Rwy’n llongyfarch Simon Thomas ar gael y ddadl hon ac am gynnig ei gynnig heb grybwyll moch daear, rwy’n credu, a chredaf ein bod i gyd yn gwybod mai moch daear oedd hanfod y ddadl i ddod. Rwy’n ei chael hi’n anarferol siarad ar hyn o bryd gan nad oes gennyf farn gref o blaid neu yn erbyn difa moch daear fel ateb posibl neu o leiaf fel ffordd o wella, lliniaru, y sefyllfa o ran TB gwartheg. Pleidleisiais yn erbyn y difa a ddigwyddodd yng Ngwlad yr Haf a Swydd Gaerloyw, ond i mi roedd yna ddadleuon cryf ar y ddwy ochr, a chlywyd gan ffermwyr yr effeithiwyd arnynt a sawl un a oedd yn pryderu am y creulondeb posibl ac awydd i amddiffyn moch daear a ysgrifennodd ar yr ochr arall i’r ddadl. Rwy’n credu, ar y pwynt hwnnw, fodd bynnag, fod y posibilrwydd o frechu fel ateb arall yn—rwy’n meddwl bod mwy o optimistiaeth ynghylch hynny, efallai, nag yn awr, rai blynyddoedd yn ddiweddarach.

Fel cadeirydd y Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Materion Gwledig, mae hwn yn rhan o gylch gorchwyl y pwyllgor a rhaid i ni fel aelodau o’r pwyllgor benderfynu faint o’n hamser rydym yn dymuno’i roi i ddeall y mater hwn yn well a cheisio symud y sefyllfa yn ei blaen.

Rwy’n cymeradwyo Simon Thomas ar eiriad ei gynnig. Rwy’n credu efallai y gall y bobl sy’n credu y gallai brechu fod yn ateb realistig o hyd neu sydd â syniadau eraill ynglŷn â sut y gellid ymdrin â TB buchol gefnogi’r cynnig hwn. Ond yr hyn y byddwn i’n ei ofyn, beth bynnag yw safbwynt Aelodau, rwy’n gobeithio na fyddem yn glynu’n rhy bendant at ein safbwynt heb ganolbwyntio ac ymdrechu’n galed i ddeall tystiolaeth newydd a allai ddod gerbron. Rydym wedi clywed, rwy’n meddwl, am astudiaeth Krebs a gynhaliwyd o’r blaen, a rhai astudiaethau eraill mwy diweddar y cyfeiriodd pobl atynt, fel rhai y gallai fod goblygiadau gwahanol iddynt o bosibl. Ond hefyd, ar ochr y ffermwyr, gallaf weld y boen y mae’r mater hwn yn ei achosi iddynt, ond rwyf hefyd yn ofni y bydd y syniad o ddifa moch daear yn ateb i rai, os nad yn ateb i bob dim, ac rwy’n meddwl bod llawer o ffydd yn cael ei roi yn hynny. Ond pe baem yn dilyn trywydd cynlluniau sylweddol a pharhaus iawn i ddifa moch daear, nid yw’n glir i mi o leiaf, faint o effaith y byddai hynny’n ei chael ar y broblem, hyd yn oed pe bai’n cael rhywfaint o effaith, ac rwy’n parhau i astudio’r dystiolaeth ar y naill ochr a’r llall i hyn.

Rwy’n edrych ymlaen yn fawr iawn at glywed yr hyn sydd gan Ysgrifennydd y Cabinet i’w ddweud wrthym ymhen dwy neu dair wythnos yn ei datganiad. Rwyf hefyd yn edrych ymlaen at yr adroddiad llawn ar y difa yng Ngwlad yr Haf ac yn Swydd Gaerloyw, a fydd ar gael yn ddiweddarach yr hydref hwn, yn ôl yr hyn a ddeallaf. Hyd yn oed os na fydd y sail wyddonol dros y difa yn y fan honno mor gryf ag y gallem fod ei eisiau o ran cymhariaeth, gan fod anawsterau wedi bod gyda’r ffordd y cafodd ei gynnal, rwy’n gobeithio y bydd yn symud y ddadl yn ei blaen ac rwy’n gobeithio y bydd yr Aelodau’n parhau i ymwneud â hyn wrth i ni ar y pwyllgor wneud yr hyn a allwn i symud y mater yn ei flaen. Edrychaf ymlaen, rwy’n gobeithio, at weld hyn yn parhau i gael ei drafod yn y Siambr hon er mwyn i ni allu adrodd rhywfaint ar y mater a gwneud y peth iawn, cystal ag y gallwn, i ffermwyr yn ogystal ag er gwarchod bywyd gwyllt ac atal creulondeb o bob math. Diolch.