5. Beth mae Llywodraeth Cymru'n ei wneud i sicrhau bod gan blant fynediad at ddeintyddiaeth o ansawdd da? OQ59157

Llywydd, mae'n rhaid i atal nid ymyrryd fod y nod i ofal deintyddol o ansawdd da i blant. Mae'r Cynllun Gwên yn gweithredu'n llawn eto bellach, ac mae bron i 240,000 o blant wedi cael eu trin mewn gwasanaethau deintyddol cyffredinol ers mis Ebrill 2022. O'r nifer hwnnw, mae dros 55,000 yn gleifion newydd.

Diolch, Prif Weinidog, am eich ateb. Yn fy etholaeth i, mae cael gafael ar ddeintydd yn anodd dros ben, a hyd yn oed os cewch chi ddeintydd, gall yr amseroedd teithio i'r deintyddion hynny fod yn hir iawn. Felly, a wnaiff y Prif Weinidog ystyried mewn gwirionedd dod â deintyddion symudol i ysgolion, fel y gallwn ni eu cael nhw yn yr ysgol, fel y gallan nhw gael yr archwiliadau sydd eu hangen arnyn nhw i sicrhau bod eu hiechyd y geg mewn cyflwr da, gan ein bod ni i gyd yn gwybod bod iechyd y geg da yn arwain at iechyd a llesiant cyffredinol da ein plant? Diolch.

Diolch i James Evans am hynna, Llywydd. Bydd yr Aelodau yn gwybod yn wreiddiol ar y papur trefn heddiw bod datganiad gan y Gweinidog ar ddatblygiadau ym maes gwasanaethau deintyddol yng Nghymru, ac un o'r pethau y byddai wedi eu hadrodd i'r Senedd oedd syniadau ar gyfer ymdrin â gwasanaethau deintyddol mewn ardaloedd gwledig, a'r posibilrwydd o ddeintyddiaeth symudol mewn ysgolion uwchradd. Felly, mae'r Aelod wedi rhagweld ychydig o'r hyn y byddai'r Gweinidog wedi ei ddweud, ymhlith pethau eraill y bydd yn rhaid iddi eu dweud pan gaiff y datganiad ei gyflwyno. Bydd yn cael ei aildrefnu ar gyfer pythefnos o nawr, a gwn y bydd yr Aelod yn gwrando'n astud ar yr hyn sydd gan y Gweinidog i'w ddweud.

Yn y cyfamser, yn ei ran ef o Gymru, mae'r bwrdd iechyd lleol yn cymryd camau nawr i gynyddu capasiti o ran gwasanaethau deintyddol i blant. Penodwyd therapydd deintyddol newydd ac mae'r swydd honno eisoes yn gwneud cynnydd o ran plant sydd wedi bod yn aros am apwyntiadau. Ac mae deintydd arbenigol pediatrig newydd wedi cael ei benodi fel bod mwy o blant yn gallu cael triniaeth o fewn sir Powys, yn hytrach nag, fel sydd wedi digwydd yn y gorffennol, bod angen iddyn nhw gael eu cyfeirio at driniaethau arbenigol ymhellach i ffwrdd.

Prynhawn da, Prif Weinidog. Dim ond i ddilyn y cwestiwn gan James Evans, mae'n wir pan fydd plant angen ymyrraeth ym maes deintyddiaeth, bod rhestrau aros hir am y driniaeth GIG honno, yn enwedig yn yr ardaloedd yr ydym ni'n eu cynrychioli. Yn ystod y pandemig, rydyn ni'n gwybod bod nifer y plant a oedd yn cael triniaeth wedi gostwng dros 80 y cant, felly mae gwaith dal i fyny i'w wneud. A dyma ystadegyn sy'n syfrdanol i mi: tynnu dannedd yw'r achos mwyaf o lawdriniaeth o dan anesthetig cyffredinol ymhlith plant o hyd. Cwblhawyd dros 7,000 o lawdriniaethau yn 2018. Nawr, wn i ddim amdanoch chi, ond rwy'n cofio pan oeddwn i'n aros am lawdriniaeth ac wrth feddwl am gael anesthetig cyffredinol, roeddwn i'n eithaf pryderus, ond dychmygwch fod yn blentyn yn aros am y driniaeth honno—triniaeth orthodontig yn bennaf. Ym Mhowys yn unig, mae bron i 800 o blant ar restrau aros am driniaeth gan y GIG. 

Wrth gwrs, byddwch yn ymwybodol bod Llywodraeth San Steffan wedi capio cyllid ar gyfer taliad cydnabyddiaeth ym maes deintyddiaeth i staff ar 3.5 y cant—ffigur sy'n llawer is na chwyddiant. Ac felly, rydyn ni'n ei chael hi'n anodd nid yn unig yma yng Nghymru, ond yn Lloegr hefyd, i recriwtio ein deintyddion, ac mae hwnnw'n benderfyniad gan y Llywodraeth Geidwadol. Felly, a wnewch chi ymuno â mi i alw am fwy o adnoddau gan San Steffan i sicrhau bod gennym ni system ddeintyddol GIG gadarn nid yn unig yma yng Nghymru, ond ledled y wlad, i bawb, gan gynnwys ein plant? Diolch yn fawr iawn.

Diolch i Jane Dodds am hynna, ac wrth gwrs rwy'n cytuno gyda'r gosodiad sylfaenol y mae hi wedi ei gyflwyno y byddai croeso mawr i fuddsoddiad pellach ar draws y Deyrnas Unedig mewn gwasanaethau deintyddol. Ni osododd Llywodraeth Cymru derfyn fforddiadwyedd yn ein tystiolaeth i'r corff adolygu cyflogau, felly cyngor a ddarparwyd gan Lywodraeth y DU ar gyfer Lloegr yn unig yw'r lefel fforddiadwyedd o 3.5 y cant y soniodd amdani, ac nid cyngor yr ydym ni wedi ei ddarparu yma yng Nghymru.

Pe bai buddsoddiad pellach, yna fel yr wyf i wedi ei drafod gyda'r Aelod o'r blaen, fy mlaenoriaeth i yw arallgyfeirio'r proffesiwn deintyddol. A'r newyddion da yw y bydd gennym ni, ym mis Medi eleni, ddwbl nifer y therapyddion deintyddol yn dod allan o Brifysgol Caerdydd, ac ym Mangor y bydd gennym ni gwrs newydd sbon, eto yn darparu therapyddion deintyddol ar gyfer y dyfodol. Yr hyn nad oes angen i ni ei weld yw'r rhan fwyaf hyfforddedig a'r rhan ddrytaf o'r gweithlu yn cyflawni gweithgaredd nad yw'n gofyn am y lefel honno o ddawn na phrofiad i'w gyflawni yn glinigol briodol a boddhaol. Rydyn ni angen i ddeintyddiaeth ddilyn yr hyn sydd eisoes wedi digwydd ym maes gofal sylfaenol, a chael proffesiwn mwy amrywiol, fel y gall y deintyddion sydd gennym ni ganolbwyntio ar ddarparu triniaeth i'r cleifion hynny sydd wir angen y lefel honno o ofal a chymhlethdod. Ac mae'r dyfodol i wasanaethau deintyddol yng Nghymru, rwy'n credu, wir yn dibynnu ar ein gallu i symud y proffesiwn i'r cyfeiriad hwnnw, yn y ffordd y mae rhannau eraill o faes gofal sylfaenol eisoes wedi llwyddo i'w wneud yn llwyddiannus.