Diolch, Weinidog, am y datganiad heddiw. Yn sicr, mi gewch chi ein cefnogaeth lwyr ni o ran y dyhead o ran sicrhau safonau a dyheadau uchel i bawb. Ac yn sicr, un o’r pethau rydyn ni wedi’i weld, ac rydych chi wedi sôn amdano'n barod, ydy bod yn rhaid i ni gydnabod y problemau sydd yn deillio o COVID, a’r effaith mae hynny yn ei chael ers y cynllun cychwynnol yn 2017. Un o’r pethau sydd fy mhryderu i, gan dydyn ni ddim wedi cael ymchwiliad annibynnol i COVID yma yng Nghymru yn benodol, ydy, yn amlwg, yn yr Alban maen nhw’n edrych ar effaith COVID ar addysg, a phobl ifanc wedi bod yn rhan fawr o hynny, a dwi yn credu dydyn ni efallai ddim yn deall y pictiwr llawn. Mae yna waith wedi’i wneud, ond nid i’r un graddau.

Dwi’n meddwl ein bod ni’n dal i weld effaith COVID mewn nifer o’n hysgolion ni rŵan. Mae meddygon teulu, er enghraifft, yn sôn am y pryderon sydd ganddyn nhw o ran plant a phobl ifanc sydd ddim yn mynd i’r ysgol, a’r effaith mae hynna wedyn yn ei chael, am bob math o resymau. Mae’n gallu bod oherwydd problemau iechyd meddwl sydd wedi dwysau yn ystod COVID, a dyw'r plant ddim wedyn yn teimlo’n gyffyrddus yn mynd i’r ysgol. Efallai dydyn nhw ddim wedi cael y gefnogaeth o ran anghenion dysgu ychwanegol, ac wedi colli allan. Mae yna lu o resymau, ac maen nhw’n gweld pryderon mawr o ran, yn benodol, y rhai mwyaf bregus yn ein cymuned ni, a’r effaith wedyn o beidio â mynd i’r ysgol.

Byddwch chi, wrth gwrs, yn ymwybodol hefyd o’r ymchwiliad y gwnaeth y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg o ran absenoldeb, a dwi’n credu ei fod yn un peth, yr hyn rydyn ni’n gallu ei wneud o fewn ysgolion i gefnogi dysgwyr sydd yn yr ysgolion, ond, fel mae comisiynydd plant ac ati wedi sôn amdano, mae’n rhaid i ni gydnabod dyw lefelau presenoldeb ddim yn ôl i’r hyn yr oedden nhw cyn COVID ar hyn o bryd, a’i bod hi’n dal yn bryder bod nifer yn gweld ysgol fel bod yn opsiynol, a hefyd rydyn ni'n gweld bod yr argyfwng costau byw yn rhwystr i rai medru fforddio cyrraedd yr ysgol. Rydyn ni wedi cael cymaint o dystiolaeth gan bobl yn dweud dydyn nhw ddim yn gallu fforddio’r bws, a bod yna lu o resymau pam mae’n disgyblion neu ddysgwyr mwyaf bregus ni yn colli allan ar fynd i’r ysgol yn y lle cyntaf. Felly, tra’n cydnabod y gwaith gwych sydd yn digwydd yn ein hysgolion ni, dwi’n meddwl mai’r cwestiwn mawr rydyn ni heb ei ddatrys eto ydy: sut ydyn ni’n sicrhau bod y lefelau presenoldeb yna yn codi, a’n bod ni’n cael dysgwyr yn yr ysgol i fanteisio ar y cynlluniau hyn? Yn sicr, o ran rhai elfennau fan hyn o ran cau’r bwlch, yr hyn buaswn i’n ei ofyn ydy: mae gennym ni gynlluniau, ond sut ydyn ni am wneud hynny os oes yna ddal gymaint o rwystrau yn atal dysgwyr rhag bod yn yr ysgol?

Os caf i ofyn cwestiynau yn benodol o ran y cohort 16 i 25, sydd yn y map trywydd, rydych chi’n sôn ynglŷn â’r cyfleoedd iddyn nhw ddysgu sgiliau Cymraeg, neu ddefnyddio’r Gymraeg, ond does yna ddim lot o gyfeiriadau, o’r hyn roeddwn i’n ei weld, o ran datblygu prentisiaethau penodol yn y Gymraeg, ac rydyn ni’n gwybod pa mor bwysig ydy galluogi’r cohort yna, yn benodol o ran defnyddio’r Gymraeg ym myd gwaith. Felly, fedrwch chi efallai roi mwy o wybodaeth o ran hynny? Rydych chi’n sôn hefyd am arweinyddiaeth, ac roeddech chi’n sôn yn eich datganiad bod hwn yn gyfnod positif, dwi’n meddwl, roedd y geiriau yr oeddech chi’n dweud, o ran addysg. Ond hefyd rydyn ni’n gwybod am yr heriau aruthrol sydd o fewn y sector. Rydyn ni’n gwybod bod athrawon a chynorthwywyr dosbarth wedi bod ar streic, wedi bod ymladd o ran tâl teg, ond hefyd yn sôn yn benodol am lwyth gwaith. Rydyn ni’n gweld bod niferoedd o ran y rhai sy’n ymgeisio am gyrsiau hyfforddiant athrawon—. Felly, sut ydym ni am sicrhau—? Mae pwyslais yn eich datganiad chi ynglŷn â sicrhau bod safonau a dyheadau uchel i bawb ynghlwm ag addysg, sydd yn cynnwys dysgwyr ond hefyd staff. Sut ydym ni am ddatrys hynny? Oherwydd mae yna yn dal i fod teimlad o anghydfod mewn nifer o ysgolion o ran y llwyth gwaith. Tra’n croesawu’n fawr, wrth gwrs, y cwricwlwm newydd—nid hynny—rwy'n poeni o ran y llwyth gwaith a’r holl heriau ychwanegol y maen nhw’n eu hwynebu.

Buaswn i hefyd yn hoffi gofyn i chi o ran Bil y Gymraeg mewn addysg. Rydych chi’n sôn bod y Gymraeg, yn amlwg, yn rhan bwysig o hyn. Ond, o ran cynlluniau strategol y Gymraeg mewn addysg, pa mor bwysig fydd cael Bil y Gymraeg mewn addysg o ran gwireddu hyn yn benodol? Y prif beth dwi’n meddwl sydd ynghlwm efo hyn—. Does dim byd i’w wrthwynebu yn yr hyn rydych chi’n ei ddweud, ond y peth mawr ydy: sut ydym ni am sicrhau cydraddoldeb o ran cyfleoedd i bawb? Dyw e ddim yn eglur i mi eto—o ran yr holl heriau sydd gennym ni o ran lefelau tlodi plant yn cynyddu, fel yr oeddwn yn sôn, ac efo absenoldeb mor uchel ymhlith rhai mewn ysgolion—sut ydym ni am wneud fel arall. Dwi’n ofni bod geiriau ar bapur, ond bydd yna lot o’n dysgwyr mwyaf bregus ni yn dal yn colli allan ar yr addysg sydd ei hangen arnyn nhw i ddatblygu i fod yn oedolion hyderus.