Rwy'n credu bod y mynediad at bob math o gyfiawnder yn aruthrol o bwysig, ac mae'r materion y mae tribiwnlysoedd yn ymdrin â nhw yn amlwg yn gwbl hanfodol i'r unigolion dan sylw. Dyma ni eto ar ymyl miniog y system gyfiawnder. Wrth ddarllen yr adroddiad blynyddol hwn, roedd yn ddiddorol iawn darganfod bod llywydd Tribiwnlysoedd Cymru yn cael ei gyflwyno gan Senedd y DU, tra bod y gweision sifil sy'n gweinyddu'r tribiwnlysoedd yn uned o fewn Llywodraeth Cymru.

£4.2 miliwn yw'r gyllideb ar gyfer y flwyddyn bresennol hon. A yw hynny'n dod allan o gyllideb Llywodraeth Cymru neu gyllideb Llywodraeth y DU? Mae'r rhain yn faterion pwysig wrth i ni benderfynu sut yr ydym ni'n mynd i ddatganoli plismona a chyfiawnder i Gymru, ac i sicrhau bod gennym ni drosglwyddiad didrafferth, gyda'r cyllid i fynd gyda nhw. Sylwais fod Syr Wyn Williams wedi cyfarfod â'r Arglwydd Wolfson yn 2022 ynghylch y bil hawliau arfaethedig ar y pryd, rhywbeth a fydd efallai neu ddim yn ailymddangos yn y niferoedd diweddaraf o Weinidogion sydd wedi meddu ar y swydd hon, ond, yn amlwg, rhywbeth yr ydym ni i gyd yn mynd i fod eisiau lleisio barn arno maes o law os bydd yn digwydd.

Hoffwn ganolbwyntio gweddill fy sylwadau ar y tribiwnlys adolygu iechyd meddwl, sef y pwysicaf o'r holl dribiwnlysoedd yn amlwg, o ystyried y niferoedd sy'n mynd drwyddo. Yn gyntaf oll, hoffwn longyfarch Syr Wyn am gasglu data cywir, oherwydd ni allwn wneud penderfyniadau priodol oni bai ein bod ni'n gwybod yn union beth rydym ni'n ymdrin ag ef ac, yn ddiddorol, ei esboniad o pam mae'r niferoedd yn 2019-20, o 1,900 a rhyw fymryn, wedi mynd i lawr i 1,291 ym mis Ebrill i fis Rhagfyr 2022. Yn amlwg, nid yw hynny'n flwyddyn lawn. Ond os yw'r fethodoleg a fabwysiadwyd o dorri a gludo gweithgarwch tribiwnlysoedd yn atal gwallau dynol wrth ddyblygu pethau, mae hynny'n bwysig dros ben.

Roeddwn i eisiau mynegi fy mhryder ynghylch yr uchelgais i benodi dau aelod cyflogedig llawn amser o'r tribiwnlys adolygu iechyd meddwl, ac mae'n siomedig darllen nad oedd yn bosibl gwneud penodiad neu benodiadau o'r fath oherwydd safon yr unigolion a ymgeisiodd—yn syml, nid oedd y sgiliau angenrheidiol ganddyn nhw. Felly, byddai'n ddefnyddiol cael gwybod gan y Cwnsler Cyffredinol tybed ai'r ffaith na chawsant eu hysbysebu yn ddigon eang oedd y rheswm, neu nad oedd y tâl cydnabyddiaeth yn ddigonol i adlewyrchu dyletswyddau trwm iawn unrhyw un sy'n gysylltiedig â'r broses o benderfynu a ddylid amddifadu rhywun o'i ryddid, naill ai oherwydd y risg iddyn nhw eu hunain neu i eraill.

Hefyd, nodaf nad oedd yn bosibl ailbenodi aelod Cymraeg ei iaith profiadol iawn o'r tribiwnlys adolygu iechyd meddwl oherwydd ei hoed, dim ond oherwydd bod yr Arglwydd Ganghellor wedi methu ag ystyried cymal yn Neddf Pensiynau ac Ymddeoliadau Barwnol 1993, na chafodd ei drosglwyddo draw wedyn yn Neddf Pensiynau Gwasanaethau Cyhoeddus a Swyddi Barnwrol 2022, sy'n dangos pam y mae angen dod a'r materion hyn ynghyd, wedi'u datganoli i Gymru, fel nad ydyn ni'n dod ar draws y fath sefyllfa eto. Yn amlwg, mae'r rhain yn faterion pwysig iawn sy'n cael eu trafod yma, ac rwy'n falch iawn bod yr adroddiad blynyddol hwn wedi cael ei gyflwyno y prynhawn yma.