Yr eitem nesaf o fusnes yw’r cynnig i ddirymu Rheoliadau Personau Anabl (Bathodynnau ar gyfer Cerbydau Modur) (Cymru) (Diwygio) 2016. Rydw i’n galw ar Mark Isherwood i wneud y cynnig.

Cynnig NNDM6019 Mark Isherwood

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru, yn unol â Rheol Sefydlog 27.2:

Yn cytuno bod Rheoliadau Personau Anabl (Bathodynnau ar gyfer Cerbydau Modur) (Cymru) (Diwygio) 2016, a osodwyd gerbron y Cynulliad ar 30 Mawrth 2016, yn cael eu dirymu.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch—diolch yn fawr iawn. Rwyf wedi galw ers amser, am flynyddoedd lawer, am fathodynnau glas dros dro, wrth gynrychioli barn etholwyr a sefydliadau, ac, yn amlwg, mae'r rheoliadau diwygio a fwriedir yn gam i'r cyfeiriad cywir, ond nid ydynt yn mynd yn ddigon pell o lawer, ac rwyf am esbonio hynny'n fyr.

Rwyf wedi derbyn llawer o eitemau o ohebiaeth gan etholwyr dros y blynyddoedd sydd wedi cael nam dros dro, yn golygu bod yn rhaid iddynt ddibynnu ar efallai gadair olwyn neu ffon gerdded oherwydd gallu cyfyngedig am gyfnod—oherwydd damwain, oherwydd llawdriniaeth, yn bennaf, ond ffactorau eraill hefyd weithiau—ac mae'r effaith ar eu bywydau wedi bod yn aruthrol, a dyna pam y codais hyn dro ar ôl tro yn ystod y Cynulliad diwethaf, ymysg pethau eraill, fel cyd-gadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar anabledd, a chefais ymateb cynnes a chadarnhaol iawn gan y Gweinidog sy'n gyfrifol am y mater hwn, Edwina Hart. Nawr, rwyf am ddyfynnu dim ond un o'r llythyrau gan etholwyr. Roedd hwn, mewn gwirionedd, yn un y cafodd bob un o Aelodau Gogledd Cymru ar y pryd gopi ohono, ym mis Rhagfyr 2013. Dywedodd:

Torrais fy nghoes (niwed i'r pen-glin a'r ffêr) ddydd Mawrth 5 Tachwedd ...Nid wyf yn cael rhoi DIM pwysau arni am WYTH wythnos .... Pam nad yw pobl fel fi ddim yn cael "bathodyn parcio glas ar gyfer Anabledd" DROS DRO. Mae'r angenrheidrwydd i ddod â'r gadair olwyn yr holl ffordd o gwmpas y car at y drws teithiwr sydd ar agor i'r eithaf bron yn amhosibl mewn 99.9 y cant o leoedd parcio. Mae meddwl am law rhewllyd y gaeaf yn achosi pryder mawr i mi tra fy mod yn y cyflwr hwn; a phryder arall yr un mor fawr yw'r pwysau a'r anhawster corfforol ar fy annwyl ŵr gan ei fod yn ei chael hi'n anodd ymdopi â mi yn ogystal â'i salwch tymor hir eu hun'.

Nawr, ym mis Mai 2014, wrth siarad yn y Siambr hon, dywedais wrth y Gweinidog, Gweinidog yr Economi, Gwyddoniaeth a Thrafnidiaeth, fy mod wedi ysgrifennu ati ynglŷn â'r mater hwn yn y mis Rhagfyr blaenorol, a bod ei hateb yn ddefnyddiol gan ei chyfeirio at y grŵp adolygu bathodynnau glas a datgan ei fod wedi nodi rhwystrau i fathodynnau dros dro, megis cael y bathodyn yn ôl pan nad oedd ei angen mwyach, a'r potensial o'i gamddefnyddio wedyn. Gofynnais pa ystyriaeth oedd wedi ei roi, neu y byddai yn cael ei roi, neu y gellid ei roi, i ddarparu bathodynnau dros dro â dyddiadau cyfnod penodol neu ddyddiad dod i ben neu ddyddiad adnewyddu arnynt fel na ellid eu hailgylchu yn y ffordd honno. Unwaith eto, gwnes hynny ar ran etholwyr a awgrymodd fy mod yn gofyn y cwestiwn. Dywedodd y Gweinidog y byddai'n anfon fy nghyfraniad at ei swyddogion i'w drafod.

Ar 17 Mehefin, 2014, ysgrifennodd y Gweinidog at holl Aelodau'r Cynulliad, gan ddatgan, yn ystod y Cyfarfod Llawn ar 21 Mai, bod Mark Isherwood AC wedi gofyn pe gellid rhoi ystyriaeth i gyflwyno bathodynnau glas dros dro ac roeddwn eisiau diweddaru'r holl Aelodau ar hyn. '

A gorffennodd drwy ddweud, 'Mae hwn yn faes lle y mae angen mwy o waith, ac rwyf wedi gofyn i fy swyddogion archwilio'r mater hwn, gan gynnwys yr awgrym o gyflwyno bathodynnau â therfynau amser byrrach.'

Ym mis Ebrill 2015, wrth ymateb i ddatganiad y Gweinidog hwnnw ar fathodynnau glas eto yn y Siambr hon, dywedais:

'Y llynedd, codais achos etholwr gyda chi a oedd wedi bod yn anabl dros dro ac a oedd mewn cadair olwyn ... yn dilyn anaf difrifol, gan ofyn pa ystyriaeth y gellid ei roi i ddarparu bathodynnau dros dro, â dyddiadau cyfnod penodol, dyddiadau dod i ben , neu ddyddiadau adnewyddu ... fel na ellid eu hailgylchu, neu ei ddefnyddio pan nad oedd rhywun bellach yn gymwys. Gwnaethoch gadarnhau y byddech yn anfon y cynnig hwn at eich swyddogion ar gyfer trafodaeth. Gan nad wyf wedi clywed dim ar y pwynt penodol hwnnw ers hynny, byddwn yn ddiolchgar pe gallech wneud sylw. '

Rwyf hefyd yn croesawu ei chyhoeddiad ei bod yn penodi grŵp gorchwyl a gorffen i edrych ar hyn. Dywedodd y byddai'n rhaid iddi edrych ar y newidiadau i'r rheoliadau, o bosibl ym mis Hydref 2015. Ym mis Rhagfyr 2015, gwnaeth y Gweinidog ddatganiad ysgrifenedig ar adroddiad grŵp gorchwyl a gorffen y bathodyn glas. Dywedodd ei bod wedi penodi'r grŵp, o dan gadeiryddiaeth y cyn AC Val Lloyd ac roedd hi'n cyhoeddi'r adroddiad a'r argymhellion ar y pwynt hwnnw. A hi a ddywedodd, er mwyn bwrw ymlaen ag argymhellion yr oedd wedi ffurfio grŵp gweithredu bathodyn glas. Dywedodd:

'Rydw i wedi datgan yn flaenorol hoffwn weld newidiadau i'r cymhwyster i gynnwys pobl â chyflyrau dros dro ag angen triniaeth helaeth ac adsefydlu sy'n effeithio ar eu gallu i symud.'

Yna, ym mis Ionawr eleni, unwaith eto mewn datganiad busnes, galwais am ddatganiad am gynllun y bathodyn glas. Dywedais:

'Mae cwestiynau pellach ar rywbeth yr wyf i wedi bod yn holi'r Gweinidog yn gadarnhaol am nifer o flynyddoedd drosodd, sef bathodyn glas ar gyfer pobl â chyflyrau dros dro'.

Mae'r memorandwm esboniadol at y rheoliadau ar gyfer y gwelliant yr ydym yn ei drafod heddiw yn iawn yn datgan:

'Ar hyn o bryd, Bathodynnau Glas yn unig y gellir rhoi i bobl y mae eu symudedd â nam parhaol. Fodd bynnag, mae amodau a namau dros dro eraill sy'n gallu effeithio'n ddifrifol ar symudedd trwy gydol y nam neu gyflwr. '

Dyna ganolbwynt y mater; hwnna yw'r union bwynt. Y broblem yw yr hyn y mae’n mynd ymlaen i’w ddweud wedyn. Oherwydd bod Rheoliadau Personau Anabl (Bathodynnau ar gyfer Cerbydau Modur) (Cymru) (Diwygio) 2016, a osodwyd gerbron y Cynulliad ar 30 Mawrth, yn gyfyngol gan nad ydynt ond yn caniatáu i fathodynnau glas gael eu cyflwyno am flwyddyn i berson nad yw’n gallu cerdded, sydd yn cael cryn anhawster i gerdded, oherwydd anhawster dros dro ond sylweddol y disgwylir iddo bara am gyfnod o 12 mis o leiaf. Byddai hynny, er enghraifft, wedi annilysu'r llythyr a ddarllenais yn gynharach, a sbardunodd yr holl broses hon gyda'r Gweinidog ar y pryd.

Mae hyn yn torri’r ymrwymiadau y gwnaeth Llywodraeth Cymru eu datgan yn gyhoeddus i gymorth sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn, i fyw'n annibynnol ac i'r model cymdeithasol o anabledd. Mae'r model cymdeithasol yn nodi'r gwahaniaeth pwysig rhwng nam ac anabledd. Mae wedi ei lunio gan bobl anabl eu hunain, sy'n dweud bod 'y rhan fwyaf o'r problemau yr ydym yn eu hwynebu yn cael eu hachosi gan y ffordd mae cymdeithas yn cael ei threfnu, ond rhwystrau i fynediad a chynhwysiad, nid nam ar ein cyrff, yw prif achosion problemau analluogi; mae’r rhwystrau hyn yn cynnwys agweddau pobl tuag at anabledd a rhwystrau ffisegol a sefydliadol.’ Rwy'n dyfynnu Anabledd Cymru yn y fan yna, a dyna, os caf i ddweud, yw’r rhwystrau y bydd y rheoliadau hyn, os byddant yn mynd trwodd, fel y maent wedi eu drafftio ar hyn o bryd, yn eu rhoi ar waith.

Mae swyddog polisi ac ymchwil Anabledd Cymru wedi dweud wrthyf, 'Rwy'n cytuno y dylai bathodynnau glas yn ddelfrydol fod â chyfnod amser sy’n canolbwyntio mwy ar yr unigolyn i adlewyrchu ei nam unigol, yn hytrach na'r un dull ar gyfer pawb am gyfnod o flwyddyn; byddai cyflawni hyn yn gam i'r cyfeiriad cywir'. Ac ysgrifennodd cynghorydd polisi Age Cymru ataf hefyd gan ddweud, 'Rwy'n ysgrifennu atoch ynglŷn â’r ddadl yn y Cyfarfod Llawn’­—y ddadl Cyfarfod Llawn hon, y cynnig i ddirymu'r rheoliadau diwygio. Mae hi'n dweud: 'Mae Age Cymru yn croesawu ymestyn y cyfnod y bydd bathodyn ar gael ar gyfer pobl â nam dros dro ar eu symudedd. Rydym yn cytuno â chi y dylai fod hyblygrwydd o ran y cyfnod y bydd y bathodynnau dros dro yn cael eu cyflwyno, ac rydym o’r farn y dylai cyfnod y bathodyn mewn amgylchiadau o'r fath fod yn seiliedig ar gyfnod adfer yr ymgeisydd, ac adborth gan weithiwr gofal iechyd proffesiynol perthnasol'. Maent hefyd yn credu, roeddynt yn dweud, bod yn rhaid i'r weithdrefn llwybr cyflym fod ar gael gan bob awdurdod lleol, neu fel arall gallai pobl golli elfen sylweddol o'r amser y mae angen cymorth arnynt. Gwnaethant atodi copi o'u hymateb i ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar y mater hwn ym mis Chwefror 2016, gan gadarnhau bod y pwyntiau hyn wedi'u codi gyda Llywodraeth Cymru ar yr adeg honno.

Rwy’n croesawu’r ffaith fod y Gweinidog busnes wedi fy ffonio yr wythnos diwethaf i gael eglurhad ar y bwriad sydd y tu ôl i mi'n cyflwyno'r cynnig hwn heddiw. Ac eglurais yr hyn yr wyf wedi'i egluro heddiw—oherwydd nad oedd yn mynd yn ddigon pell, nid oherwydd ein bod yn dymuno dadwneud a chael gwared ar y cyfle i gyflwyno bathodynnau glas dros dro. Cynigiodd y Gweinidog efallai y gallwn ystyried yn hytrach ddatganiad i gael ei ddarparu yn y Cynulliad, ac eglurais ac eglurais y gallem gael hynny, ond nid yw'n rhoi'r Llywodraeth dan ymrwymiad. Ond dywedais pe byddai'r Gweinidog yn gallu dod yn ôl ataf gyda chynnig a fyddai'n ein galluogi ni i symud ymlaen â hyn yn ystod y tymor Cynulliad hwn, byddwn yn falch o ystyried hynny o bosibl ac i drafod hynny â hi gyda golwg, o bosibl, ar gael gwared ar gynnig heddiw. Wel, chlywais i ddim, ac felly rwyf wedi mynd ymlaen â'r cynnig fel y'i cynigiwyd.

Fel y dywedais, mae'r rheoliadau diwygio hyn yn cynrychioli cynnydd, ond nid ydynt yn mynd yn ddigon pell oherwydd eu bod yn dal i analluogi gormod o bobl. Galwaf felly ar Lywodraeth Cymru i ohirio dros dro cyflwyno'r rheoliadau hyn er mwyn darparu'r hyblygrwydd y mae cymaint o'r sector a'r bobl yr effeithir arnynt yn galw amdano.

Os nad yw Llywodraeth Cymru yn fodlon gwneud hynny heddiw, galwaf ar yr aelodau i sicrhau bod eich cefnogaeth heddiw i alluogi Llywodraeth Cymru i symud ymlaen, neu beidio, yn seiliedig ar ei hymrwymiad, ar ôl heddiw, i fynd ymaith ac ystyried ac adolygu'r rheoliadau cyfredol a allai fynd yn eu blaenau o hyd os na fyddwch yn fy nghefnogi i, gyda'r bwriad o greu'r hyblygrwydd sydd cymaint ei angen gan gymaint o bobl ac yn baradocsaidd, a sbardunodd y broses gyfan hon yn y lle cyntaf gyda'r Gweinidog blaenorol. Os byddwch yn fy nghefnogi i, gall hyn fynd drwodd gyda'r ymrwymiad hwnnw a wnaed yn gyhoeddus gan Lywodraeth Cymru, ond os byddwch yn anwybyddu'r hyn yr wyf yn ei ddweud yna bydd Llywodraeth Cymru yn gweithredu'r rheoliadau heb unrhyw ymrwymiad i gyflwyno hyblygrwydd y mae cymaint o bobl ei angen. Gadawaf y mater gyda chi. Rwy'n gobeithio y byddwch yn gwneud y peth iawn fel y gallwn gyflawni gyda'n gilydd yr hyn yr wyf yn ei gredu, yn eich calonnau, y mae pob un ohonom yn dymuno ei gyflawni, sef cael gwared ar y rhwystrau hynny i fynediad a chynhwysiad sy'n wynebu pobl â namau ac sy'n analluogi gormod ohonynt. Diolch.

Mae gen i bob cydymdeimlad efo’r awydd yma i fod yn fwy hyblyg efo cyhoeddi bathodynnau dros dro, ond rwy’n anghytuno efo’r ffordd mae’r Aelod yn mynd o’i chwmpas hi. Mae cefnogi ei gynnig o yn golygu un peth: dim hawl i gael bathodyn glas dros dro, sef sefyllfa sydd llawer iawn yn waeth nag ydym ni ynddi rŵan. Felly, rwy’n eich annog chi i bleidleisio yn erbyn. Nid oes rheswm i atal pobl efo anableddau rhag cael bathodyn glas dros dro, gan atal annibyniaeth pawb sy’n gwella o gyflwr sy’n rhwystro eu symudedd. Wrth gwrs, nid oes gan y Torïaid record dda iawn yn y maes yma. A gaf i jest eich atgoffa chi—? [Torri ar draws.] A sawl maes arall. Toriadau budd-daliadau anabledd a threth llofftydd, dim ond i enwi dau. Mae Plaid Cymru yn mynd i fod yn parhau i frwydro dros hawliau pobl anabl ac nid ydy’r cynnig yma heddiw yn helpu hynny.

Rwy’n galw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith, Ken Skates.

Diolch i chi, Lywydd. I grynhoi ar gyfer yr Aelodau hynny nad oeddent yn rhan o'r pedwerydd Cynulliad, bydd y rheoliadau yn galluogi pobl â nam sy'n para am o leiaf 12 mis i gael defnyddio mannau parcio i bobl anabl yn yr un ffordd yn union ag y byddent pe byddai eu cyflwr yn barhaol. Nawr, bwriad cynllun y bathodyn glas yw galluogi'r rhai na allant gerdded neu sy'n cael anhawster sylweddol i gerdded i gael defnyddio gwasanaethau a chyfleusterau, gan eu cynorthwyo felly i fyw'n annibynnol. Cyflwynir bathodynnau glas gan yr awdurdodau lleol a nhw sy'n gyfrifol am asesu ymgeiswyr a phenderfynu ar ba un a ddylid rhoi bathodyn. Nid oes llwybr ffurfiol i apelio yn erbyn penderfyniad awdurdod lleol y tu hwnt i broses gwyno gyffredinol yr awdurdod lleol.

Prin yw pwerau Gweinidogion Cymru yn y maes hwn. Rydym wedi cyhoeddi canllawiau anstatudol ac rydym yn gweithio gydag awdurdodau lleol i hyrwyddo gwasanaeth o ansawdd uchel a chyson i ymgeiswyr. Byddai cyhoeddi canllawiau statudol neu newid y trefniadau cyflwyno, megis creu corff asesu a dyfarnu canolog, yn golygu gorfod newid deddfwriaeth sylfaenol, ond gellid gwneud hynny pe byddai'r trefniadau presennol yn anfoddhaol.

O ran y cwestiwn 12 mis neu chwe mis, cafodd yr ymagwedd ei chymeradwyo gan argymhelliad y grŵp gorchwyl a gorffen yn 2015 pan ddywedasant,

'Dylai Llywodraeth Cymru ystyried darparu system bathodyn dros dro pan fo amodau cymhwyso yn debygol o barhau am o leiaf 12 mis.'

O ran pam mae bathodynnau yn cael eu cyflwyno am 12 mis yn hytrach nag am gyfnodau byrrach neu hwy, neu yn wir am gyfnodau mwy hyblyg o amser, un o'r blaenoriaethau oedd cyflwyno cynllun y gellid ei gyflawni ac a fyddai'n ymarferol hefyd. Ceisiodd yr ymgynghoriad farn ar weinyddu bathodynnau dros dro yn effeithiol gan yr holl randdeiliaid, gan gynnwys awdurdodau lleol, a fydd yn gyfrifol am gyflwyno'r bathodynnau hynny. Mae dros 80 y cant o ymatebwyr a fynegodd farn ar y pwnc hwn yn teimlo mai cyfnod cyflwyno arferol o 12 mis fyddai'r dull gorau o weithredu. Dyma hefyd oedd barn y grŵp gweithredu a gafodd y dasg o oruchwylio cyflawni argymhellion y grŵp gorchwyl a gorffen yn effeithiol.

A gaf i gefnogi Sian Gwenllian a diolch iddi am ei hapêl i'r Aelodau beidio â chefnogi ymgais Mark Isherwood i ddiddymu'r rheoliadau? Ond a gaf i awgrymu hefyd i Mark Isherwood, os yw'r Aelodau yn dymuno trafod a dadlau cynllun y bathodyn glas yn fwy manwl, yna rwyf yn fwy na pharod i wneud datganiad llafar am y cynllun? Bydd hyn yn rhoi cyfle ar gyfer cwestiynau a thrafodaeth bellach.

Rwy’n galw ar Mark Isherwood i ymateb i’r ddadl.

Diolch. Yn amlwg, byddai'r cyfle i gael trafodaeth bellach yn cael ei groesawu os bydd hyn yn mynd drwodd. Yn anffodus, unwaith eto, ni fydd hynny'n cynrychioli ymrwymiad. Rwy'n gobeithio y gwnewch gadarnhau, os bydd y dadleuon y byddwch yn eu clywed—rhai ohonynt yr wyf fi wedi eu cyflwyno heddiw—yn argyhoeddiadol, y gallai hynny mewn gwirionedd arwain at Lywodraeth Cymru yn ailedrych ar hyn wedyn gyda'r bwriad o wneud rheoliadau ychwanegol neu ddiwygiadau ychwanegol i'r rheoliadau yn unol â hynny.

Dywedaf wrth Blaid Cymru fy mod yn cefnogi'r amcan y tu ôl i fathodynnau glas dros dro. Mae hyn er mwyn helpu a manteisio i'r eithaf ar y cymorth sydd ar gael i bobl anabl—wedi'u gwneud yn anabl gan y rhwystrau y mae cymdeithas yn eu gosod arnynt. Pe byddech wedi sefyll gyda mi, efallai y gallem fod wedi perswadio Llywodraeth Cymru heddiw i gytuno i gyflwyno ystyriaeth o fesurau mwy hyblyg wedi hynny, ac wedyn gallwn fod wedi tynnu'r cynnig yn ôl gan wybod eu bod wedi gwneud yr ymrwymiad hwnnw. Ond, oherwydd eich bod wedi rhoi eich sêl bendith iddynt, nid oes gennym yr ymrwymiad hwnnw. Y cyfan sydd gennym nawr yw datganiad gyda chanlyniad heb fod ymrwymiad iddo. Felly, rwyf yn gresynu nad ydych wedi defnyddio efallai y crebwyll gwleidyddol hwnnw i fwrw ymlaen â hynny ar y sail honno, ond dyna ni. Efallai, dros amser, bydd pethau'n newid.

Y cwestiwn yw, felly, a ddylid derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais felly ar yr eitem yma tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio i’r cyfnod pleidleisio.

And now we’ve reached voting time. It was agreed that voting time would take place after the last item of business. Unless three Members wish for the bell to be rung, I will proceed directly to voting time.