Part of the debate – Senedd Cymru am 2:57 pm ar 21 Mawrth 2023.
Diolch yn fawr, Delyth, am y gyfres yna o sylwadau a chwestiynau. Yn amlwg, rydyn ni'n sefyll gyda'n gilydd yn fras ynglŷn â'r materion hyn. Rwy'n falch iawn o fod yn cyflwyno hyn. Fe fydd yn gwneud gwahaniaeth sylweddol i bobl Cymru. Fe fydd yn helpu ein hawdurdodau lleol ni hefyd wrth gyfeirio eu hymdrechion nhw, ac mae hynny'n bwysig iawn hefyd, ac mae hynny'n gwbl ganolog i'r pwynt ynglŷn â chyfiawnder cymdeithasol yr ydych chi'n ei wneud, oherwydd yr hyn y bydd gofyn i'r awdurdodau lleol ei wneud yw llunio cynllun ar gyfer eu hardal nhw sy'n targedu ardaloedd penodol ar gyfer mesurau penodol. A dyna pryd y byddwn ni'n gwireddu rhai o'r pwyntiau a wnewch chi ynglŷn â chyfiawnder cymdeithasol.
Mae hi'n ffaith drist mewn bywyd—yn fy etholaeth i fy hun—yn aml iawn, y bobl dlotaf sy'n byw yn y lleoedd, ac yn fy etholaeth i'n benodol, lle mae'r aer yn ymgasglu mewn gwirionedd. Felly, os meddyliwch am lan y môr Abertawe, mae pobl yn gyrru cerbydau ar hyd y ffrynt, a'r aer yn codi i fyny ac yn gorwedd ar bennau'r bryniau, sef lle mae rhai o'r wardiau mwyaf difreintiedig yn economaidd gymdeithasol. Felly, fe geir diffygion gwirioneddol o ran cyfiawnder cymdeithasol, hyd yn oed yn y ffordd mae'r gwynt yn chwythu fel yna. Ac felly, fe ofynnir i'r awdurdod lleol edrych ar hynny a tharged hynny.
Ond mae angen i ni fod â data llawer mwy cadarn na'r hyn sydd gennym ni. Mae gennym ni lawer o ddata—ac mae Janet wedi darllen cryn dipyn ohonyn nhw i ni—ond, mewn gwirionedd, nid oes gennym ni gymaint â chymaint o ddata sy'n benodol i Gymru. Mae gennym lawer o ddata'r DU, mae gennym lawer o ddata ar gyfer Lloegr, ond nid oes gennym lawer o ddata ar gyfer Cymru. Felly, un o'r pethau y bydd hyn yn ei wneud yw caniatáu inni ddefnyddio cyfres gyfan o fesurau ledled Cymru i fesur y data, i fesur yr aer yr ydym ni'n ei anadlu. Dyna'r ateb i un o'ch cwestiynau chi hefyd: dyna sut y byddwn ni'n gwybod ei fod wedi gwella, oherwydd fe fyddwn ni'n defnyddio llawer mwy o dechnoleg, os hoffech chi, i allu gwneud hynny. Ac rwyf i wedi bod yn edrych yn arbennig iawn i weld sut y gallwn ni gael cyfres eang o dechnoleg y gellir ei hymestyn sy'n gwneud hynny. Felly, fe fyddwn ni'n dechrau gyda'r hyn y gallwn ni ei fforddio, ac yna, wrth i ni allu fforddio mwy, wrth i ni fod yn cydweithio gyda'n hawdurdodau lleol, fe fyddwn ni'n ei rhoi ar waith. Felly, fe fyddech chi'n disgwyl i awdurdod lleol fod yn targedu'r mannau hynny y mae hi'n hysbys eu bod â'r ansawdd aer gwaethaf.
Mae'r enw'n bwysig oherwydd, yn gyntaf i gyd, mae'n rhaid i ni gael cytundeb y Llywydd ar gyfer ei gyflwyno, ac, felly, mae'n rhaid i'r enw fod yn ddisgrifiadol o'r hyn yr ydym ni'n ei wneud, ac roeddem ni'n awyddus i gynnwys seinweddau am bob math o resymau perthnasol iawn yr wyf i'n credu eich bod chi'n cytuno â nhw. Ac yn ail, mewn gwirionedd, mae'n rhan o gyfres o ddeddfwriaeth sy'n cyd-fynd gydag ef. Felly, o ran mynediad at gyfraith Cymru, mae'n rhan o gyfres o Ddeddfau'r amgylchedd. Fe gaiff ei galw yn Ddeddf aer glân, yn anochel, ond mae teitl ffurfiol yn gweddu i'r gyfres o Ddeddfau y byddai disgwyl i bobl edrych arnyn nhw. Nid darn o ddeddfwriaeth annibynnol mohono; mae'n diwygio deddfwriaeth arall ac mae'n ffitio mewn cyfres. Felly, mae hi'n bwysig iawn nad yw pobl yn disgwyl dod o hyd i bopeth y maen nhw'n ei ddymuno mewn un Ddeddf unigol, fe fyddai angen iddyn nhw chwilio yn fwy eang. Ac felly, mewn gwirionedd, rwy'n credu bod hyn yn bwysig. Ond, rwy'n credu eich bod chi'n iawn, ar lafar gwlad, rwy'n credu mai ei henw fydd y Ddeddf aer glân.