1. Sut mae Llywodraeth Cymru'n cefnogi dysgwyr yng Nghanol De Cymru gyda chost y diwrnod ysgol? OQ59256

Mae ein grant hanfodion ysgol wedi gwneud gwahaniaeth enfawr i nifer o deuluoedd incwm isel ar draws Cymru, gan helpu i leihau'r pryder ynghylch prynu gwisg ysgol ac offer, er enghraifft. Bydd cyllid o £13.6 miliwn ar gael yn 2023-24.

Diolch, Weinidog. Fel rydych chi wedi amlinellu, yn amlwg, mae yna nifer o bethau wedi helpu teuluoedd. Gwnaethoch chi sôn am leihau'r pryder, ond mae'r pryder hefyd yn parhau, oherwydd y gwir amdani ydy bod nifer o deuluoedd yn dal i gael trafferth fforddio'r hanfodion i ddysgwyr sydd ynghlwm â chost y diwrnod ysgol. Mi wnaethoch chi gyfeirio at wisg ysgol, ond er eich bod chi wedi newid y canllawiau ar y mater, mae nifer o ysgolion yn parhau i fynnu logo ar wisg ysgol a phethau megis blaser—pethau sydd yn ychwanegu'n sylweddol at gost gwisg ysgol. A gyda chostau hefyd yn cynyddu, rydyn ni yn gwybod gan deuluoedd bod y grant sydd ar gael ddim yn ddigonol, a hwythau gyda chymaint o gostau ychwanegol.

Mater arall, wrth gwrs, ydy cost tripiau ysgol neu'r pethau ychwanegol sydd yn cyfoethogi profiadau dysgwyr. Yn aml, mae hyn yn amrywio'n fawr o ysgol i ysgol, yn dibynnu os ydy rhieni yn gallu codi arian ac ati, gan olygu bod nifer o'n dysgwyr mwyaf bregus ni'n colli allan, efallai, ar brofiadau megis mynd ar drip i'r theatr ac ati os nad ydy'r ysgol yn gallu fforddio talu ar eu rhan. Felly, gaf i ofyn, felly, beth yn fwy mae'r Llywodraeth yn bwriadu gwneud i sicrhau nad oes unrhyw ddysgwr yn colli allan ar ddiwrnod o addysg neu weithgareddau sy'n cyfoethogi eu haddysg oherwydd sefyllfa economaidd eu haelwyd?

Wel, mae'r Aelod yn sôn am bethau pwysig iawn, wrth gwrs, ac mae'n gwybod ein bod ni'n cydweld gyda hi pa mor bwysig mae e i sicrhau bod yr ysgol yn hygyrch i blant o bob amgylchiadau. Mae'r grant hanfodion ysgol wedi gwneud cyfraniad sylweddol i hynny, ac ynghyd â hynny, rŷn ni wrthi'n lansio ymgyrch er mwyn marchnata argaeledd y cynllun hwnnw i sicrhau bod pob un person sy'n cymhwyso ar ei gyfer e yn cynnig am hynny. Wrth gwrs, un o'r heriau wrth ledaenu prydiau bwyd am ddim mewn ysgolion cynradd yw bod dim cynnig pryd am ddim bellach mewn ysgol gynradd. Felly, mae'n bwysig ein bod ni, ar yr un pryd, yn cyfathrebu argaeledd y cynllun arall, ac mae ymgyrch gyfathrebu wrthi'n gwneud hynny ar hyn o bryd ac yn dangos rhyw gynnydd.

Ynghyd â hynny, fel gwnaeth hi sôn, rŷn ni bod yn ymgynghori ar newid canllawiau o ran gwisg ysgol; dyw'r canllawiau newydd ddim, fel mae'n digwydd, wedi cael eu cyhoeddi eto, ond rwy'n bwriadu gwneud hynny yn yr wythnosau nesaf. Mae wir yn bwysig ein bod ni'n sicrhau bod pob corff llywodraethol yn edrych o ddifrif ar hyn. Mae'r rhan fwyaf yn gweld hyn yn flaenoriaeth bwysig, wrth gwrs, beth bynnag. Mae canllawiau pwysig ar gael i ysgolion gan Plant yng Nghymru sydd yn esbonio i brif athrawon ac i gyrff llywodraethol sut i fynd ati i sicrhau nad yw costau ysgol yn rhwystr i allu ymwneud gyda bywyd yr ysgol yn ehangach, ac yn argymell hynny i bob ysgol, i sicrhau eu bod nhw'n gwneud popeth y gallan nhw i gadw costau mor isel â phosib.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Gallwch chi a fi drafod rhinweddau'r polisi cinio ysgol am ddim y mae'r Llywodraeth wedi'i gyflwyno, ond yr hyn sy'n bwysig yw deall sut mae awdurdodau lleol ac ysgolion yn arbennig wedi eu cefnogi wrth gyflwyno'r polisi hwn. Mae'n amlwg bod Cyngor Bro Morgannwg, sef yr ardal o ble rwy'n dod, wedi gorfod ariannu rhywfaint o'r gwariant cyfalaf o ryw £250,000 eu hunain—gwnaethon nhw ymateb i gais Rhyddid Gwybodaeth y gwnes i ei gyflwyno iddyn nhw. Pa asesiad y mae'r adran wedi'i wneud o ran gwariant cyfalaf y bu'n rhaid i awdurdodau lleol ei wneud yn ardal Canol De Cymru i weithredu'r polisi hwn? Ac, o ystyried y costau gorwario y mae rhai awdurdodau yn eu hwynebu gyda hyn, a yw'r Llywodraeth yn mynd i wneud yn iawn am y diffygion, yn arbennig i Gyngor Bro Morgannwg, sydd, fel y dywedais i, yn £250,000 o arian cyfalaf y maen nhw wedi gorfod ei ddefnyddio a allai fod wedi'i wario mewn mannau eraill?

Mae'r Aelod yn dweud y gallwn ni 'drafod rhinweddau' y peth; gadewch i ni fod yn glir, dydy e ddim eisiau i ni fod yn ei wneud. [Torri ar draws.] Dydy e ddim eisiau i ni fod yn bwydo pob plentyn yn yr ysgol gynradd, felly dyna'r safbwynt mae ei blaid yn ei gymryd yn sicr. Felly, nid oes dadl am rinweddau'r peth; mae'n eithaf clir beth yw ei safbwynt ef arno, felly gadewch i ni gael hynny ar y cofnod.

Mae cronfa sylweddol sydd wedi'i buddsoddi i gyflawni hyn yn effeithiol. Mae rhan o honno'n gyfalaf—mae'n gweithredu ar gyllideb gwerth £60 miliwn ar hyn o bryd—ac mae rhan ohoni'n refeniw, yn gweithredu ar ryw £260 miliwn dros y cyfnod. Mae'r gwaith wedi'i wneud gyda phob awdurdod lleol i nodi eu hanghenion ac mae wedi'i dyrannu ar y sail honno. Rydw i eisiau talu teyrnged i Gyngor Bro Morgannwg, a chynghorau ledled Cymru, am ba mor anhygoel o gyflym, mewn gwirionedd, maen nhw wedi gallu defnyddio'r cyfalaf hwnnw a chyflwyno'r cynllun. Pan gafodd cynigion tebyg eu hystyried, er enghraifft, yn yr Alban, yn ddealladwy, efallai, roedd y cyfnod rhwng cychwyn y polisi a'i gyflwyno mewn ysgolion tua dwywaith y cyfnod y bu modd i ni ei wneud yng Nghymru. Mae hynny, i raddau helaeth, wedi digwydd oherwydd ymrwymiad awdurdodau lleol ledled Cymru. Ac, mewn gwirionedd, rydyn ni wedi bod yn ystyried yn ofalus sut yr ydyn ni'n cyflwyno—a byddwn ni'n gwneud rhai cyhoeddiadau eto yn ystod yr wythnosau nesaf ynghylch yr ail flwyddyn—ac mae hynny'n ymateb i'r heriau gwirioneddol sydd wrth roi ar waith rhai o'r newidiadau cyfalaf sydd eu hangen ar lawr gwlad—i addasu ceginau ac yn y blaen. Mae'r darlun hwnnw'n amrywio'n ledled Cymru, wrth gwrs, ond mae'r cyllid wedi cael ei rannu yn deg mewn ffordd sy'n adlewyrchu anghenion awdurdodau, a diolch iddyn nhw am eu holl waith.