunedau yr wyf i'n eu cynrychioli, mae'r gwasanaeth bysiau yn achubiaeth. I bobl hŷn, mae'n cynrychioli annibyniaeth; i bobl ifanc, mae'n cynrychioli addysg; ac i bobl sydd heb gar, mae'n cynrychioli cyflogaeth. Rwy'n ofni bod penderfyniad eich Llywodraeth yn mynd i gael effaith niweidiol enfawr ar fywydau pobl. Byddai hefyd yn mynd yn groes i ymdrechion i hyrwyddo trafnidiaeth gynaliadwy ar adeg pan ddylem ni fod yn gwneud popeth o fewn ein gallu yn y maes hwn. Prif Weinidog, pa astudiaethau effaith sydd wedi cael eu cynnal ar y penderfyniad hwn, ac a wnewch chi ailystyried y penderfyniad ar ran y cymunedau niferus a fydd yn waeth eu byd o ganlyniad, tan fod canlyniadau llawn y penderfyniad yn hysbys?

Llywydd, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig unioni'r cofnod yma: cyllid brys oedd ef, fel dywedodd yr Aelod. Ac ni ellir ymestyn cyllid brys am gyfnod amhenodol y tu hwnt i'r pwynt lle arweiniodd y sefyllfa frys at y miliynau ar filiynau o bunnau y mae trethdalwyr Cymru wedi dod o hyd iddyn nhw i gynorthwyo'r diwydiant bysiau tra oedd y sefyllfa frys yn weithredol. Darparwyd dros £150 miliwn, yn ychwanegol at y miliynau o bunnau sydd eisoes yn cael eu buddsoddi mewn gwasanaethau bysiau, i'r diwydiant ers dechrau pandemig COVID. Roedd yn mynd i fod yn gyllid llenwi bwlch o'r cychwyn, i helpu'r diwydiant tra bod y pandemig yn cael ei effaith.

Rydyn ni eisoes wedi cyhoeddi estyniad i'r cynllun hwnnw am dri mis arall—tri mis cychwynnol, fel y dywedodd y cyhoeddiad—tra byddwn ni'n gallu trafod gyda'r diwydiant, gydag awdurdodau lleol, sut y gallwn ni ganolbwyntio'r grant cymorth i wasanaethau bysiau ar gyfer y dyfodol, gan symud y diwydiant oddi wrth, fel y mae'n rhaid iddo symud, ddibyniaeth ar gyllid brys a thua'r dyfodol y bydd y Bil bysiau y byddwn ni'n ei gyflwyno ar lawr y Senedd yn ei lunio ar gyfer gwasanaethau bysiau, dyfodol mewn ffordd sy'n cydweddu â'r arian y mae'r cyhoedd yn ei ddarparu, er budd y cyhoedd mewn gwasanaeth bysiau effeithiol ym mhob rhan o Gymru.

Prif Weinidog, yn dilyn polisi newydd economaidd niweidiol eich Llywodraeth ar ffyrdd, mae'n dod yn fwy eglur nag erioed o'r blaen bod angen i ni hyrwyddo a chael teithio cynaliadwy sy'n gweithio ar waith, ac eto rydyn ni'n gweld gwasanaethau bysiau yn cael eu torri mewn gwirionedd, fel y mae fy nghyd-Aelod dros Ddwyrain De Cymru newydd ei amlinellu, a gwasanaethau rheilffyrdd sydd wedi dod yn destun sbort, fel yr wyf i'n siŵr y bydd Aelodau dros y gogledd hefyd yn cytuno. Mae hyn heb hyd yn oed sôn am y ffaith eich bod chi'n gwrthod adeiladu ffyrdd newydd ac ymhell ar ei hôl hi o ran pwyntiau gwefru cerbydau trydan. Nid yw hyrwyddo'r defnydd o ychydig o lonydd bysiau yma ac acw yn mynd i fod yn ddigon da o gwbl, cymaint ag yr hoffai'r aelod dros Lanelli feddwl ei fod. Mae fy nghwestiwn yn syml, Prif Weinidog: sut ydych chi'n hyrwyddo teithio cynaliadwy heb i ffyrdd gael eu hadeiladu, heb i wasanaethau bysiau gynyddu nawr, a heb wasanaeth rheilffyrdd sy'n gweithio?

Llywydd, aeth plaid yr Aelod at bobl Cymru yn etholiad diwethaf y Senedd yn addo'r rhaglen adeiladu ffyrdd fwyaf erioed yn hanes Cymru, a gwrthodwyd y cynnig hwnnw yn bendant gan bobl Cymru. Wrth gwrs, gall yr Aelod barhau i roi'r peth y mae pobl wedi ei wrthod lawer gwaith yn barod gerbron pobl. Mae gwahaniaeth barn sylfaenol rhwng y math o ddyfodol y mae hi'n ei weld, lle bydd Cymru yn cael ei gorchuddio mewn concrit a'r argyfwng hinsawdd yn cael ei anwybyddu yn y broses, a chynigion Llywodraeth Cymru, nad oedden nhw, gyda llaw, Llywydd, erioed yn dweud na fyddai unrhyw ffyrdd newydd yn cael eu hadeiladu—dim ond y bydd y ffyrdd y byddwn ni'n eu hadeiladu yn ffyrdd pan fo dadl ddiogelwch dros wneud hynny, a phan fo ffyrdd yn cyfrannu'n gadarnhaol at leihau allyriadau ac yn gwneud y cyfraniad y mae'n rhaid i Gymru ei wneud at fynd i'r afael â'r argyfwng mwyaf y bydd ein plant a'n hwyrion a'n hwyresau yn ei weld.

Yn rhan o hynny, rwy'n gwrthod yn llwyr ei syniad nad oes gennym ni wasanaeth rheilffyrdd sy'n gweithio yma yng Nghymru. Mae'n drueni mawr nad yw ei phlaid hi yng Nghymru wedi llwyddo i berswadio eu Haelodau yn San Steffan y dylai'r £5 biliwn nad ydym ni'n ei dderbyn oherwydd camddosbarthiad y rheilffordd cyflymder uchel 2 ddod i Gymru; byddai hynny'n ein helpu i ddarparu gwell gwasanaeth rheilffyrdd yng Nghymru, oni fyddai? Yn y cyfamser, dim ond yr wythnos hon—dim ond ddoe—yn rhanbarth yr Aelod ei hun, dechreuodd trenau Stadler newydd weithio ar linell Rhymni. Bydd wyth trên o'r fath ym mis Mai. Mae'n arwydd bach o'r buddsoddiad mawr sy'n cael ei wneud yng Nghymru yn y gwasanaeth rheilffyrdd, er gwaethaf y gwrthodiad bwriadol o'r buddsoddiad y dylai pobl yng Nghymru ei gael ac sy'n cael ei ddarparu i bobl mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig.

Diolch i'r Prif Weinidog.