7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am fesurau i wella’r broses gynllunio ar gyfer darparu tai? OAQ(5)0197(FM)

Gwnaf. Mae gwelliannau i'r system gynllunio yn cael eu cyflawni trwy Ddeddf Cynllunio (Cymru) 2015 a'r rhaglen gwella cynllunio cadarnhaol ehangach.

Brif Weinidog, mae angen i bolisi defnydd tir rhesymegol ddynodi tir, darparu cyngor o ansawdd da cyn cyflwyno cais cynllunio, ac yna annog defnydd cyflym fel nad oes gennym ni fanciau tir tybiannol yn cael eu hadeiladu. Sut gwnaiff y ddeddfwriaeth fodloni’r nodau craidd hyn?

Wel, bydd yn ceisio sicrhau—os edrychwn ni, er enghraifft, ar broses y cynllun datblygu lleol—bod hynny’n cael ei wneud mewn amser priodol. Bydd yn edrych ar ddatblygiadau penodol ac yn eu cymryd oddi wrth awdurdodau lleol fel y gellir eu hystyried yn gyflymach, nid o ran llai o fanylder ond o’r safbwynt eu bod yn cael eu hystyried yn unol ag amserlen briodol. Hefyd, wrth gwrs, bydd yn sicrhau, cyn belled ag y mae datblygwyr a'r cyhoedd yn y cwestiwn, y bydd gwell dealltwriaeth o sut y mae'r broses gynllunio yn gweithio ac ar ba adeg y mae’n rhaid nodi’r broses gynllunio. Ond, yn y pen draw, mae'n fater o sicrhau nid yn unig bod tir ar gael, ond hefyd bod amryw o wahanol fodelau ar gael o ran y math o ddaliadaeth y mae pobl yn dymuno ei gael pan eu bod yn prynu neu’n rhentu tai.

Mae cynlluniau datblygu lleol, wrth gwrs, yn ganolog i’r broses o ddarparu tai ac mae’r cynlluniau yma wedi cael eu sefydlu ar sail ystadegau hanesyddol ynglŷn â lefel y twf mewn poblogaeth. A ydych chi felly yn cytuno ei bod hi’n bryd dyfeisio dull mwy dibynadwy o fesur y galw am dai i’r dyfodol, a hefyd bod angen mwy o gydweithio strategol rhwng awdurdodau lleol pan fydd hi’n dod i ddarparu tai?

Mae yna gyfle, wrth gwrs, i awdurdodau lleol greu ffigurau eu hunain, os mae yna dystiolaeth i wneud hynny. So, lle maen nhw’n dweud nad yw’r ffigurau yn iawn, mae fe’n bosib i awdurdodau lleol ddweud, ‘Wel, mae yna ffigurau gyda ni; maen nhw’n ffigurau sydd yn cael eu cefnogi gan dystiolaeth, ac felly rheini yw’r ffigurau rydym ni’n moyn eu defnyddio.’ Mae’n fater wedyn i’r arolygydd ynglŷn â faint o bwysau fydd yn cael ei roi i’r ffigurau hynny. So, mae fe’n bosib yn barod i awdurdodau lleol ddefnyddio ffigurau gwahanol os mae yna dystiolaeth tu ôl i’r ffigurau hynny.

Ers y 1960au, adeiladwyd degau lawer o filoedd o gartrefi newydd yng Nghymru nad oeddent i fod ar gyfer prynwyr lleol erioed. Mae hyn wedi digwydd ar raddfa fawr ledled Cymru ac, yn benodol, yn fy ardal gartref i yn y gogledd-ddwyrain. Y sefyllfa a welwn yng nghefn gwlad gogledd Cymru, ac yn enwedig mewn rhannau o Sir y Fflint, yw bod cymudwyr o dros y ffin yn prynu’r tai cyn gynted ag y byddant ar gael, gan ystumio'r marchnadoedd tai lleol. Ydy, mae’r cymudwyr hyn yn ennill eu harian yn Lloegr ac yn ei wario yng Nghymru, ond ar yr un pryd maen nhw’n creu sefyllfa lle na all pobl leol fforddio prynu tai. Mae'r sefyllfa yn cael ei rheoli’n gelfydd gan gynllunwyr, datblygwyr, gwerthwyr tai ac eraill yn y sector tai fel dadl i adeiladu mwy o dai newydd fyth, y mae’r rhan fwyaf o bobl leol yn cael eu heithrio ohonynt unwaith eto. Bydd cysylltiadau trafnidiaeth gwell rhwng gogledd Cymru—

A allwch chi ddod â’ch hun at gwestiwn, os gwelwch yn dda?

Iawn. Rwy’n dod ato nawr, Lywydd.

[Yn parhau.]—ac ar hyd coridor yr A55 yn gwneud dim ond gwaethygu'r broblem. A ydych chi’n fodlon cyflwyno deddfwriaeth i gadw canran o'r stoc tai ar gyfer prynwyr lleol, ac, os felly, pryd ydych chi’n cynnig gwneud hynny?

Rydym eisoes, wrth gwrs, trwy'r system gynllunio, yn ei gwneud yn ofynnol i ddatblygwyr gadw canran benodol o ddatblygiadau tai ar gyfer tai fforddiadwy. Un o'r materion y mae'n rhaid i ni ei ystyried, rwy’n credu, yw a oes lle i ymyrryd yn y farchnad leol yn y dyfodol er mwyn sicrhau bod digon o dai ar gael, yn enwedig mewn pentrefi lle, ar hyn o bryd, nad oes unrhyw gynlluniau i adeiladu unrhyw dai. Y gwir amdani yw bod y llif trawsffiniol yno. Mae o fudd economaidd i ogledd-ddwyrain Cymru a gogledd-orllewin Lloegr gydweithio ar gyfer ffyniant y ddau ranbarth hynny. Mae'n dangos, wrth gwrs, pa mor boblogaidd yw Cymru fel gwlad i fyw ynddi pan fo pobl eisiau byw yn Sir y Fflint yn hytrach nag yn Swydd Gaer.