Part of the debate – Senedd Cymru am 3:35 pm ar 12 Gorffennaf 2016.
Diolchaf i'r Aelod am ei gwestiynau y prynhawn yma. Byddai'n deg dweud, er bod yr adolygwyr wedi cymryd cryn dipyn o amser i sicrhau ein bod wedi ymdrin â phopeth, a'r adolygiad ymarfer plant yw'r elfen olaf o’r adeiledd adrodd hwnnw, byddai hefyd yn deg dweud bod fy nhîm, a'r Llywodraeth yn flaenorol, eisoes yn gweithio ar gyfleoedd i wella'r system. Mae'r rhaglen gofal cymdeithasol a lles eisoes wedi gwella’r weithdrefn honno, ers y digwyddiad ofnadwy hwn, felly mae'r ddyletswydd i hysbysu, yr hyfforddiant a'r canllawiau i awdurdodau ac unigolion yn cael eu cyflwyno. Ac, fel y dywedais yn fy natganiad, mae pwysigrwydd edrych ar yr uned deuluol, yn hytrach nag unigolyn a all fod yn destun rhyw fath o graffu neu adroddiad, yn newid pwysig i’r ffordd yr ydym ni’n gweithredu.
Bydd hyn bob amser yn anodd, o ran baich y profi, a gwrandewais yn astud iawn ar yr Aelod. Rwy’n meddwl, fodd bynnag, ar y sail y byddai'n well gennyf amddiffyn unigolyn, y dylid cymryd rhywfaint o risg yn y broses honno, yn hytrach na dibynnu ar y lobïau cryf iawn, ar y ddwy ochr, ynghylch hawliau'r plentyn neu hawliau'r rhiant. Ond, i mi, mae’n rhaid i’r unigolyn agored i niwed fod bennaf yma, ac efallai, fel Llywodraeth, bod rhaid i ni fod yn llawer mwy cadarn yn ein hymagwedd at hynny—rhoi pwerau i unigolion sy'n ofni bod rhywfaint o risg, heb dystiolaeth bob amser, ond efallai y bydd eu greddf yn dweud bod rhywbeth o’i le. Mae angen i ni allu cefnogi unigolion yn y broses honno.
Mae’r Aelod yn iawn am adnoddau ar gyfer hynny, a dyna pam mae’n bwysig iawn, o’r adolygiad ymarfer plant hwn, fy mod i’n gweithio gyda’m cydweithwyr ar draws y Cabinet, er mwyn deall yn llawn—dim ond un rhan o’r achos penodol hon yw’r elfen addysg gartref, ond ceir llawer o bobl ifanc eraill, byddwn yn awgrymu, nad ydynt yn cael mynediad at system o amgylch gofal iechyd neu addysg, felly pobl sy'n optio allan o addysg hyd at dair oed, ac a allai fod mewn sefyllfa debyg, lle nad oes gennym ni broses gyswllt. Ond rwy’n meddwl mai’r hyn y mae'n rhaid i ni ei wneud fel Llywodraeth yw edrych ar y cyd o gwmpas unigolyn, meddwl am sut yr ydym ni’n mynd i weithredu pwyntiau sbardun, pa gyfleoedd sydd yno i ni i ddeall bod rhywun yn ddiogel. A dyna yw diben y cwestiwn hwn. Ceir llawer o bobl, mewn llawer o amgylchiadau, mewn teuluoedd da iawn, iawn. Ond, yn yr achos hwn, mae'n rhaid i ni gwestiynu ein methiant fel system i beidio â chael y cyswllt, a'r gallu i gysylltu, ag unigolion yn yr union broses hon.
O ran addysg gartref, rwyf eisoes wedi cyfarfod â'r Gweinidog sy'n gyfrifol am y penderfyniad hwnnw, ac rydym ni, unwaith eto, yn edrych ar holl egwyddor o les, o ran sut y bydd hynny’n edrych, a byddaf yn parhau â’r trafodaethau hynny. Cefais gyfarfod tîm heddiw, ar draws yr adrannau, i ddechrau ystyried yr hyn yr ydym ni’n mynd i'w wneud ynghylch yr achos penodol hwn, a pha wersi y byddwn yn eu dysgu, a sut y byddwn yn eu dehongli, o ran deddfwriaeth neu fel arall, os bydd angen i ni wneud hynny.
Mae'r Aelod yn hollol iawn i gydnabod hefyd y materion heb eu rheoleiddio sy'n ymwneud ag iechyd a cheisio meddyginiaethau nad ydynt wedi’u rheoleiddio. Mae hynny'n peri pryder i mi. Ond rwy'n meddwl mai’r hyn yr hoffwn ei wneud yw dod yn ôl i'r Siambr ar ôl i ni gael mwy o gyd-drafodaeth ar ein cyfleoedd o sicrhau llwyddiant o ran diogelu. Ac, fel y dywedais, rydym ni wedi rhoi llawer o bethau ar waith. Ceir pethau cyson y gallwn eu dysgu o hyd, a dylem ddysgu o'r adolygiadau achos hyn drwy'r amser, ac mae'n rhywbeth yr wyf yn awyddus iawn i'w wneud.