6. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:42 pm ar 22 Mawrth 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Natasha Asghar Natasha Asghar Conservative 4:42, 22 Mawrth 2023

(Cyfieithwyd)

Dylai'r ddadl hon nodi diwedd cyfnod. Rydym wedi cael nifer o ddadleuon dros y blynyddoedd am berfformiad gwael gan Lywodraeth Cymru ar y GIG. Ni chredaf mai dyma'r tro cyntaf, ac mae'n ddrwg gennyf ddweud nad dyma'r olaf, yn sicr. Ers degawdau—ie, degawdau—mae'r Llywodraeth Lafur wedi bod yn gyfrifol am y GIG, ac mae wedi bod yn dirywio'n raddol ers hynny.

Rwyf am fod yn onest gyda’r Gweinidog iechyd: mae hi wedi ymgymryd â briff a ddinistriwyd yn llwyr gan Weinidog yr economi bellach, a fu'n llywyddu dros bump o’r saith bwrdd iechyd pan oeddent yn destun mesurau arbennig ac ymyrraeth wedi’i thargedu, a dynnodd fwrdd Betsi Cadwaladr allan o fesurau arbennig yn rhy gynnar er mwyn sgorio pwyntiau gwleidyddol cyn etholiadau 2021, a welodd chwarter y marwolaethau COVID yn digwydd o ganlyniad i drosglwyddiad rhwng wardiau, ac a agorodd ysbyty'r Faenor yn rhy gynnar, gan ei adael yn boenus o brin o staff.

Cymerodd ef yr awenau gan y Prif Weinidog bellach, a oedd yn y swydd pan roddwyd Betsi Cadwaladr mewn mesurau arbennig am y tro cyntaf yn 2015, ar ôl canlyniadau brawychus gofal iechyd meddwl gwael yn uned Tawel Fan. Yn anffodus, mae’r sefyllfa’n dal i fodoli mewn byrddau iechyd eraill, megis bwrdd Cwm Taf, a feirniadwyd yn ddiweddar gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru am ryddhau cleifion iechyd meddwl heb hyd yn oed drafferthu cysylltu â’r tîm iechyd meddwl cymunedol lleol.

Weinidog, rwy'n cydymdeimlo'n fawr â chi. Nid ydych wedi gallu mynd i’r afael â rhestrau aros cynyddol dros y ddwy flynedd ddiwethaf ac rydych wedi methu cyrraedd eich targedau. Gallaf weld y panig yn gafael ynoch, Weinidog. Rydych yn poeni, yn gwbl briodol, am restrau aros ystyfnig sy'n gwrthod lleihau'n sylweddol, yn wahanol i Loegr. Yn fy etholaeth i yn ne-ddwyrain Cymru, rydym yn edrych ar bron i 5,000 o lwybrau gofal i gleifion yn aros dros ddwy flynedd am driniaeth ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan. Yng Nghwm Taf, mae’r nifer hwn yn dyblu i dros 10,000. Cleifion yw'r rhain sy'n aros mewn poen, mewn trallod a rhwystredigaeth am dros 105 wythnos, 735 diwrnod, 17,520 o oriau. Ac nid yn unig yr amseroedd rhwng atgyfeirio a thriniaeth sydd allan o reolaeth. Ychydig dros hanner—56 y cant—y cleifion yn adran damweiniau ac achosion brys ysbyty'r Faenor a welwyd o fewn pedair awr. Mae un o bob pump o gleifion yr ysbyty yn aros dros 12 awr i gael eu gweld. Ym mis Tachwedd 2022, datganodd Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru fod taer angen gwella’r adran ddamweiniau ac achosion brys yn ysbyty'r Faenor. Mae hyn er mai dim ond dwy flwydd oed oedd yr ysbyty ar y pryd. A yw hyn yn dderbyniol mewn ysbyty blaenllaw?

Mae gennyf etholwr sydd wedi datgelu'r problemau gydag ad-drefnu gwasanaethau damweiniau ac achosion brys eich Llywodraeth yn Aneurin Bevan, gan ddibynnu ar un ysbyty yn unig, a leolir ymhell o bobman, i leddfu'r straen ar wasanaethau iechyd yn ne-ddwyrain Cymru. Rhoesant wybod i mi fod angen i’w partner fynd i’r ysbyty, a chan nad oedd ambiwlansys ar gael, er gwaethaf yr argyfwng, fe wnaethant yrru i ysbyty'r Faenor. Ar ôl cyrraedd, gwelsant fod yr ystafell aros yn orlawn, gyda pherthnasau'n gorfod aros y tu allan. Yn ystod eu harhosiad hir, gwelsant gleifion yn cael trwythau ym mhob twll a chornel sbâr a dywedwyd wrthynt na ellid rhyddhau eu partner oherwydd prinder gwelyau mewn ysbytai eraill. Ai dyma yw gofal gydag urddas? Ai dyma yw GIG sy’n addas ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain? Nid wyf yn credu hynny.

Weinidog, rydym wedi rhoi mantais yr amheuaeth i chi ers dwy flynedd, ac ydw, rwy'n credu'n wirioneddol eich bod wedi etifeddu portffolio gwirioneddol wael gan eich rhagflaenwyr, sef Mr Gething a Mr Drakeford. Ond rydych wedi cymryd cymaint o amser i wneud unrhyw benderfyniad: er enghraifft, fe wnaethoch chi fygwth bwrdd Betsi Cadwaladr â mesurau arbennig ym mis Chwefror 2022 pe bai'n parhau i fethu, a beth ddigwyddodd? Gwelsoch wasanaethau'n dirywio, ac ni wnaethoch unrhyw beth, hyd yn oed ar ôl cyfres o adroddiadau gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru a ddangosai nad oedd y bwrdd yn ymdopi. Yng Nghwm Taf, mae pethau'n mynd o chwith—mae gennym wasanaethau iechyd meddwl mewn argyfwng ar ben yr ymdrechion i wella ar ôl sgandal y gwasanaethau mamolaeth; dim targed anhwylderau bwyta o hyd; diffyg gwasanaethau cymorth profedigaeth o hyd a dim cymorth i oedolion sydd wedi cael diagnosis o ADHD o hyd. Efallai mai dim ond diferion yn y môr yw’r rhain i chi, Weinidog, a llawer o bobl eraill, ond rydym yn gweld drwy’r geiriau cynnes o gefnogaeth a'r diffyg gweithredu, ac felly hefyd y meddygon a'r nyrsys sydd o dan bwysau, a chleifion hefyd. Mae hyn yn digwydd ledled Cymru ac nid yw’n ddigon da, Weinidog. Digon yw digon.