Part of the debate – Senedd Cymru am 5:42 pm ar 5 Gorffennaf 2016.
Byddai'n esgeulus imi beidio dechrau drwy groesawu'r gwaith y mae'r Llywodraeth hon wedi'i wneud a'u hymrwymiad i wella iechyd meddwl a gwasanaethau iechyd meddwl, boed hynny drwy gynyddu cyllid ar gyfer gwasanaethau, cefnogaeth i ymgyrchoedd i roi diwedd ar stigma, neu’r Mesur iechyd meddwl. Ond, fel y soniodd yr Ysgrifennydd Cabinet, a dylai bob amser fod yn wir ym mhopeth a wnawn mewn gwleidyddiaeth a bywyd cyhoeddus i gyflawni gwell canlyniadau a gwell Cymru, er bod llawer wedi cael ei wneud, mae yna ffyrdd bob amser y gallwn adeiladu ar hyn.
Mae'r cynllun cyflawni drafft, a'r mesurau canlyniad a amlinellir ynddo, yn gynnydd cadarnhaol i'w groesawu. Ond mae lle o hyd i Lywodraeth Cymru gasglu data canlyniadau cyson ar draws yr holl wasanaethau iechyd meddwl, a dylid rhoi ystyriaeth ddifrifol i'r mesurau perfformiad a gyflwynwyd gan Gynghrair Iechyd Meddwl Cymru—mesurau sy'n dal profiad y claf, canlyniadau cleifion, canlyniadau clinigol, a barn gweithwyr proffesiynol.
Heddiw, hoffwn ganolbwyntio'n benodol ar agweddau ar y strategaeth 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl' sy'n ymwneud â'r gweithle yng Nghymru. Mae’r dirwasgiad diweddar a bygythiadau cysylltiedig i sicrwydd swyddi nid yn unig wedi rhoi pwysau ariannol ar weithwyr yng Nghymru, ond hefyd wedi bod yn galed ar iechyd a lles pobl. Mae ymchwil gan yr elusen iechyd meddwl Mind yn datgelu bod un o bob 10 wedi ymddiswyddo oherwydd straen eu swyddi, mae un o bob pedwar wedi meddwl am y peth, ac mae un o bob pump o bobl yn cymryd diwrnod i ffwrdd oherwydd straen. Yn ogystal â hyn, mae Gofal yn tynnu sylw at y ffaith bod cynrychiolwyr undebau llafur wedi adrodd bod cydweithwyr yn dod atyn nhw yn llawer mwy rheolaidd i siarad am broblemau iechyd meddwl ac i ofyn am wybodaeth a chymorth. Mae hybu lles meddwl yn y gweithle ac atal a mynd i'r afael â phroblemau iechyd meddwl yn cael ei wneud yn fwy proffwydol yn yr hinsawdd economaidd bresennol, gyda chyflogau isel ac ansicrwydd swyddi—ansicrwydd yr wyf yn teimlo y gallai gynyddu o ganlyniad i'r dyfroedd dieithr yr ydym yn awr yn cael ein hunain ynddynt ar ôl Brexit, a gall hyn gael effaith ar iechyd meddwl. Felly, mae systemau cymorth hygyrch o fewn amgylchedd y gweithle ac amgylchedd gwaith yn bwysig. Gellir gwneud hyn wrth i'r Llywodraeth a busnesau fesur problemau iechyd meddwl yn y gweithle, a chefnogi undebau llafur, yn enwedig gwaith ar gydraddoldeb. Gwn y byddai llawer o'r wasg a gwleidyddion asgell dde am i chi gredu rhethreg yr 'undebau llafur drwg hyn’. Ond mae'r cynrychiolwyr ar lawr gwlad yn bobl ryfeddol sy'n rhoi o’u hamser yn wirfoddol, ac, yn yr achos hwn, yn cynnig cyswllt rhwng y gweithiwr a gwasanaethau cymorth, yn ogystal â helpu i godi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o iechyd meddwl yn y gweithle.
Rwy'n siŵr bod Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno â mi bod cynrychiolwyr undebau llafur yn chwarae rhan allweddol wrth hybu iechyd meddwl da a lles yn y gweithle. Yn aml nhw fydd y pwynt cyswllt cyntaf ar gyfer gweithwyr sydd â phroblemau iechyd meddwl. Mae'r cynllun cyflawni drafft yn nodi nifer o gamau gweithredu sy'n ymwneud â'r gweithle—camau y gellid unwaith eto adeiladu arnynt er mwyn asesu effaith y strategaeth ar iechyd meddwl yn y gweithle a lles yn y sector cyhoeddus. Yn benodol, mae argymhelliad yr elusen iechyd meddwl Gofal y gallai arolygu staff y sector cyhoeddus o ran eu hiechyd meddwl a'u lles, a mynd ati i geisio, deall ac ymateb yn unol â hynny, arwain at welliant cyffredinol mewn iechyd meddwl a lles staff.
Yn olaf, mae pwysigrwydd cydnabod a chefnogi iechyd meddwl a lles yn y gwaith yn dangos yn rhy glir yr angen i iechyd meddwl a lles dorri ar draws gwaith y Llywodraeth hon yng Nghymru. Os ydym mewn gwirionedd yn mynd i gyflawni’r addewid yn 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl' mae angen cael hynny—nid strategaeth iechyd yn unig, ond gweithio gyda'n gilydd i osod iechyd meddwl fel blaenoriaeth ar gyfer holl adrannau'r Llywodraeth o economi i addysg, tai a thu hwnt.