5. Sut mae Llywodraeth Cymru yn sicrhau'r ansawdd uchaf posibl o addysg yn ysgolion Gorllewin De Cymru? OQ59205

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna, Llywydd. Awdurdodau lleol sydd wedi eu hethol yn ddemocrataidd sy'n bennaf gyfrifol am sicrhau ansawdd addysg ysgolion yn eu hardaloedd lleol. Mae Llywodraeth Cymru yn cynorthwyo'r ymdrechion hynny drwy, er enghraifft, weithredu'r Cwricwlwm i Gymru newydd.

Diolch. Prif Weinidog, dangosodd canlyniadau diwethaf y Rhaglen ar gyfer Asesu Myfyrwyr Rhyngwladol yn 2018 bod Cymru ar waelod y gynghrair yn y DU am y pumed tro yn olynol. Cawn weld beth sy'n digwydd pan gaiff canlyniadau 2022 eu cyhoeddi yn ddiweddarach eleni, ond ers hynny, dim ond tarfu sylweddol yr ydym ni wedi ei weld ar addysg plant yng Nghymru dros y tair blynedd diwethaf oherwydd pandemig COVID-19 a streiciau athrawon hefyd bellach.

Yn ogystal â'r tarfu hwn, mae Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr sy'n cael ei redeg gan Lafur yn bwriadu torri cyllid ysgolion 2 y cant yn 2023-24. Mewn cymhariaeth, mae cyngor cyfagos Castell-nedd Port Talbot yn bwriadu cynyddu cyllid ysgolion cyfatebol i 8 y cant. Nawr, mae'r ddau gyngor hynny yn bwysig, oherwydd bod ganddyn nhw boblogaeth debyg, lefelau tebyg o gronfeydd wrth gefn, a chynnydd tebyg i'r dreth gyngor wedi'i gynnig ar gyfer y flwyddyn nesaf. Yr unig wahaniaeth yw bod yr un sy'n ei dorri yn cael ei redeg gan y Blaid Lafur. Prif Weinidog, rydym ni'n gwybod y bydd penderfyniad Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr yn cael effaith niweidiol ar addysg ym Mhen-y-bont ar Ogwr am flynyddoedd i ddod, felly beth mae eich Llywodraeth yn ei wneud i sicrhau bod disgyblion ledled Cymru yn derbyn addysg o ansawdd, lle bynnag y maen nhw'n byw, hyd yn oed os ydyn nhw'n byw mewn ardaloedd â chynghorau heb weledigaeth?

Llywydd, yn gyntaf oll, hoffwn atgoffa fy nghyd-Aelodau mai Cymru oedd yr unig ran o'r Deyrnas Unedig lle cafwyd gwelliant ym mhob un o dri dimensiwn PISA pan gyhoeddwyd y ffigurau hynny ddiwethaf. Gwn fod Aelodau Ceidwadol yn meddwl mai eu gwaith nhw yw difrïo Cymru, ond, mewn gwirionedd, roedd y canlyniadau PISA ar ben arall y sbectrwm hwnnw. Pe bawn i yn lle'r Aelod, ni fyddwn o reidrwydd wedi mentro i lawr y llwybr hwnnw gyda gweddill ei gwestiwn, oherwydd yr wybodaeth sydd gennyf i, yn yr wybodaeth y mae'n ofynnol i awdurdodau lleol ei rhannu â Gweinidogion Cymru a'u cyrff llywodraethu o ganlyniad i Reoliadau Cyllido Ysgolion (Cymru) 2010, ar gyfer Pen-y-bont ar Ogwr, yw bod y gyllideb ysgolion arfaethedig yn dangos cynnydd o 4 y cant. Pe bawn i yn lle'r Aelod, fyddwn i ddim yn sefyll elfen fathemateg rownd nesaf PISA.