Go brin fod hynny'n newyddion sydd newydd dorri, Dirprwy Lywydd, ond dyna ni. [Chwerthin.] Diolch am eich cyfraniad gwerthfawr—fe'i gwerthfawrogwyd fel arfer.

Mae'n rhaid i mi ddweud bod cyllideb Llywodraeth Cymru ar gyfer 2023-24 yn adlewyrchiad, gadewch i ni fod yn onest, o bosib y set fwyaf heriol o amgylchiadau ariannol rydyn ni wedi eu profi erioed yn oes datganoli. Mae pwysau'r adferiad ar ôl COVID, chwyddiant cynyddol ac, wrth gwrs, effaith y rhyfel yn Wcráin, ymhlith pethau eraill, i gyd wedi'u gwaethygu gan ffolineb llwyr Llywodraeth Dorïaidd sydd wedi colli gafael ar faterion ac allan o reolaeth. Yn dilyn fflyrtian yn drychinebus gydag economeg ffantasi o doriadau treth heb eu hariannu, mae'r Torïaid bellach yn troi at don arall o fesurau cyni eto mewn ymgais fyrbwyll i achub eu hygrededd etholiadol.

Nawr, mae'r rhagolygon ariannol llwm a osodwyd ger ein bron heddiw felly, yn bennaf oll, yn gondemniad damniol o Lywodraeth y Deyrnas Unedig, y mae ei chamreoli trychinebus dros economi'r Deyrnas Unedig wedi llusgo Cymru bendramwnwgl i'r gors. Ac fel bob amser, wrth gwrs, fel sydd wastad wedi digwydd o dan gyni a ysgogwyd gan y Torïaid, y rhannau tlotaf a'r mwyaf agored i niwed o gymdeithas sy'n gorfod ysgwyddo'r baich trymaf o ganlyniad i doriadau gwariant cyhoeddus a thanfuddsoddi. Felly, rydym yn cydymdeimlo â Llywodraeth Cymru sy'n gorfod ymgorffori ergyd o £1.4 biliwn i'w pŵer gwario mewn termau real dros y ddwy flynedd nesaf, Fodd bynnag—dyna beth rydych chi'n aros amdano, onid e? Fodd bynnag, er y gallwn gytuno â Llywodraeth Cymru ar achosion yr anhwylder ariannol presennol, bydd ein diagnosis o sut i fynd i'r afael â'r problemau hyn yn amlwg yn wahanol.

Nawr, mae'r cyfyngiadau y datblygwyd y gyllideb hon oddi mewn iddynt yn dangos yn bendant fod Cymru yn cael ei gwasanaethu'n wael, rwy'n credu, gan y model grant bloc presennol o gyllid datganoledig, sy'n cyfrif am dros 80 y cant o bŵer gwario Llywodraeth Cymru o ddydd i ddydd. Er gwaethaf yr ystod helaeth o feysydd polisi sydd bellach wedi'u datganoli i Gymru, mae'r cyflawni yn dal i fod yn ddibynnol yn bennaf ar benderfyniadau gwariant Llywodraeth y DU nad oes gennym, i bob pwrpas, unrhyw ddylanwad drostynt. Er bod natur y model grant bloc yn cyfyngu yn ei hanfod ar allu Llywodraeth Cymru i weithredu, nid yw hynny'n rhyddhau Llywodraeth Cymru rhag cael ei beirniadu am lawer o'r penderfyniadau rydych chi wedi'u gwneud mewn cysylltiad â'r gyllideb hon. Mae gennym ni, fel llawer o bobl eraill, rwy'n siŵr, bryderon difrifol o hyd, er enghraifft, ynghylch diffyg unrhyw gynnydd mewn cyllid ar gyfer y grant cymorth tai. Mae hynny'n arbennig o bryderus, oherwydd rydyn ni'n gwybod beth fydd y goblygiadau. Bydd y penderfyniad i beidio â gweithredu cynllun cymorth tanwydd Cymru ar gyfer y gaeaf nesaf yn dychryn nifer o aelwydydd a oedd yn dibynnu ar y gefnogaeth honno dros y misoedd diwethaf. Mae'r tro pedol munud olaf yr ydym wedi clywed amdano eisoes wedi'i grybwyll heddiw ynghylch cyllid ar gyfer y cynllun brys ar gyfer y sector bysiau yn achosi pryder sylweddol ymhlith gweithredwyr bysiau, ydy, ond am hyfywedd hirdymor llwybrau bysiau ledled Cymru, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig, ac yn enwedig yn sgil yr adolygiad ffyrdd. Ond, wrth gwrs, dyma beth yw diben gwleidyddiaeth, a bydd ein dull pragmatig ni, drwy'r cytundeb cydweithio, yn cyflawni o leiaf rhai o'n hymrwymiadau maniffesto. Bydd yn mynd o leiaf rhywfaint o'r ffordd i liniaru rhai o'r heriau y mae pobl Cymru yn eu hwynebu heddiw.

Felly, rwy'n falch ein bod wedi gallu diogelu cyllid ar gyfer y cytundeb cydweithio, mewn gwirionedd gan ychwanegu rhai elfennau at hynny pan ydym yn teimlo bod hynny'n angenrheidiol, a hefyd yn dylanwadu dros feysydd eraill o ddiddordeb cyffredin, yn enwedig yn ymwneud â'r argyfwng costau byw a'r pwysau ehangach ar wasanaethau cyhoeddus, gyda phwyslais ar yr agenda ataliol. Nawr, mae hyn yn rhywbeth sydd wedi cael ei drafod ers amser maith, pryd rydyn ni'n gweld esblygu i'r cyfeiriad hwnnw, ac, i mi, mae angen i ni gyflymu hynny, oherwydd y buddsoddiad mwy hirdymor hwnnw fydd mewn gwirionedd yn dod â budd nes ymlaen.

Nawr, wrth gwrs, ni allwn adael i'r foment hon fynd heibio heb ddweud y geiriau hynny—prydau ysgol am ddim. Bydd cyfanswm o 70 miliwn o bunnau yn cael ei ymrwymo y flwyddyn nesaf i wneud yn siŵr bod ein plant yn cael prydau maethlon mewn ysgolion, ac rydym yn falch bod y rhaglen honno'n symud i'r cyfeiriad cywir, ac, yn amlwg, rydym eisiau ei hymestyn cyn belled ag y gallwn. Gofal plant am ddim—rydym yn gwybod am y £100 miliwn a ymrwymwyd yna, a chynnydd o £10 miliwn arall a sicrhawyd yn ein cytundeb.

Ac yna, o ran dylanwadu ar gylch ehangach y gyllideb, ar dai—ac rydyn ni wedi gweld, onid ydym ni, y ffigurau brawychus o ran adfeddiannu yng Nghymru—£40 miliwn dros ddwy flynedd i gynorthwyo'r rhai mewn trafferthion morgais yn gynnar, i'w galluogi i aros yn eu cartrefi. A hefyd ar dai—£59 miliwn dros ddwy flynedd i gefnogi'r gwaith o ddarparu tai cymdeithasol newydd, carbon isel. Gallwn fynd ymlaen, ond rwy'n gweld mai ychydig iawn o amser sydd gennyf i ar ôl.

Ond Plaid Cymru fyddai'r cyntaf i gydnabod bod mwy i'w wneud, a dyna pam rydym yn cydnabod, os oes unrhyw gyllid canlyniadol ychwanegol yn dod i Gymru, yna rydym ni eisiau gwybod, neu rydyn ni eisiau i bawb wybod, ein bod wedi cytuno ar flaenoriaethu meysydd. A soniodd y Prif Weinidog am gyflogau'r sector cyhoeddus fel un maes allweddol y mae angen i ni fynd i'r afael ag ef o hyd, a ni fyddai'r cyntaf i gyfaddef hynny. Ond rydyn ni hefyd eisiau gweld y cynllun brys ar gyfer y sector bysiau yn cael ei ehangu. Rydym hefyd eisiau gweld prydau ysgol am ddim yn cael eu hymestyn i'r ysgol uwchradd, ac rydym hefyd eisiau gweld cynnydd yn y lwfans cynhaliaeth addysg.

Felly, nid yw'r gyllideb hon yn berffaith. Dydy ein dylanwad ni ddim yn ymestyn i bob rhan o'r gyllideb hon. Ond, drwy'r cytundeb cydweithio, a'r ychydig feysydd ychwanegol lle rydym wedi llwyddo i ysgogi mwy o fuddsoddiad, rydym yn ffyddiog y bydd hyn o leiaf yn mynd rhywfaint o'r ffordd i herio rhai o'r materion a'r problemau hirsefydlog y mae pobl Cymru'n eu hwynebu ar yr adeg anodd hon.