Part of the debate – Senedd Cymru am 4:25 pm ar 21 Mawrth 2023.
Diolch yn fawr am y gyfres honno o gwestiynau. O ran adeiladau eraill, ydych chi'n golygu adeiladau dan 11m? Ai dyna oeddech chi'n ei olygu? Ydych. Nid ydyn ni'n gwneud dim am hynny ar hyn o bryd, oherwydd mae angen i ni sicrhau bod y rhai yn yr adeiladau risg uwch, sef y rhai a fyddai'n cael y drafferth fwyaf i ddianc, er enghraifft, yn cael eu hadfer yn gyntaf. Ar ôl i ni wneud hynny, byddwn ni'n troi'n sylw at yr adeiladau eraill. Ond fe ddywedaf i, wrth i ni fynd trwy'r broses hon gyda'r datblygwyr, ein bod ni wedi annog y datblygwyr a chael adborth da gan y datblygwyr y byddan nhw'n adfer eu holl adeiladau, nid dim ond y rhai sydd dros yr uchder. Ni allaf ddweud ei fod yn berthnasol i dai, rhaid i mi ddweud, ond adeiladau mewn amlfeddiannaeth, felly blociau o fath— yr ydyn ni wedi cael y drafodaeth honno amdanyn nhw. Ond byddwn ni'n troi'n sylw at hynny nesaf. Fesul darnau bach yr ydyn ni wedi gweithredu. Ac mae wedi bod yn seiliedig ar ddadansoddiad risg; mae'n rhaid i ni ddechrau yn rhywle.
Mae'r holl ddatblygwyr yr ydyn ni'n ymwybodol ohonyn nhw sydd â datblygiadau yng Nghymru nawr wedi cofrestru, neu wedi nodi eu bwriad i gofrestru ac yn mynd trwy eu prosesau mewnol er mwyn gwneud hynny. Rydyn ni wedi, o bryd i'w gilydd,—mae un ar hyn o bryd; ni wnaf i ei enwi—wedi dod ar draws rhai oedd yn meddwl nad oedd ganddyn nhw unrhyw adeiladau yng Nghymru, ac, mewn gwirionedd, rydyn ni'n meddwl ein bod ni nawr wedi dod o hyd i un a ddylai fod ganddyn nhw. Ond rwy'n eithaf siŵr y byddan nhw'n cofrestru, os ydyn nhw'n gallu sefydlu mai nhw sy'n gyfrifol am yr adeilad ac nad yw'n adeilad amddifad. Y naill ffordd neu'r llall, bydd y bobl yn yr adeilad yn cael y gwaith adfer y mae ei eisiau arnyn nhw. Nid oes gennyf i neb yn gwrthod cofrestru, felly mae hynny'n dda. Mae hynny'n dda iawn.
Y broblem fawr i ni nawr fydd faint o gadwyn gyflenwi a maint y gweithlu sy'n angenrheidiol i gael hyn i ddigwydd, a dyna pam yr ydyn ni'n awyddus iawn i weithio gyda nhw o ran llif arian. Dyna'r benthyciadau datblygwr yr ydw i newydd eu cyflwyno. Nid ydw i eisiau iddyn nhw beidio gallu'i wneud achos mae 'na fater llif arian. A hefyd o ran materion yn ymwneud â'r gadwyn gyflenwi a materion yn ymwneud â'r gweithlu, nid ydyn ni eisiau iddyn nhw i gyd gystadlu â'i gilydd a gyrru'r prisiau i fyny ac ati. Felly, rwy'n credu mewn gwirionedd bod gan y Llywodraeth rhan eithaf allweddol wrth sicrhau bod cyflenwad da o adeiladau'n dod ymlaen. Rydyn ni'n gwybod pa rai sydd angen beth wedi'i wneud iddyn nhw nawr. Mae'r dogfennau cyfreithiol yn sail i hynny. Nid ydw i'n mynd i fynd trwy'r holl ddarnau amrywiol o'r ddogfennau cyfreithiol, ond mae'n gadarn, mae yna fecanwaith anghydfod, fel y byddech chi'n ei ddisgwyl, ac fe fyddan nhw dod i'r llysoedd yn y pen draw, os nad ydyn nhw'n gwneud fel yr ydyn ni'n gofyn. Rydyn ni wedi gwneud hynny'n hynod o glir ac yn blaen.
Mae hi er budd y bobl yma nawr, on'd yw hi, i wneud y gwaith hwn, oherwydd gadewch i ni fod yn onest, mae eu henw da yn cael ei chwalu. A dweud y gwir, maen nhw'n eithaf pryderus i gael eu henw da yn ôl ac i bobl beidio dweud, 'Diwedd annwyl, dydw i ddim yn prynu hwnna' oherwydd cafodd ei adeiladu gan bwy bynnag. Nid ydy hynny'n lle da iddyn nhw fod. Maen nhw i gyd wedi cofrestru ar gyfer codau ymarfer amrywiol, maen nhw wedi ymrwymo i'r ombwdsmon cartrefi newydd. Maen nhw'n awyddus i gael eu hunain yn ôl i droed busnes da, ac yn briodol felly—dylen nhw fod â chywilydd o ran sut y gwnaethon nhw gael eu hunain i'r sefyllfa hon. Nid wyf i'n rhagweld unrhyw anhawster gwirioneddol heblaw'r gadwyn gyflenwi a materion crefftwyr medrus addas. Gwnawn ni weithio gyda'r datblygwyr i sicrhau bod gennym ni'r gadwyn gyflenwi honno ar y gweill a bod gennym ni linell o weithgaredd sy'n caniatáu i bobl fanteisio ar hynny yn y ffordd gywir, a bod y rheiny'n gwmnïau sydd â'r gweithlu medrus sydd eu hangen i unioni camweddau'r gorffennol, fel y gallwn ni fod yn sicr eu bod nawr wedi gwneud y gwaith adfer yn y ffordd gywir.
Rwy'n eithaf balch o'r hyn sydd gennym ni yn y diwedd. Mae'n wir ddrwg iawn gennyf i ei fod wedi cymryd cyhyd. Mewn gwirionedd, rydyn ni wedi bod yn gweithio arno'n barhaus ers blynyddoedd nawr—wel, ers digwyddiadau echrydus Grenfell. Y darn nesaf, na wnaethoch chi ofyn i mi amdano, ond y gwnaf i sôn amdano beth bynnag, Dirprwy Lywydd, gan brofi eich amynedd, yw bod angen i ni, yn amlwg, fod â'r Ddeddf newydd ar waith sy'n rhoi'r rhwymedigaethau ar y bobl gyfrifol gywir, fel na chawn hyn yn y dyfodol.