6. Pa fesurau y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu eu gweithredu er mwyn mynd i’r afael ag amseroedd aros mewn adrannau damweiniau ac achosion brys yng Nghanol De Cymru? OAQ(5)0006(HWS)

Rwy’n disgwyl i’r byrddau iechyd weithio gyda’u partneriaid i sicrhau bod pobl yn cael mynediad amserol at wasanaethau gofal brys pan fyddant eu hangen. Mae’r rhaglen genedlaethol ar gyfer gofal heb ei drefnu yn gyrru dull gweithredu ar sail system gyfan i hwyluso newid cynaliadwy a gwella gwasanaethau iechyd a gofal heb ei drefnu ar draws Cymru.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw, Ysgrifennydd y Cabinet. Ym mis Mawrth, dangosai amseroedd aros adrannau damweiniau ac achosion brys fod 380 o bobl wedi aros 12 awr neu fwy yn Ysbyty Athrofaol Cymru, o gymharu â 111 o bobl ym mis Ionawr. Yn amlwg, mae’r ffigurau hyn yn peri pryder mawr, ac er gwaethaf yr hyn rydych newydd ei ddweud yn eich ateb cyntaf i mi, mae rhywbeth yn mynd o ymhell o’i le wrth ddarparu gwasanaethau damweiniau ac achosion brys yma yng Nghaerdydd. Pa sicrwydd y gallwch ei roi na fydd y ffigurau hynny’n parhau i godi, ac y bydd pobl yn cael eu gweld o fewn targedau Llywodraeth Cymru ei hun mewn gwirionedd, ac y gallwn fod yn hyderus wrth i ni wynebu’r gaeaf, na fydd senario pwysau’r gaeaf yn gwaethygu’r ffigurau hyn rwyf newydd eu dyfynnu i chi?

Diolch am y cwestiwn dilynol. Pan gaiff y ffigurau eu cyhoeddi ar gyfer mis Ebrill, rwy’n disgwyl y byddwn yn gweld gwelliant pellach o ran y nifer sy’n aros 12 awr, ac mewn gwirionedd, mae Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Caerdydd a’r Fro wedi gwneud gwaith cymharol dda yn lleihau nifer y bobl sy’n aros 12 awr. Maent yn gwybod, o fy safbwynt i, fy mod yn disgwyl gweld cynnydd pellach fel bod llai a llai o bobl yn aros 12 awr mewn unrhyw un o’n hysbytai yma yng Nghaerdydd a’r Fro. Felly, gwnaed cynnydd, ond mae angen gwneud llawer mwy o gynnydd eto, dyna yw’r pwynt rwy’n meddwl.

Mae’n bwysig i mi fod y system yn gytbwys cyn i ni wynebu’r gaeaf. Nid wyf am weld system gofal heb ei drefnu nad yw wedi gwella ac nad yw’n sefydlog cyn i ni wynebu misoedd y gaeaf a phwysau’r gaeaf sy’n anochel. Rydym i gyd yn gwybod bod pwysau’r gaeaf ar draws gwledydd y DU yn golygu bod newidiadau yn niferoedd y bobl sy’n dod i mewn ac aciwtedd y bobl sy’n dod i mewn i’n system gofal heb ei drefnu a faint o amser y mae’n aml yn ei gymryd i drin y bobl hynny hefyd. Nid ydym yn wynebu her sy’n unigryw yn yr ystyr honno, ond nid yw’n ymwneud yn unig â’r gwasanaeth damweiniau ac achosion brys: mae’n ymwneud â’r hyn sy’n digwydd yn y gymuned i osgoi gorfod derbyn pobl i uned ddamweiniau ac achosion brys yn y lle cyntaf, a hefyd yr hyn sy’n digwydd ynglŷn ag oedi wrth drosglwyddo gofal, fel bod pobl yn gallu gadael yr ysbyty pan fo’n briodol iddynt wneud hynny. Felly, rhaid ystyried gweithredu ar sail system gyfan, nid yn unig ar sail ffigurau mewn uned ddamweiniau ac achosion brys o ran y ffigurau pedair awr a 12 awr, ond er mwyn deall yr hyn y gallwn ei wneud ar sail dull system gyfan o weithredu. Fel rwy’n dweud, rwy’n meddwl y byddwch yn gweld gwelliant eto pan gyhoeddir y ffigurau ar gyfer mis Ebrill.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae’r cysylltiad rhwng heriau damweiniau ac achosion brys a’r cymorth ar gyfer gofal cymdeithasol i oedolion wedi’i hen sefydlu. Gwelsom yr argyfwng sydd wedi digwydd o ran niferoedd derbyniadau damweiniau ac achosion brys yn Lloegr oherwydd toriad o 8 y cant mewn termau real yn y cymorth ar gyfer gofal cymdeithasol i oedolion. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod yna gymorth digonol ar gyfer gofal cymdeithasol i oedolion yng Nghymru er mwyn atal y problemau sydd wedi achosi argyfwng yn Lloegr rhag digwydd yng Nghymru?

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Mae’n tynnu sylw at y ffaith fod pwysau ar draws y DU, ac rydym yn gweithredu mewn ffyrdd gwahanol i oresgyn y pwysau hynny. Yn Lloegr, maent wedi mabwysiadu dull o weithredu sydd wedi lleihau cyllid ar ofal cymdeithasol i oedolion. Rydym yn gwario 7 y cant y pen, neu £172, yn fwy yng Nghymru nag yn Lloegr ar iechyd a gwasanaethau cymdeithasol. Rydym hefyd wedi mabwysiadu dull gwahanol oherwydd y ffordd y caiff ein gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol eu trefnu. Nid oes gennym y berthynas gystadleuol, a gelyniaethus ar adegau, rhwng darparwyr yn Lloegr, er enghraifft. Mae hynny’n golygu ein bod wedi gallu edrych ar oedi wrth drosglwyddo gofal drwy weithredu ar sail system gyfan, gan weithio gyda system ofal nad yw wedi’i flingo o gyllid, ac mewn gwirionedd mae morâl staff yn Lloegr yn arbennig o anodd. Dyna pam ein bod wedi gweld gostyngiad yn ystod y misoedd diwethaf yn lefelau oedi wrth drosglwyddo yma yng Nghymru, sy’n uwch nag erioed yn Lloegr ers i’r ffigurau ddechrau mewn gwirionedd. Felly, mae yna wersi go iawn i’w dysgu o’r hyn rydym yn ei wneud yma yng Nghymru, a’r pwyntiau cadarnhaol ynghylch hynny, ond nid oes hunanfoddhad yma, oherwydd yr hyn rydym wedi’i wneud yw rheoli’r hyn sydd angen i ni ei wneud a deall mwy am yr hyn a wnawn fel nad yw pobl yn cael profiad gwael o fynd i mewn i’r system gofal heb ei drefnu, ac yn yr un modd, maent yn symud i le priodol yn y system ofal sy’n diwallu eu hanghenion ac yn deall beth y gallem a beth y dylem ei wneud i’w cynorthwyo i aros mor annibynnol ag y bo modd. Mae llawer o hynny’n ymwneud â sut rydym yn atal pobl rhag mynd i ysbyty yn y lle cyntaf.

Ac yn olaf cwestiwn 7—Rhianon Passmore.