4. Dadl: Cyllideb Derfynol 2023-24

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:22 pm ar 7 Mawrth 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Peter Fox Peter Fox Conservative 3:22, 7 Mawrth 2023

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddechrau drwy ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad eto? Fel arweinydd cyngor yn y gorffennol, gwn na fyddai llawer o'r penderfyniadau sydd wedi eu gwneud gan y Gweinidog wedi bod yn hawdd. Fodd bynnag, mae gormod yn y gyllideb hon yn methu'r targed. Er bod Gweinidogion Llafur wedi honni eu bod yn blaenoriaethu'r materion allweddol ar gyfer pobl Cymru, y gwir yw bod hyn yn bell o fod yn wir. Yn hytrach na chanolbwyntio ar flaenoriaethau pobl weithgar Cymru, tynnwyd sylw Gweinidogion Llafur yn llwyr gan bwerau newydd a hoff brosiectau y buon nhw'n gwastraffu amser ac arian arnyn nhw dros nifer o flynyddoedd. Yr hyn sy'n unigryw i Gymru yw'r argyfwng cynyddol yn ein GIG yma yng Nghymru, y dyheadau coll yn ein hysgolion, ac argyfwng tai dros ddegawdau yng Nghymru—y cyfan yn ganlyniad uniongyrchol i 25 mlynedd o lunio polisi gwael gan Lafur.

Yn y gyllideb hon, dylem fod wedi gweld mwy o arian yn cael ei gyfeirio tuag at heriau costau byw, tuag at ein gwasanaethau gofal iechyd, tuag at ein hysgolion a thuag at gymorth pellach i fusnesau. Ond, o dan reolaeth Llafur, mae ein gwasanaeth iechyd yn gweld toriad mewn termau real o £228 miliwn. Mae'r toriad hwn er gwaethaf y ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi derbyn £305 miliwn yn ychwanegol ar gyfer GIG Cymru a gofal cymdeithasol i oedolion ar gyfer 2023-24. Mae cyllideb addysg a'r Gymraeg hefyd wedi gweld toriad mewn termau real o £343.5 miliwn a thoriad o £43 miliwn mewn termau arian parod, unwaith eto, er gwaethaf cyllid canlyniadol ychwanegol o £115 miliwn gan Lywodraeth y DU.

Mae'n amlwg nad yw Llafur wedi mynd i'r afael ag addysg yng Nghymru. Mae chwarter canrif o'u rheolaeth wedi gweld system addysg Cymru'n tanberfformio o'i chymharu â gwledydd eraill y DU a chyfartaledd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Mae'n amlwg, er bod athrawon yn streicio o ganlyniad i danariannu cronig a diffyg staff, bod Gweinidogion Llafur yn torri'r gyllideb addysg. A does dim llawer yn newid. Dros y 10 mlynedd diwethaf, mae Llafur wedi tanariannu ein meddygon, ein nyrsys a'n gweithwyr iechyd proffesiynol gyda gostyngiad o £400 miliwn, gan ailgyfeirio arian a oedd i fod ar gyfer gwella canlyniadau gofal iechyd pobl er mwyn ariannu'r hoff brosiectau hynny a mentrau busnes aflwyddiannus fel Maes Awyr Caerdydd.