Part of the debate – Senedd Cymru am 3:51 pm ar 21 Mawrth 2023.
Diolch i'r Aelod am y cwestiynau hynny ac am rhestru'r heriau. Rwy'n siŵr hefyd eu bod hi’n awyddus i ddathlu’r llwyddiannau yn ein system addysg ni, a’r holl waith sy’n cael ei wneud yn ein dosbarthiadau ni bob dydd i ddarparu’r addysg orau posib ar gyfer ein pobl ifanc ni. Rwy’n siŵr ei bod hi’n cydnabod hynny hefyd.
O ran y cwestiynau penodol, mi wnaf i fy ngorau i fynd i’r afael â rhai ohonynt, o leiaf. Mae impact COVID ar ysgolion, wrth gwrs, yn un sylweddol. Mae’r adroddiad Estyn, y byddwn yn ei drafod yn hwyrach y prynhawn yma, yn rhoi dadansoddiad o rai o’r effeithiau ar ein hysgolion ni.
Rŷm ni wedi gallu llwyddo, yn y flwyddyn ariannol sy’n dod, i gynyddu’r hyn yr oedden ni'n bwriadu ei gyfrannu i’r gronfa sy’n cefnogi ysgolion i ddelio gydag effaith COVID. Roeddwn yn disgwyl gorfod lleihau hynny, ond gan fod yr impact, wrth gwrs, mor sylweddol, rŷm ni wedi gallu cynnal y gronfa honno, ac mae’n glir, o’r dadansoddiadau sydd wedi cael eu gwneud ar draws y Deyrnas Gyfunol, fod yr arian a’r ffyrdd o wario’r arian yr ydym wedi’u darparu yma yng Nghymru tua’r ochr fwyaf hael, os hoffwch chi, o’r ystod o ymyriadau ar draws y Deyrnas Unedig, a'u bod hefyd wedi cael eu buddsoddi yn y ffyrdd mwyaf blaengar.
O ran presenoldeb, mae hon yn her sylweddol, fel yr oedd yr Aelod yn ei ddweud yn ei chwestiwn. Bydd hi’n gwybod am y gwaith yr ydym wedi’i wneud o ran yr adolygiad gan Meilyr Rowlands i edrych ar beth yn fwy y gallem ei wneud. Fel rhan o hynny, rŷm ni’n adnewyddu’r gofynion a’r canllawiau i ysgolion ynglŷn â sut i fynd i’r afael â hyn. Mae’r trothwy presennol ar gyfer cefnogaeth bellach i deuluoedd lle mae plant yn absennol yn uwch, efallai, nag y dylai fod yn y cyd-destun rydym yn gweithio ynddo ar hyn o bryd. Felly, un o’r pethau rwy’n gobeithio y byddwn ni’n gallu ei wneud yw gostwng y trothwy cyn ein bod ni’n rhoi mwy o gefnogaeth i deuluoedd.
Bydd hi wedi gweld fy mod i wedi datgan yn ddiweddar fuddsoddiad pellach i helpu cynghorau lleol i gyflogi swyddogion pwrpasol ar gyfer gweithio gyda theuluoedd i’w hannog nhw i anfon eu plant nôl i’r ysgol ac i weithio gyda’r plant hynny eu hunain, wrth gwrs, i sicrhau bod y berthynas honno’n cael ei hadnewyddu ac i ddenu pobl ifanc nôl i’r ysgol ar ôl cyfnod sydd wedi bod yn anodd iawn. Felly, perthynas o ymddiried ac o gefnogaeth bwrpasol, bersonol dwi’n credu yw’r ffordd orau o sicrhau hynny, ond mae angen mwy o gefnogaeth ar y system i ddarparu hynny, a dyna yw pwrpas y buddsoddiad rwy’n cyfeirio ato.
O ran y ddarpariaeth ôl-16, mae hon, wrth gwrs, yn elfen bwysig. Gwnaf i jest ddweud nad bwriad y ddogfen hon yw rhestru pob polisi y mae’r Llywodraeth yn ymrwymo iddo fe, ond rhoi amserlen o’r prif bethau sydd â gofyniad i’r proffesiwn, os hoffwch chi. Bydd hi’n gwybod, wrth gwrs, o’r gwaith rŷm ni wedi bod yn ei wneud ar y cyd â Phlaid Cymru fel rhan o’r cytundeb cydweithio, fod buddsoddiad sylweddol yn mynd i mewn i waith y Coleg Cymraeg Cenedlaethol. Un elfen o waith y coleg sydd mor werthfawr yw'r hyn maen nhw'n ei wneud i gynyddu darpariaeth prentisiaethau trwy gyfrwng y Gymraeg, ond wrth gwrs mae mwy i'w wneud yn hynny o beth.
O ran llwyth gwaith, wrth gwrs, mae'n iawn i ddweud bod hyn yn destun gofid i nifer o athrawon. Rŷm ni wedi bod yn cydweithio'n greadigol ac yn gadarnhaol gyda'r undebau dysgu dros yr wythnosau diwethaf i allu gwireddu, os hoffwch chi, y cynlluniau sydd wedi bod ar waith ers amser i leihau llwyth gwaith a gwneud hynny mewn ffordd sydd yn cael ei gydlynu ar draws y system. Felly, rwy'n gobeithio y bydd aelodau'r undebau'n cymeradwyo'r cynnig sydd wedi cael ei wneud, ond mae gyda ni raglen o waith fydd, rwy'n ffyddiog, yn gwella'r sefyllfa o ran llwyth gwaith ar gyfer ymarferwyr ledled Cymru.
Bydd hi'n gwybod eisoes, wrth gwrs, fod rôl bwysig gan Fil y Gymraeg mewn addysg yn darparu fframwaith gliriach o ran yr hyn mae cynghorau lleol yn ei ddarparu o ran strategaethau, a byddwn ni'n gallu dweud mwy am hynny ar y cyd gyda Cefin Campbell dros yr wythnosau nesaf.