10. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i hwyluso trafodaethau rhwng awdurdodau lleol ac ysgolion yn ystod y cyfnod hwn o galedi ariannol difrifol? OQ59253

Mae'n ofynnol yn ôl y gyfraith i awdurdodau lleol fod â fforwm ysgol sefydledig, a phwrpas fforwm ysgol yw helpu i ddatblygu deialog wybodus a hyderus rhwng awdurdodau lleol a'u hysgolion, gan gynnwys, yn bwysig iawn, ar faterion cyllidebol.

Diolch am yr ateb hynny, Weinidog.

Ychydig wythnosau yn ôl, cyhoeddwyd toriad o £2.12 miliwn i gyllideb ysgolion cyngor Pen-y-bont ar Ogwr, sy'n golygu mwy o berygl o golli swyddi. Mae'n destun pryder, wrth gwrs, fod Pen-y-bont ar Ogwr yn ficrocosm o'r hyn sydd i'w weld yn digwydd ledled Cymru ar hyn o bryd.  Ym mis Tachwedd, gwnaeth Heledd Fychan dynnu sylw at arolwg Cymdeithas Genedlaethol y Prifathrawon, a ddywedodd mai dim ond 5 y cant o ysgolion sy'n dweud y byddant yn gallu talu eu costau yn y flwyddyn academaidd nesaf heb fynd i ddiffyg ariannol. Gweinidog, sonioch chi, mewn ymateb i Heledd Fychan am drafodaethau ag ysgolion, ynghylch ymestyn cronfeydd wrth gefn mor bell â phosibl. Felly, a allwn ofyn a fydd y Gweinidog yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y trafodaethau hynny ac a yw'r Gweinidog wedi ystyried unrhyw atebion tymor canolig i dymor hir, o bosibl mewn cydweithrediad ag awdurdodau lleol, i'r pwysau cyllidebol difrifol sy'n wynebu ysgolion?

Yn y flwyddyn ariannol nesaf, bydd rhanbarth Gorllewin De Cymru yr Aelod yn cael £945 miliwn o gyllid setliad, ac mae Cymru gyfan yn gweld cynnydd o 7.9 y cant mewn cyllid setliad o'i gymharu â'r llynedd ar sail gyfatebol. Mae'r cynnydd hwn yn uwch na'r mwyafrif helaeth o gynnydd i awdurdodau lleol dros y blynyddoedd diwethaf, sy'n dangos y flaenoriaeth barhaus rydym ni fel Llywodraeth yn ei roi i sicrhau bod cyllidebau awdurdodau lleol, ac yn fy achos i, wrth gwrs, y cyllidebau sydd ar gael i ysgolion, mor uchel â phosibl, er gwaethaf y pwysau real iawn, iawn, y gwn fod yr Aelod yn ei werthfawrogi, y mae cyllideb Llywodraeth Cymru hefyd oddi tano. Yn amlwg, mae'r ffordd y mae'r cyllidebau hynny'n cael eu dyrannu yn fater i awdurdodau lleol, ond bydd hefyd yn gwybod bod awdurdodau wedi rhoi sicrwydd, yn benodol, er enghraifft, yng nghyd-destun y trafodaethau diweddar gydag undebau athrawon mewn perthynas â gweithredu diwydiannol, a bu proses dryloyw sydd wedi ceisio darparu cymaint o wybodaeth â phosibl ynghylch sut y bydd ysgolion yn cael eu hariannu.

Soniodd am y pwynt am gronfeydd wrth gefn. Mae'n rhan bwysig o'r agwedd ariannu yn y tymor byr. Fel arfer, ni fyddai'r un Llywodraeth yn annog awdurdodau i archwilio'r defnydd o gronfeydd wrth gefn, oherwydd eu bod nhw yno at ddibenion penodol. Rwy'n credu, o dan yr amgylchiadau penodol sy'n ein hwynebu, sef bod proffil ariannu a gwariant mewn ysgolion dros gyfnod COVID-19 yn wahanol iawn, iawn, ac mae hynny wedi adeiladu lefel hanesyddol uchel o gronfeydd wrth gefn—. Ond rwyf am fod yn glir iawn nad wyf yn ystyried hynny fel rhan o'r ateb tymor hir, oherwydd pan gaiff y cronfeydd hynny eu defnyddio, dyna hi. Felly, maent yno i leddfu pwysau yn y tymor byr yn hytrach na'r tymor hir, ond maent yn dal yn bwysig wrth chwarae'r rôl honno.

Diolch i'r Gweinidog.