– Senedd Cymru ar 1 Tachwedd 2016.
Rwyf yn awr yn galw ar Simon Thomas i ofyn y trydydd cwestiwn brys.
A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gefnogaeth Llywodraeth Cymru i drydedd redfa yn Heathrow? EAQ(5)0059(EI)
Rydym yn croesawu'r penderfyniad i adeiladu trydydd llwybr glanio yn Heathrow, a fydd o fudd i deithwyr yng Nghymru, yn dod â thwristiaid i Gymru, yn helpu ein hallforwyr i gyrraedd marchnadoedd newydd ac yn creu swyddi.
Diolch am y datganiad. Mi fyddai wedi bod yn beth da i gael datganiad—yn hytrach na thrwy’r wasg—i’r Cynulliad am rywbeth mor bwysig yn economaidd ac yn amgylcheddol. Rwy’n gosod i’r neilltu am heddiw y cwestiynau amgylcheddol a newid hinsawdd ynglŷn â thrydedd redfa yn Heathrow, a lleoliad honno yn Heathrow yn hytrach na rhywle arall, ac yn troi at beth yn union y mae’r Llywodraeth hon wedi negodi â Heathrow a Llywodraeth San Steffan a fydd o fudd i Gymru.
Rwy’n troi at y memorandwm sydd wedi’i drafod rhwng Heathrow a Llywodraeth yr Alban, sydd yn sôn, ymysg pethau eraill, am hyd at 16,000 o swyddi newydd yn yr Alban yn cael eu creu oherwydd Heathrow, £200 miliwn o wariant cyfalaf yn yr Alban ynglŷn â chynllunio ac adeiladu, £10 miliwn ar gyfer datblygu llwybrau hedfan newydd yn fewnol yn y Deyrnas Gyfunol a gostyngiad o £10 y pen ar gyfer taliadau glanio rhwng meysydd awyr yr Alban a Heathrow. Mae’r rhain i gyd yn edrych i fi fel pecyn o werth i Lywodraeth yr Alban, sydd yn cyfiawnhau, mae’n siŵr, Llywodraeth yr Alban yn dweud pam eu bod nhw’n cefnogi trydedd redfa yn Heathrow.
Beth yn union y mae Llywodraeth Cymru wedi’i gael allan o’i chefnogaeth, felly? O ystyried bod y Llywodraeth wedi methu hyd yn oed â sicrhau datganoli APD i ni yma yng Nghymru, ym mha ffordd fydd y datblygiad yma o help i deithwyr o Gymru?
O ran ehangu Maes Awyr Heathrow, gallai ddod â mwy na £6 biliwn i economi Cymru a helpu i greu mwy nag 8,000 o swyddi, felly mae'n ddarn pwysig o seilwaith a fydd o fudd i’n gwlad. Rwy’n cydnabod bod gan yr Alban Femorandwm Cyd-ddealltwriaeth ar waith gyda Maes Awyr Heathrow. Mae fy swyddogion yn trafod memorandwm cyd-ddealltwriaeth gyda Heathrow, ond bydd yn wahanol i'r un y mae’r Alban wedi gallu cytuno arno. Mae llawer o'r pwyntiau o fewn y Memorandwm Cyd-ddealltwriaeth sydd gan yr Alban yn bethau sydd o fewn pwerau Llywodraeth yr Alban beth bynnag a gellir eu cyflwyno heb fod angen i femorandwm cyd-ddealltwriaeth fodoli o gwbl. Er enghraifft, o ran y strategaeth farchnata sy'n cael ei thrafod yn y memorandwm cyd-ddealltwriaeth, rydym eisoes wedi gwneud hynny fel Llywodraeth Cymru.
O ganlyniad i ni wneud hynny—. Rwy'n siŵr y byddai’r Aelod, sy’n cynrychioli ardal o Gymru sy'n wledig iawn ac sy'n dibynnu ar yr economi ymwelwyr, yn croesawu’r ffaith fod gennym fwy o dwristiaid yn dod i Gymru nag erioed o'r blaen, a bod y gogledd, yr wythnos diwethaf, wedi cael ei enwi’r pedwerydd lle gorau ar y blaned i ymweld ag ef. [Torri ar draws.] Mae’n wir. Mae hynny oherwydd ein bod wedi bod yn buddsoddi ers blynyddoedd lawer yn yr ardaloedd cywir ac yn y cynnyrch cywir i wella twristiaeth. Nid oedd angen Memorandwm Cyd-ddealltwriaeth arnom i ddynodi gogledd Cymru fel y pedwerydd lle gorau ar y blaned.
O ran y cytundebau yr ydym yn chwilio amdanynt, hoffem sicrhau bod memorandwm cyd-ddealltwriaeth cymesur ar gyfer Cymru. Ond, rydym hefyd yn trafod o ddifrif gyda Llywodraeth y DU, gan fod llawer o'r manteision a fydd yn deillio o ehangu Maes Awyr Heathrow i dri llwybr glanio mewn gwirionedd yn deillio o San Steffan. Felly, rydym yn chwilio am sicrwydd y caiff y cyswllt rheilffordd gorllewinol i Heathrow ei gyfllenwi; rydym yn chwilio am sicrwydd y caiff prif reilffordd y gogledd ei huwchraddio’n briodol, ac y bydd cysylltedd priodol â HS2; hoffem weld diddymu tollau Hafren; ac, wrth gwrs, hoffem hefyd weld datganoli toll teithwyr awyr. Nid Maes Awyr Heathrow sy’n gyfrifol am y materion hanfodol hyn, ond Llywodraeth y DU.
Felly, nid yw memorandwm cyd-ddealltwriaeth â’r maes awyr yn unig, yn fy marn i, yn ddigonol. Mae angen cytundeb â Llywodraeth y DU hefyd. O ran gwaith gyda Llywodraeth y DU, wrth gwrs, rydym wedi clywed gan Ysgrifennydd Gwladol Cymru, ac rwy’n croesawu ei eiriau yn fawr iawn, y bydd trydydd llwybr glanio Heathrow yn dod â llawer o fanteision helaeth i Gymru. Rwyf hefyd yn gobeithio y gwnaiff yr Ysgrifennydd Gwladol barhau i weithio gyda mi i gyflawni rhai o'r gwelliannau seilwaith y mae angen i ni eu gweld yn dod i Gymru yn sgil yr angen i wneud Cymru yn wlad fwy cysylltiedig ac unedig. Felly, rwy'n hyderus, o ran y buddiannau y gall Heathrow eu cyflwyno, y bydd gennym ddealltwriaeth, y memorandwm cyd-ddealltwriaeth, gyda Heathrow sydd o leiaf yn gymesur â'r hyn sydd gan yr Alban, ond yn ychwanegol at y cytundebau yr ydym yn eu ceisio drwy Lywodraeth y DU.
Rwyf finnau hefyd yn croesawu'n fawr y cyhoeddiad ar ehangu Heathrow. Bûm yn ddigon ffodus i fod ym Maes Awyr Heathrow i weld y potensial ar gyfer Cymru, ac rwyf wedi cysylltu'n agos iawn â nhw dros y ddwy flynedd ddiwethaf i gynnig unrhyw gymorth y gallaf ei roi i wneud yn siŵr bod y prosiect hwn yn digwydd. Y siom chwerw iawn heddiw yw clywed am anallu Llywodraeth Cymru i sicrhau unrhyw beth am ei chefnogaeth i ehangu Heathrow. Does dim llawer o bwynt ceisio dal y ceffyl ar ôl iddo redeg allan o'r stabl, Weinidog, ac a dweud y gwir, mae yna gangen Heathrow, a byddai cyfraniad at honno gan Faes Awyr Heathrow wedi bod i’w groesawu’n fawr iawn yn wir, fel y cyfraniadau y maent wedi’u rhestru eisoes i drefniadau trafnidiaeth yn ne-ddwyrain Lloegr, a hefyd y slotiau sydd ar gael ar darmac gwerthfawr Heathrow i awyrennau sy’n dod i lawr o'r Alban, fel y nodwyd yn y cwestiwn cynharach a gafodd ei ofyn ichi.
Oni allwch chi bwyntio at un ymrwymiad yr ydych wedi’i sicrhau gan Heathrow, neu gan berchnogion Heathrow, ynglŷn â'ch cefnogaeth chi neu gefnogaeth eich Llywodraeth i’r prosiect hwn? Gwrandewais yn ofalus iawn, a byddem i gyd yn cefnogi'r prosiectau yr oeddech yn sôn amdanynt, ond a dweud y gwir yr hyn yr hoffem ei weld yw llawer o'r prosiectau hynny'n cael eu gwireddu. Felly, oni allwch chi bwyntio at un darn o bapur, un memorandwm cyd-ddealltwriaeth ar unrhyw siâp neu ffurf, unrhyw gytundeb, naill ai'n ariannol neu mewn nwyddau a gwasanaethau, y mae Heathrow wedi ei gynnig ichi am gefnogaeth Llywodraeth Cymru i ehangu capasiti llwybrau glanio yn ne-ddwyrain Lloegr?
Wel, mae agwedd yr Aelod ar y mater hwn yn fy synnu’n fawr, o ystyried y gallai yn sicr fod wedi dweud mwy am y prosiectau seilwaith mawr a amlinellais yn fy ateb i Simon Thomas, yn enwedig ynghylch y cyswllt rheilffordd gorllewinol i Heathrow, a ddylai gael ei gyflawni, ac y byddwn yn gobeithio y byddai'n galw ar Lywodraeth y DU i’w gyflawni, gan gynnwys trydaneiddio prif reilffordd y gogledd, y byddwn yn gobeithio y byddai'n galw ar Lywodraeth y DU i’w gyflawni, gan gynnwys diddymu'r tollau Hafren dros Afon Hafren. Unwaith eto, Llywodraeth y DU sy’n rheoli’r holl bwyntiau pwysig hyn, felly byddwn yn gobeithio y byddai ef mewn gwirionedd yn beirniadu’r bobl hynny sy'n gyfrifol am fethu â chyflawni dros Gymru.
O ran Maes Awyr Heathrow, fel y dywedais wrth Simon Thomas, rydym eisoes wedi bod yn cynnal ymarfer marchnata mawr, ac mae’n ymddangos nawr bod yr Alban yn dymuno cychwyn ar un tebyg. Rydym eisoes wedi bod yn gwneud hynny ac, o ganlyniad i hynny, mae’r nifer fwyaf erioed o ymwelwyr wedi dod i Gymru; mae’r nifer fwyaf erioed o bobl bellach yn defnyddio Maes Awyr Caerdydd; mae gennym gyswllt awyr newydd rhwng Caerdydd a Dinas Llundain hefyd. Ac o ran meysydd eraill y memorandwm cyd-ddealltwriaeth, byddwn yn cynnal digwyddiadau cyflenwyr hefyd yng Nghymru, nid dim ond yng Nghaerdydd, ond fy nod yw gwneud yn siŵr ein bod yn cynnal digwyddiadau cyflenwyr mewn mannau eraill yng Nghymru. Felly, o ran y memorandwm cyd-ddealltwriaeth, fel y dywedais, rwy’n ceisio sicrhau ei fod yn gymesur â'r un sydd gan yr Alban, ac, ar 22 Tachwedd, bydd fy swyddogion yn cyfarfod eto gyda Heathrow i drafod sail y memorandwm hwnnw.
Unwaith eto, mae’n rhaid imi, Ysgrifennydd y Cabinet, fynegi fy syndod bod y Llywodraeth hon a llawer o'r bobl yn y Siambr hon yn cefnogi prosiect sy’n canolbwyntio ar dde-ddwyrain Lloegr heb unrhyw wir fanteision a nodwyd i economi Cymru. Yn wir, byddwn yn aralleirio’r hen ddywediad gwyliau: mae’r hyn sy'n digwydd yn ne-ddwyrain Lloegr yn aros yn ne-ddwyrain Lloegr. Oni fyddai wedi bod yn well hyrwyddo potensial meysydd awyr rhanbarthol? Rydych yn sôn am deithwyr a pha mor hawdd yw hi i deithwyr Cymru nawr hedfan o Heathrow, ond yn sicr mae gan Faes Awyr Caerdydd y gallu i gymryd yr awyrennau mwyaf, a byddai'n llawer gwell hyrwyddo Maes Awyr Caerdydd fel y lle, nid yn unig i bobl hedfan o Gymru ond hefyd i ddod i Gymru. Mae hwn yn ymddangos yn feddylfryd rhyfedd iawn, cyn belled ag y gallaf weld, ac yn enwedig, fel y nodwyd, gan nad yw’r gwaith adeiladu’n creu unrhyw fuddiannau uniongyrchol inni, sydd wedi eu cytuno â Senedd San Steffan.
Byddai'r Aelod yn iawn oni bai am y ffaith bod cynifer o bobl o Gymru mewn gwirionedd yn defnyddio Maes Awyr Heathrow, a waeth beth yw llwyddiant Maes Awyr Caerdydd, ni wnaiff Maes Awyr Caerdydd byth gystadlu â Heathrow fel canolbwynt rhyngwladol. Gall Caerdydd, fodd bynnag, weithredu fel maes awyr cyflenwol i Heathrow, a dyna beth mae cadeirydd y maes awyr, Roger Lewis, wedi sôn amdano ar sawl achlysur. Dyna pam yr ydym wedi bod yn buddsoddi cymaint yn y maes awyr hwnnw. Dewch inni beidio ag anghofio, yn y Siambr hon, mai’r Ceidwadwyr, ac Andrew R.T. Davies, sydd newydd fod mor feirniadol, oedd yn dymuno cau'r maes awyr. Y Llywodraeth Lafur hon a achubodd y maes awyr. Y Llywodraeth Lafur hon sydd wedi gwneud y maes awyr yn llwyddiant anhygoel. Gadewch inni wynebu ffeithiau yma—[Torri ar draws.] Gadewch inni wynebu ffeithiau yma: os ydych am edrych ar bwy a achubodd y maes awyr, edrychwch ar y fainc flaen hon. Y Llywodraeth hon sydd wedi cyflawni llwyddiant Maes Awyr Caerdydd.