1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 7 Mawrth 2023.
8. Pa gamau sydd yn cael eu cymryd gan Lywodraeth Cymru i leihau tlodi plant yng Nghanol De Cymru? OQ59231
Diolch i Heledd Fychan. Llywydd, rydym yn gweithio gyda'n partneriaid, gan gynnwys awdurdodau lleol, y trydydd sector a'r rhai sydd â phrofiad bywyd i gefnogi aelwydydd bregus. Rhai o’r camau ymarferol sy’n cael eu cymryd ar draws Cymru yw help uniongyrchol gyda chost y diwrnod ysgol, prydau ysgol am ddim i bawb mewn ysgolion cynradd a mesurau i fynd i’r afael â llwgu yn ystod y gwyliau ysgol.
Diolch, Prif Weinidog, ond, yn anffodus, fel rydyn ni i gyd yn gwybod, gwaethygu mae lefelau tlodi plant yng Nghymru, ac mae'n glir o ymwelliadau ledled fy rhanbarth, ynghyd â gwaith achos, fod y sefyllfa'n argyfyngus i nifer o deuluoedd. Mae athrawon yn gyson yn dweud wrthyf i eu bod yn gynyddol yn gorfod treulio amser yn cefnogi disgyblion a'u teuluoedd o ran yr ymateb i'r argyfwng costau byw, gan ddarparu dillad i ddysgwyr, sefydlu banciau bwyd neu bantri bwyd mewn ysgolion, a hefyd codi arian fel bod gan ddysgwyr fynediad at hanfodion yn eu cartrefi, megis oergell. Maen nhw hefyd yn gynyddol yn gorfod cefnogi dysgwyr sy'n dioddef o iechyd meddwl gwael oherwydd bod problemau yn cael mynediad at wasanaethau megis CAMHS. Dydyn nhw ddim yn cwyno am wneud hyn fel athrawon; maen nhw'n ei weld e fel rhan bwysig o gefnogi dysgwyr i gyrraedd eu llawn botensial. Ond maen nhw'n cwyno bod eu cyllidebau dan straen, eu llwyth gwaith yn cynyddu, fod cyflogau cynorthwywyr dosbarth yn arbennig o isel, gan olygu bod rhai yn gorfod dibynnu ar fanciau bwyd, a nad yw'r rôl y mae athrawon a chynorthwywyr dosbarth yn ei chwarae o ran ymateb i'r cynnydd mewn tlodi plant ddim yn cael ei gydnabod. Felly, gaf i ofyn sut y mae Llywodraeth Cymru am weithio gyda'n hysgolion i leihau tlodi plant a sicrhau bod ganddynt yr adnoddau i chwarae eu rhan i sicrhau'r gorau i'n plant a'n pobl ifanc?
Wel, Llywydd, wrth gwrs dwi'n cydnabod y cyd-destun anodd, fel mae Heledd Fychan wedi'i ddweud, ac yn anffodus mae hwnna'n mynd i waethygu yn y mis nesaf. Ar ddechrau mis Ebrill, bydd costau ynni yn cynyddu, mae pethau yn y maes trethi incwm yn mynd i rewi ac mae hwnna'n mynd i gael effaith ar incwm aelwydydd ledled Cymru, a bydd nifer fawr o bobl yng Nghymru yn wynebu costau morgais yn mynd lan hefyd. So, mae'r effaith yn y dosbarth yn mynd i fod yn anodd dros ben. Rydyn ni'n gwneud, fel yr esboniais i, nifer o bethau—lot o bethau dan y cytundeb cydweithredu—i helpu teuluoedd ac i helpu yn y dosbarth hefyd, ac mae'r Gweinidog addysg wedi bod mewn trafodaethau gyda'r undebau addysg dros yr wythnosau diwethaf i siarad gyda nhw am beth y gallwn ni ei wneud gyda'n gilydd i helpu'r bobl sy'n gweithio gyda'r plant—yr athrawon a'r bobl eraill—i roi fwy o amser i wneud y gwaith maen nhw yna i'w wneud, trwy eu helpu nhw yn fwy cyffredinol. So, trwy gydweithio gyda'r undebau, trwy'r rhaglen rŷm ni wedi ei chytuno gyda Phlaid Cymru, mae pethau ymarferol gallwn ni eu gwneud i helpu pobl mewn cyd-destun sy'n un anodd i deuluoedd ac i bobl sy'n gweithio yn y sector hefyd.
Diolch i'r Prif Weinidog.